Sự thật thực dưỡng trị được ung thư chỉ là phản khoa học

Thực dưỡng là một trong những chế độ ăn kiêng phổ biến, gần đây rộ lên như một phong trào, được cho rằng là đẩy lùi bệnh tật, thậm chí cả các bệnh ung thư. Vậy, thực dưỡng là gì, liệu có đem lại hiệu quả như lời đồn? Hãy cùng Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy tìm hiểu trong bài viết này nhé.

1 Thực dưỡng là gì?

Chế độ ăn kiêng thực dưỡng khuyến khích mọi người, nhất là những người mắc bệnh hoặc ó nguy cơ cao mắc bệnh ăn uống cẩn thận, chậm rãi và duy trì thói quen ăn uống nhiều rau củ quả cũng như lối sống sạch sẽ.

Những người theo kế hoạch ăn kiêng thực dưỡng được khuyến khích chú ý đến chất lượng thực phẩm của họ, chọn thực phẩm hữu cơ và được trồng tại địa phương. Khi ăn, cũng cần nhai kỹ thức ăn trước khi nuốt; đồng thời nên duy trì hoạt động và di chuyển suốt cả ngày cũng như giữ một cái nhìn tổng thể về cuộc sống.

Nhiều người đã bị cuốn hút vào kế hoạch ăn kiêng thực dưỡng vì cách tiếp cận toàn diện của nó để trở nên khỏe mạnh và tạo ra một cuộc sống cân bằng. Giảm cân và ngăn ngừa ung thư cũng là hai trong số những lý do phổ biến mà ai đó có thể quyết định tuân theo chế độ ăn kiêng thực dưỡng, mặc dù không có bằng chứng khoa học nào chứng minh tác dụng của chế độ ăn kiêng đối với việc ngăn ngừa ung thư.

Chế độ ăn kiêng có vẻ đủ đơn giản để tuân theo, nhưng trên thực tế, một kế hoạch ăn kiêng thực dưỡng có thể đòi hỏi một số nỗ lực nghiêm túc để tuân thủ vì các quy tắc cụ thể của nó. Không chỉ vậy, kế hoạch ăn kiêng thực dưỡng có thể bị hạn chế vì nó loại bỏ một số loại thực phẩm khỏi chế độ ăn kiêng.

2 Thực phẩm trong thực dưỡng

Nói chung, kế hoạch ăn kiêng thực dưỡng gợi ý rằng phần lớn chế độ ăn kiêng bao gồm ngũ cốc nguyên hạt như gạo lứt, lúa mạch, kê, yến mạch và ngô. Điều này nên chiếm khoảng 50% - 60% khẩu phần ăn, trong khi 20% - 30% khác nên được tạo thành từ các loại rau trồng tại địa phương. 10% còn lại nên được dành cho đậu, đậu phụ. Cá và hải sản, cũng như trái cây tươi và các loại hạt, có thể được thưởng thức suốt cả tuần, trong khi siro gạo thỉnh thoảng có thể được sử dụng làm chất làm ngọt tự nhiên.

Thực phẩm mà bạn muốn tránh trong chế độ ăn uống thực dưỡng bao gồm: Sản phẩm bơ sữa, trứng, gia cầm và thịt, đường tinh luyện, thực phẩm chế biến, nước trái cây, một số loại rau như măng tây, rau bina, cà chua, cà tím và bí xanh; thành phần gia vị (tức là ớt), đồ uống có cồn, nước ngọt…

Về cơ bản, nên tránh bất kỳ thực phẩm nào đã qua chế biến hoặc tinh chế. Mặc dù theo cách tiếp cận của chế độ ăn kiêng chủ yếu dựa trên thực vật, vẫn có những quy tắc về cách chế biến những thực phẩm có nguồn gốc thực vật này, chẳng hạn nên hấp và luộc thay vì chiên hoặc xào trong dầu ăn thông thường.

Ngoài ra còn có một số hướng dẫn mà chế độ ăn uống thực dưỡng gợi ý liên quan đến việc ăn uống nói chung. Ví dụ, những người ăn kiêng chỉ nên ăn khi đói. Họ nên đảm bảo rằng họ được thư giãn và duy trì tư thế tốt khi ăn, đồng thời họ nên nhai kỹ (khoảng 50 lần mỗi miếng) để tiêu hóa và hấp thụ chất dinh dưỡng đúng cách^[1]. 

