Men tiêu hóa (enzyme tiêu hóa) là gì? Men tiêu hóa uống lúc nào?

Trungtamthuoc.com - Men tiêu hóa hay enzyme tiêu hóa là các chất được tiết ra từ các tuyến tiêu hóa của cơ thể như tuyến nước bọt, tuyến tụy,... đóng vai trò quan trọng trong việc phân giải các chất dinh dưỡng từ thức ăn thành dạng dễ hấp thụ cho cơ thể. Vậy men tiêu hóa hoạt động như nào? Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu qua bài viết này.

1 Men tiêu hóa là gì?

Men tiêu hóa hay còn được gọi là enzyme tiêu hóa là các protein giúp tăng tốc độ phân hủy (thủy phân) các chất dinh dưỡng có trong thực phẩm (chất béo, protein và carbohydrate) thành các thành các phân tử nhỏ mà hệ tiêu hóa có thể hấp thu (ví dụ, đường sucrose được phân tách thành Glucose và fructose). 

Những phản ứng này xảy ra trong đường tiêu hóa và hầu hết các enzym tiêu hóa được tiết ra từ các tuyến tiêu hóa tự nhiên trong cơ thể như tuyến nước bọt, tuyến tụy hay các tuyến từ tế bào thành dạ dày, ruột non. Ví dụ về các enzyme tiêu hóa bao gồm amylase, gelatinase, lactase, Lipase, maltase, peptidase và protease.

2 Phân loại men tiêu hóa

2.1 Phân loại Enzyme tiêu hóa dựa vào cơ chất (chất mà nó chuyển hóa): 

Enzyme Amylase: thủy phân carbohydrate (đường, tinh bột) thành các loại đường đơn như glucose, Fructose . 

Enzyme Protease và Peptidase phân hủy protein (chất đạm) thành các chuỗi peptide và acid amin

Enzyme Lipase: giúp chuyển hóa mỡ và triglycerid thành Glycerol và acid béo.

2.2 Phân loại men tiêu hóa (enzyme tiêu hóa) dựa vào nơi bài tiết:

Enzyme tuyến nước bọt: enzyme chính có mặt trong nước bọt là enzyme Amylase 

Enzyme tuyến tụy: enzyme tụy có thể được chia thành ba nhóm: enzyme phân giải protein (chủ yếu là rypsin và chymotrypsin), enzyme amylolitic tiêu hóa carbohydrate (amylase tụy) và enzyme lipolitic phân hủy chất béo (chủ yếu là lipase).

Enzyme từ các tuyến trong dạ dày: enzyme pepsin trong dịch vị

Các tuyến tiêu hóa ở ruột non sản xuất ra các enzyme tiêu hóa như maltase, lactase, sucrase và amylase.

3 Tác dụng của men tiêu hóa là gì? 

3.1 Cải thiện tình trạng kém hấp thu và rối loạn tiêu hóa

Nhìn chung, men tiêu hóa hay enzyme tiêu hóa có tác dụng chia cắt chất béo, protein và carbohydrate thành các chất dinh dưỡng đơn giản mà cơ thể có thể hấp thu, nhằm hoàn thành quá trình tiêu hóa. Cụ thể, men tiêu hóa sẽ phân giải đường có trong cơm, gạo, bánh, mì thành các phân tử đường đơn (glucose, fructose, galactose). Chất béo có trong dầu mỡ, thịt, kem, bơ  được biến đổi thành các acid béo. Tương tự, chất đạm từ thịt, cá, trứng, sữa sẽ được chuyển hóa thành các chuỗi peptit ngắn rồi được phân cắt thành các acid amin. Sau đó, các chất dinh dưỡng này được hấp thụ vào cơ thể qua thành ruột non đi vào máu, theo máu đi đến các cơ quan rồi được chuyển hóa thành năng lượng cung cấp cho các hoạt động của cơ thể.

Khi tuyến tụy không tiết ra hoặc tiết ra không đủ số lượng enzyme tiêu hóa một cách tự nhiên, nó sẽ ảnh hưởng đến khả năng phân hủy thức ăn và hấp thụ chất dinh dưỡng của cơ thể. Điều này có thể dẫn đến mệt mỏi, suy dinh dưỡng cũng như các triệu chứng như đầy hơi, khó tiêu và tiêu chảy.

Vì vậy mà việc bổ sung men tiêu hóa được coi là một phương pháp điều trị bổ trợ cho một số rối loạn, suy giảm chức năng tiêu hóa (như đầy hơi, khó tiêu, tiêu chảy, phân sống,...) hoặc khi mắc các bệnh lý tiêu hóa (suy tuyến tụy, không dung nạp lactose,..)

Một số biểu hiện của việc thiếu enzyme tiêu hóa:

• Thiếu enzyme Amylase có thể dẫn đến tiêu chảy.
• Thiếu enzyme lipase, cơ thể sẽ thiếu các vitamin tan trong dầu như A, K,D, E.
• Enzyme protease trong một số trường hợp có thể giúp phân hủy vi khuẩn, nấm men ra khỏi ruột. Nên khi thiếu hụt enzyme này, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng đường ruột

3.2 Kiểm soát tình trạng suy tụy ngoại tiết (EPI) 

Bổ sung enzyme tuyến tụy là liệu pháp được lựa chọn để kiểm soát tình trạng suy tụy ngoại tiết (EPI) trong viêm tụy mãn tính, ung thư tuyến tụy, xơ nang hoặc bệnh tiểu đường.

Việc bổ sung enzyme tuyến tụy có thể được sử dụng để giảm đau trong viêm tụy mãn tính, vì việc đưa vào các enzyme ngoại sinh được cho là có tác dụng kích thích, điều chỉnh đối với việc tiết enzyme nội sinh, đồng thời làm giảm áp lực lên ống tụy. Mặc dù vậy, việc sử dụng chúng trong thực hành lâm sàng vẫn còn gây tranh cãi.

3.3 Bổ sung enzyme tiêu hóa đường uống (ống men tiêu hóa)  đối với bệnh nhân ung thư đại trực tràng 

Trong một nghiên cứu gồm 1242 bệnh nhân ung thư đại trực tràng (được ghi nhận ở 213 trung tâm), người ta chia các bệnh nhân này thành 2 nhóm: nhóm sử dụng men tiêu hóa đường uống như một liệu pháp bổ trợ và nhóm không sử dụng men tiêu hóa. Họ đánh giá tính hiệu quả của men tiêu hóa bằng cách theo dõi những thay đổi trong biểu hiện, triệu chứng của bệnh (buồn nôn, nôn, thay đổi khẩu vị, đau dạ dày, rối loạn tiêu hóa, mệt mỏi, rối loạn trí nhớ, mất tập trung,...)

===> Xem thêm về ung thư đại trực tràng: Ung thư đại trực tràng: nguyên nhân và hướng điều trị

Kết quả: các nhà nghiên cứu đã quan sát thấy sự giảm đáng kể các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh ở những bệnh nhân chỉ điều trị bằng men tiêu hóa. Các tác dụng phụ do  hóa trị và xạ trị đã giảm bớt ở tất cả các bệnh nhân dùng men tiêu hóa. Và kết quả nghiên cứu cũng ghi nhận nhóm sử dụng men tiêu hóa xu hướng kéo dài thời gian sống và không có trường hợp tử vong nào trong thời gian nghiên cứu. 

Vì vậy, điều trị bổ sung cho bệnh nhân ung thư đại trực tràng bằng men tiêu hóa đường uống có thể giúp cải thiện chất lượng cuộc sống và kéo dài tuổi thọ của bệnh nhân.

3.4 Kiểm soát tình trạng không dung nạp lactose

Tình trạng này xảy ra khi ruột non không sản xuất đủ enzyme lactase. Lactase là một loại enzyme được sản xuất bởi nhung mao ruột, có khả năng thủy phân đường Lactose trong sữa thành 2 loại đường đơn galactose và glucose mà cơ thể hấp thụ được. Khi thiếu lactase, lactose trong sữa sẽ đi thẳng đến ruột già thay vì được hấp thụ tại ruột non vào cơ thể. Sau đó nó kết hợp với vi khuẩn và gây ra các triệu chứng đau bụng, đầy bụng, khó tiêu, tiêu chảy,..

Việc sử dụng enzyme lactase ngoại sinh có nguồn gốc từ vi sinh vật (nấm men hoặc nấm) có thể được coi là một lựa chọn điều trị hiệu quả đối với những người không dung nạp lactose. 

3.5 Men tiêu hóa cũng có thể hữu ích trong bệnh celiac 

Bệnh Celiac (CD) là một bệnh đa yếu tố đặc trưng bởi phản ứng viêm với gluten có trong các loại thực phẩm như lúa mì, lúa mạch,... 

===> Xem thêm về bệnh Caliac: Bệnh Celiac (không dung nạp gluten): yếu tố nguy cơ và cách kiểm soát

Trong bệnh celiac, chế độ ăn không chứa gluten suốt đời có thể gây ra khó khăn. Bằng chứng gần đây cho thấy các phương pháp điều trị mới trong đó bao gồm bổ sung men tiêu hóa cũng có thể hữu ích trong bệnh celiac.