3 Lợi ích của chế độ ăn kiêng thực dưỡng

Mặc dù không có bất kỳ bằng chứng khoa học nào cho thấy chế độ ăn thực dưỡng có thể ngăn ngừa hoặc chữa khỏi bất kỳ bệnh nào, nhưng những người theo chế độ ăn thực dưỡng thường gặt hái những lợi ích tương tự như những lợi ích mà chế độ ăn dựa trên thực vật hoặc chế độ ăn nhiều chất xơ mang lại.

Ví dụ, vì chế độ ăn thực dưỡng hạn chế tiêu thụ các sản phẩm động vật và mỡ động vật, nên đây có thể là một phương pháp hữu ích để ngăn ngừa bệnh tim hoặc cholesterol cao.

Chế độ ăn uống thực dưỡng cũng hạn chế tiêu thụ đường và nhấn mạnh vào việc ăn ngũ cốc nguyên hạt. Điều này có thể có lợi cho một số người đang kiểm soát bệnh tiểu đường và muốn tránh các loại thực phẩm như bánh mì trắng hoặc mì ống. Điều đó nói rằng, ăn ngũ cốc nguyên hạt (so với tránh hoàn toàn ngũ cốc dưới mọi hình thức) có thể không phải là cách tiếp cận tốt nhất cho tất cả những người kiểm soát bệnh tiểu đường, vì vậy nên tham khảo ý kiến ​​bác sĩ trước khi áp dụng phương pháp này để kiểm soát bệnh tiểu đường.

Một lợi ích khác được đề xuất của chế độ ăn thực dưỡng là khả năng giảm nguy cơ ung thư vú. Mặc dù cần có thêm bằng chứng để xác nhận lợi ích sức khỏe tiềm năng này, nhưng ý tưởng đằng sau gợi ý này dựa trên sự phong phú của phytoestrogen trong chế độ ăn uống.

Phytoestrogen là hợp chất hóa học tự nhiên trong thực vật, và vì chế độ ăn uống thực dưỡng gợi ý nên ăn nhiều rau, nên người ta tin rằng phytoestrogen từ rau có thể giúp giảm lượng estrogen lưu thông trong máu của một số phụ nữ, do đó làm giảm nguy cơ ung thư vú^[2]. 

4 Thực dưỡng có thực sự “chiến thắng” ung thư?

4.1 Thiếu hụt dinh dưỡng

Mặc dù thực dưỡng đề xuất một số lợi ích sức khỏe nhất định, nhưng nhiều lợi ích trong số này không được chứng minh một cách khoa học với đầy đủ bằng chứng. Hơn thế nữa, chế độ này lại tồn tại một số nhược điểm mà không nhiều người có thể khắc phục được.

Nếu bạn thích đồ ăn cay, một tách cà phê buổi sáng hoặc thích ăn bất kỳ nhóm thực phẩm nào bị cấm trong chế độ ăn kiêng này, có lẽ bạn sẽ cảm thấy thiếu thốn trong chế độ ăn kiêng thực dưỡng và khó có thể tuân theo chế độ ăn kiêng đó.

Có nhiều tác dụng phụ tiềm ẩn sau chế độ ăn uống thực dưỡng. Theo thiết kế, chế độ ăn kiêng thực dưỡng rất nghiêm ngặt và hạn chế hoặc không có các sản phẩm từ sữa hoặc động vật. Chế độ ăn uống không cung cấp đủ Vitamin B12, Vitamin D, Canxi và Sắt . Một tác dụng phụ tiềm ẩn khác khi tuân theo chế độ ăn uống thực dưỡng là giảm cân. Đối với những người đang điều trị ung thư, không nên giảm cân, vì bệnh nhân thường mất khối cơ nạc chứ không phải khối mỡ, điều này đã được chứng minh là có tiên lượng xấu hơn . Bệnh nhân ung thư đang điều trị có xu hướng tăng nhu cầu dinh dưỡng và calo. Bởi vì các phương pháp điều trị ung thư gây ra tình trạng dị hóa cao, bệnh nhân sẽ cần được tư vấn về cách cung cấp đủ protein và calo để duy trì khối lượng cơ nạc nếu họ đang theo chế độ ăn kiêng này. Chế độ ăn kiêng cũng có thể gây gánh nặng tài chính cho những bệnh nhân có quỹ hạn hẹp. Chế độ ăn kiêng đòi hỏi dụng cụ nấu ăn và hộp đựng đặc biệt, có thể tốn kém để mua. Ngoài ra còn có thêm chi phí thuê một người thực hành thực dưỡng mà theo thời gian có thể trở nên rất tốn kém. Mặc dù Chế độ ăn kiêng Macrobiotic có thể lành mạnh hơn chế độ ăn uống trung bình của người Mỹ, nhưng không có bằng chứng nào cho thấy nó đóng vai trò giúp chữa bệnh ung thư. Trên thực tế, nó có thể góp phần gây suy dinh dưỡng nếu không được thực hiện đúng cách.

Và mặc dù giảm cân luôn có khả năng xảy ra khi bạn chuyển sang chế độ ăn chủ yếu dựa trên thực vật như chế độ ăn thực dưỡng, nhưng điều đó không được đảm bảo. Điều quan trọng cần lưu ý là nếu loại bỏ thịt khỏi chế độ ăn uống của mình, bạn nên thay thế thịt đó bằng rau thay vì các loại carbs giàu tinh bột như gạo, khoai tây và mì ống, những thứ có thể dẫn đến tăng cân^[3]. 

4.2 Thực dưỡng biến tính - Phản khoa học

Hiện nay, thực dưỡng đã xuất hiện tương đối rộng rãi ở Việt Nam. Một số chế độ ăn kiêng phổ biến như thực dưỡng Ohsawa chữa ung thư, một chế độ dựa trên quy luật âm dương. Đây cũng là chế độ thực dưỡng của thầy Thích Tuệ Hải chữa bệnh ung thư được nhiều người quan tâm và truyền miệng, thầy nhấn mạnh bài thực dưỡng số 7 - hoàn toàn là Gạo Lứt với muối mè, rất khó để thực hiện cho những ai mới bắt đầu. Việc đột ngột chuyển từ chế độ ăn phong phú dinh dưỡng sang chế độ ăn nghèo nàn có thể khiến cơ thể suy sút, thiếu hụt nhiều vitamin và khoáng chất cần thiết, gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe. 

Lại có quan điểm cho rằng, việc cắt giảm gần như hoàn toàn các loại thực phẩm như cơm trắng, thịt cá, trứng sữa… sẽ giúp cắt bỏ nguồn cung cấp năng lượng cho các tế bào ung thư, bỏ đói tế bào ung thư sẽ khiến chúng tự chết?! Đương nhiên điều này là không có cơ sở y học nào chứng minh. Và trước hết, việc suy dinh dưỡng sẽ dẫn tới một loạt các vấn đề sức khỏe kèm theo, trong khi bệnh ung thư thì vẫn còn đó.

4.3 Nhập viện vì… thực dưỡng

Nghe có vẻ rất lạ lùng, một chế độ ăn thuần chay tốt như vậy lại có thể sinh ra vấn đề nghiêm trọng tới mức phải nhập viện? Dưới đây là một số trường hợp cấp cứu do thực dưỡng phản khoa học.

Cuối năm 2019, một nữ bệnh nhân 61 tuổi tại Gia Lâm, Hà Nội đã nhập viện trong tình trạng ngưng tuần hoàn sau 41 ngày thực hiện chế độ ăn thực dưỡng gồm gạo lứt với muối mè tại Viện Tim mạch Quốc gia (Bệnh viện Bạch Mai). Sau đó, nhờ sự can thiệp kịp thời, bệnh nhân đã được xuất viện sau 15 ngày. Nhưng chỉ sau một ngày, bà được đưa trở lại với cơn đau tim dữ dội, được chẩn đoán là hẹp động mạch vành, chỉ định đặt sent.