4 Dùng men tiêu hóa đúng cách

4.1 Khi nào cần sử dụng men tiêu hóa?

Các sản phẩm men tiêu hóa có thể được dùng như thuốc hỗ trợ tiêu hóa cho trẻ em và người lớn để cải thiện quá trình tiêu hóa ở những người không thể tiêu hóa thức ăn đúng cách. Trường hợp này thường xảy ra khi tuyến tụy của họ không sản xuất đủ lượng enzyme cần thiết, có thể do bệnh xơ nang, phẫu thuật, tình trạng di truyền và các nguyên nhân khác.

Điều đó có nghĩa là men tiêu hóa thích hợp sử dụng cho những trường hợp: thiếu hụt enzyme tiêu hóa dẫn đến suy dinh dưỡng, tiêu hóa kém, đau bụng, đầy hơi, tiêu chảy, đi ngoài phân sống,...

Hoặc sử dụng dưới sự chỉ định, hướng dẫn và theo dõi của nhân viên y tế khi dùng với các mục đích:

• Kiểm soát tình trạng suy tụy ngoại tiết
• Điều trị bổ sung cho bệnh nhân ung thư đại trực tràng
• Kiểm soát tình trạng không dung nạp lactose
• Hỗ trợ điều trị bệnh Celiac

4.2 Men tiêu hoá uống trước hay sau ăn? 

Sự tham gia của men tiêu hóa là để hỗ trợ quá trình phân giải thức ăn, vì vậy sẽ không còn gì ý nghĩa nếu uống lúc đói hay quá xa bữa ăn khi dạ dày rỗng. 

Để đạt hiệu quả tốt nhất, nên uống men tiêu hóa khoảng 30 phút sau khi ăn bữa chính, kết hợp với nước đun sôi đã nguội. Lúc này, thức ăn đã được dạ dày nhào trộn, làm mềm và thấm dịch vị. Việc bổ sung men tiêu hóa vào thời điểm này sẽ kích thích hoạt động của enzyme, tăng cường quá trình trao đổi chất và tiêu hóa thức ăn một cách hiệu quả.

5 Men tiêu hóa cho trẻ sơ sinh và trẻ em 

5.1 Cho trẻ uống men tiêu hóa khi nào?

Men tiêu hóa có thể được sử dụng như một loại thuốc hỗ trợ tiêu hóa cho trẻ sơ sinh và trẻ em. Tuy nhiên, việc sử dụng men tiêu hóa cho trẻ và bé nên được hướng dẫn và theo dõi bởi bác sĩ hoặc chuyên gia y tế.

Nhiều bậc cha mẹ thường tự ý cho trẻ sử dụng men tiêu hóa khi trẻ có các biểu hiện chán ăn, mệt mỏi. Tuy nhiên nếu sử dụng không đúng cách có thể có thể gây rối loạn trong bài tiết enzyme tiêu hóa nội sinh và không có lợi cho sự phát triển tự nhiên của hệ tiêu hóa của trẻ.

5.2 Cho trẻ uống men tiêu hóa với cháo hoặc sữa nóng được không?

Men tiêu hóa có bản chất là protein vì vậy không khuyến khích cho trẻ sử dụng men tiêu hóa cùng với cháo hoặc sữa nóng do nhiệt độ cao khiến protein bị biến tính, làm giảm hoặc làm mất tác dụng của enzyme tiêu hóa.

6 Một số chế phẩm phổ biến

6.1 Sự nhầm lẫn giữa các sản phẩm men vi sinh và men tiêu hóa

Có nhiều sản phẩm được rất nhiều người gọi là men tiêu hóa/thuốc enzyme tiêu hóa như thuốc/men tiêu hóa Enterogermina Pháp, men tiêu hóa Biogaia, men tiêu hóa Biosubtyl, men Lactsanfo, men tiêu hóa Antibio, men tiêu hóa probio, Lactomin,... Tuy nhiên, thực tế, những sản phẩm này là men vi sinh, chúng chứa các chủng vi khuẩn có lợi giúp cân bằng hệ vi sinh trong ruột. Các sản phẩm này không có enzyme tiêu hóa, không có tác dụng hỗ trợ tiêu hóa thức ăn và không thuộc nhóm men tiêu hóa. 