Một nữ bệnh nhân khác cũng nhập viện cấp cứu vì mệt mỏi, đau ngực trái, suy giảm ý thức, được chẩn đoán là rối loạn nhịp tim. Sau 5 phút nhập viện, bệnh nhân xuất hiện cơn mất ý thức, ngưng tuần hoàn. Được cấp cứu nên bệnh nhân đã tỉnh lại, tim đập trở lại, theo dõi thấy có tổn thương trên điện tim. Trong thời gian sau đó, bệnh nhân liên tục trở nặng với những lần cấp cứu do hạ Kali, suy thận cấp, nhiễm khuẩn nặng, viêm phổi phải thở máy oxy, tiêu cơ vân, suy tim… May mắn là bệnh nhân đã được cứu chữa và hồi phục tích cực để có thể xuất viện. PGS.TS.Phạm Mạnh Hùng, Viện trưởng Viện Tim mạch quốc gia cho biết, đây chỉ là một trong rất nhiều bệnh nhân nhập viện cấp cứu do thực hiện chế độ ăn kiêng thực dưỡng sai lầm, sai nguyên tắc, theo hướng dẫn trên mạng dẫn tới những vấn đề nghiêm trọng đe dọa tính mạng. Người bệnh vốn có bệnh tim, nên chế độ này làm mất cân bằng điện giải, thúc đẩy ngừng tim. 

Một trường hợp khác thì không được may mắn như hai trường hợp trên. Đầu năm 2020, một nữ bệnh nhân 59 tuổi ở Hai Bà Trưng, Hà Nội được người thân đưa tới khoa cấp cứu tại Bệnh viện Bạch Mai trong tình trạng suy kiệt, đau bụng dữ dội sau 2 tháng ăn theo chế độ thực dưỡng. Người bệnh bị nhiễm toan chuyển hóa rất nặng, men gan tăng cao gấp nhiều lần so với giá trị bình thường. Mặc dù đã được các bác sĩ tiến hành cấp cứu, thở máy, lọc máu liên tục nhưng bệnh nhân đã không qua khỏi. Ban đầu, bệnh nhân bị tiểu đường, nhưng 2 tháng trước đó đã bỏ dùng thuốc do bác sĩ kê - vốn đang có đáp ứng rất tốt, tình trạng ổn định - và chuyển sang ăn gạo lứt, muối mè, sửa hạt kèm theo ngồi thiền. Với chế độ nghèo nàn như vậy, bà đã sút mất 7kg và có rất nhiều vấn đề khác ngoài bệnh tiểu đường như u gan, dịch bụng nhiều…

5 Làm thế nào để biết bạn có phù hợp với thực dưỡng?

Bất cứ khi nào bạn đang nghĩ đến việc kết hợp một chế độ ăn kiêng mới vào cuộc sống của mình, điều quan trọng là phải thảo luận về các mối quan tâm về sức khỏe và phương pháp ăn kiêng của bạn với một chuyên gia y tế. Chế độ ăn uống thực dưỡng thường được coi là một liệu pháp bổ sung để giúp cải thiện tình trạng sức khỏe hơn là một phương pháp điều trị hoặc chữa bệnh.

Chế độ ăn uống thực dưỡng chắc chắn có thể giúp bạn làm sạch chế độ ăn uống của mình với phương pháp tiếp cận thực phẩm nhiều chất xơ, ít đường, không qua chế biến. Điều quan trọng là lập kế hoạch ăn kiêng của bạn một cách chu đáo có tính đến nhu cầu dinh dưỡng và đảm bảo rằng bạn đang nhận được các vitamin, khoáng chất và các thành phần dinh dưỡng cần thiết, chẳng hạn như protein, chất béo và carbs thông qua các lựa chọn thay thế phù hợp.

Nhìn chung, nếu bạn duy trì tập thể dục đầy đủ, thực hiện một cách tiếp cận chu đáo và có kế hoạch tốt, đồng thời tìm kiếm lời khuyên từ chuyên gia, thì chế độ ăn uống thực dưỡng có thể là sự thay đổi lối sống thành công mà bạn đang tìm kiếm để trở nên khỏe mạnh hơn.

6 Một chế độ ăn đúng đắn là như nào?

6.1 Nguyên tắc trong thực dưỡng

Nếu bạn chuẩn bị bắt đầu với chế độ thực dưỡng, bạn cần quan tâm một số điều sau:

• Sử dụng thực phẩm hữu cơ, rau củ quả hữu cơ, tức là không sử dụng các hóa chất. 
• Ăn đúng kết hợp với vận động đúng và tinh thần đúng, có thể thực hiện các bài tập nhẹ nhàng như tập dưỡng sinh, thiền, yoga…
• Khi ăn cần ngồi ở tư thế đúng, thẳng lưng và nhai kỹ, nhai chậm.
• Thực hiện chế độ ăn kiêng phù hợp với tình trạng bệnh, đảm bảo cung cấp đầy đủ các khoáng chất và vitamin cần thiết mà không làm bệnh nặng thêm hay thiếu hụt dinh dưỡng gây suy kiệt.
• Luôn tham khảo ý kiến của chuyên gia dinh dưỡng trước khi muốn bắt đầu một chế độ ăn kiêng nào đó.
• Có thể tham khảo thêm các chế độ ăn khác để lựa chọn được phương pháp phù hợp, chẳng hạn như chế độ ăn Địa Trung Hải cho người tiểu đường, chế độ ăn DASH cho người huyết áp cao…
• Một trong những nguyên tắc thực dưỡng là sống hài hòa với thiên nhiên, khuyến khích mọi người tận hưởng thiên nhiên bằng cách đi dạo, bơi lội, thiền ngoài trời và tập thể dục.

6.2 Chế độ ăn thực dưỡng cho người ung thư

Theo chế độ ăn kiêng thực dưỡng bao gồm việc tuân thủ nghiêm ngặt chế độ ăn kiêng thường được lên kế hoạch bởi một người thực hành thực dưỡng, người sẽ tính đến tuổi tác, giới tính, nơi bạn sống và mức độ tập thể dục thường xuyên của bạn. Chế độ ăn uống thực dưỡng được coi là một cách sống chứ không chỉ là một chế độ ăn kiêng. Mục tiêu quan trọng của việc ăn thực dưỡng là cân bằng âm dương có trong tất cả con người, thực phẩm và đồ vật.

Chế độ ăn uống thường bao gồm những điều sau đây:

• Các loại ngũ cốc nguyên hạt hữu cơ, bao gồm gạo lứt, lúa mạch, kê, yến mạch, lúa mì, ngô, lúa mạch đen, kiều mạch – 40-60% theo trọng lượng lượng thức ăn hàng ngày
• Trái cây và rau hữu cơ được trồng tại địa phương – 20-30% theo trọng lượng lượng thức ăn hàng ngày
• Súp, đậu và các sản phẩm từ đậu, bao gồm đậu phụ, tempeh và natto – 5-10% tính theo trọng lượng
• Tiêu thụ rau biển hàng ngày
• Cá, quả hạch, hạt và trái cây – tiêu thụ hàng tuần
• Sữa, trứng, thịt gia cầm và thịt đỏ – tiêu thụ không quá một lần mỗi tháng, nếu có
• Chỉ ăn khi đói và nhai thức ăn cho đến khi thức ăn thành chất lỏng trong miệng
• Thỉnh thoảng một phần nhỏ thịt hoặc cá hữu cơ
• Không có vitamin hoặc chất bổ sung
• Không có thực phẩm chế biến hoặc thực phẩm có màu sắc, hương vị hoặc chất bảo quản nhân tạo
• Chỉ uống khi khát, và chỉ uống nước và trà không có hương vị, không kích thích, không có caffein. Nước bạn uống phải được lọc sạch trước khi uống hoặc nấu ăn

Hướng dẫn chế biến món ăn:

• Chỉ nấu và bảo quản thực phẩm trong nồi và sử dụng đồ dùng bằng gỗ, thủy tinh, thép không gỉ hoặc sành sứ
• Tránh lò vi sóng và bếp điện
• Chuẩn bị thức ăn của bạn trong một môi trường yên tĩnh và thanh bình

Ý tưởng xung quanh chế độ ăn uống thực dưỡng là bạn đang ăn theo cách thúc đẩy quá trình chữa bệnh và sức sống, điều này sẽ ngăn cơ thể tích tụ chất độc, chất dinh dưỡng dư thừa, hóa chất và các chất độc khác mà cuối cùng dẫn đến ung thư. Do đó, nếu bạn thanh lọc cơ thể và tâm trí khỏi các chất độc và các sản phẩm có hại khác thì bạn sẽ giảm được khả năng mắc bệnh ung thư^[4]. 

Tài liệu tham khảo

---