6.2 Các sản phẩm men tiêu hóa thường gặp

Trên thị trường, có nhiều dạng men tiêu hóa được bào chế, bao gồm: men tiêu hoá dạng ống nước (như 6 ENZYMES IP), dung dịch nước trong chai/lọ (ví dụ Neopeptine 60ml (Thuốc Nước)) ;men tiêu hóa dạng bột (Soki Miter hay E-ZYMS KID) hoặc dạng viên nang (Neopeptine (Viên Nang), Enzym Emedyc-S,...). Như vậy, các sản phẩm men tiêu hóa rất đa dạng, việc lựa chọn được 1 loại sản phẩm phù hợp với bản thân bạn nên cân nhắc về các yếu tố như: tình trạng, triệu chứng rối loạn tiêu hóa mà bạn gặp phải, thành phần sản phẩm, loại enzyme, hàm lượng và điều kiện kinh tế của bạn. Hơn hết, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để đưa ra lựa chọn phù hợp nhất.

Do sự đa dạng trong sản phẩm nên việc lựa chọn một loại men tiêu hóa phù hợp với bản thân đòi hỏi sự cân nhắc về các yếu tố chủ quan và khách quan như: 

• Tình trạng và triệu chứng rối loạn tiêu hóa
• Thành phần sản phẩm: đọc kỹ thành phần của sản phẩm men tiêu hóa để biết chính xác loại enzyme và hàm lượng của nó. Mỗi loại enzyme có thể có tác động khác nhau đối với tiêu hóa các chất dinh dưỡng cụ thể, vì vậy tìm hiểu về chúng và xác định loại enzyme phù hợp với nhu cầu của bạn.
• Giá sản phẩm: sản phẩm men tiêu hóa có thể có mức giá và phạm vi giá khác nhau, vì vậy hãy chọn một sản phẩm phù hợp với khả năng tài chính của bạn.
• Tham khảo ý kiến ​​chuyên gia: Mặc dù không bắt buộc, tư vấn với bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng là một sự lựa chọn tốt. Họ có kiến thức chuyên môn và có thể đưa ra đánh giá chính xác về tình trạng tiêu hóa của bạn và đề xuất men tiêu hóa phù hợp nhất.

7 Nguồn enzyme tiêu hóa tự nhiên

Trái cây, rau củ và các loại thực phẩm khác cũng có thể cung cấp enzyme tiêu hóa tự nhiên cho cơ thể, ví dụ như:

Mật ong, đặc biệt là loại thô, có 2 loại enzyme amylase và protease.

Xoài và chuối cũng có chưa amylase, enzyme này cũng giúp quả chín.

Đu Đủ có một loại protease gọi là Papain, có khả năng tiêu hóa protein

Bơ có enzyme tiêu hóa lipase.

Dứa chứa enzyme tiêu hóa gọi là Bromelain thuộc nhóm protease

8 Sự khác nhau giữa men vi sinh và men tiêu hóa

===> Mời quý bạn đọc xem thêm: Phân biệt men vi sinh và men tiêu hóa

9 Một số câu hỏi thường gặp về sử dụng men tiêu hóa

9.1 Men tiêu hóa dùng tối đa bao lâu?

Thời gian sử dụng men tiêu hóa tối đa là 7 - 10 ngày. Men tiêu hóa không phải sản phẩm có thể sử dụng liên tục trong thời gian dài, điều này ảnh hưởng xấu đến việc tiết các enzyme tiêu hóa nội sinh từ các tuyến tiêu hóa trong cơ thể.

9.2 Tại sao men tiêu hóa không được sử dụng lâu dài?

Việc tự ý bổ sung men tiêu hóa kéo dài sẽ gây tác dụng ngược, làm giảm sự bài tiết các enzyme tiêu hóa tự nhiên của cơ thể và dẫn đến cơ thể phải phụ thuộc vào nguồn enzyme từ bên ngoài. Điều này dẫn đến các tuyến tiêu hóa bị ức chế, giảm bài tiết men tiêu hóa và có thể bị teo.

9.3 Đối tượng nào không được sử dụng men tiêu hóa?

Một số đối tượng không được chỉ định men tiêu hóa bao gồm:

Viêm tụy cấp

Tình trạng nặng của bệnh tụy mạn tính

Viêm loét dạ dày - tá tràng

10 Tài liệu tham khảo

1. Chuyên gia của Drugs.com. Digestive enzymes, Drugs.com. Truy cập ngày 18 tháng 9 năm 2023.
2. Tadeusz Popiela và cộng sự (Đăng tháng 1 năm 2001). Influence of a complementary treatment with oral enzymes on patients with colorectal cancers – an epidemiological retrolective cohort study, SpringerLink. Truy cập ngày 18 tháng 9 năm 2023.
3. Gianluca Ianiro và cộng sự (Đăng tháng 6 năm 2016). Digestive Enzyme Supplementation in Gastrointestinal Diseases, NCBI. Truy cập ngày 18 tháng 9 năm 2023.