Lactobacillus plantarum

Bài viết này không nằm trong Dược thư quốc gia Việt Nam 2022 lần xuất bản thứ 3

Lactobacillus plantarum được biết đến là một loại vi khuẩn probiotic “tốt”, tìm thấy trong khoang miệng và đường ruột. Trong bài viết này, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy (trungtamthuoc.com) xin gửi đến bạn đọc những thông tin chi tiết về loại vi khuẩn này.

1 Lactobacillus plantarum là gì ?

1.1 Lactobacillus là chủng vi khuẩn gì ?

Lactobacillus là một chi vi khuẩn kỵ khí tùy ý, hình que, gram dương, không hình thành bào tử, thuộc ngành 'Firmicutes'. Lactobacilli chuyển hóa carbohydrate để tạo ra axit lactic khiến chúng trở thành chi lớn nhất trong nhóm vi khuẩn axit lactic (LAB). Tính đến tháng 3 năm 2020, 261 loài Lactobacillacae đã được phân loại lại thành 25 chi (bao gồm 23 chi mới) do tính đa dạng về kiểu gen, kiểu hình và sinh thái cực kỳ cao.

Theo truyền thống, Lactobacillus loài có thể được chia thành ba nhóm dựa trên sự trao đổi chất của chúng:

• Nhóm lên men đồng nhất bắt buộc lên men carbohydrate để tạo ra axit lactic là sản phẩm phụ chính (ví dụ L. acidophilus và L. Salirius )
• Nhóm lên men dị thể tùy ý, trong những điều kiện nhất định hoặc với các cơ chất nhất định, lên men carbohydrate để tạo ra axit lactic, Ethanol /axit axetic và carbon dioxide là sản phẩm phụ (ví dụ L. casei và L. plantarum ) 
• Nhóm lên men dị thể bắt buộc luôn lên men carbohydrate để tạo ra axit lactic, ethanol/axit axetic và carbon dioxide là sản phẩm phụ (ví dụ L. reuteri và L. fermentum )

Lactobacilli có ở đâu ? 

Chủng vi khuẩn này đã được tìm thấy ở các cơ quan trên cơ thể con người, đáng chú ý nhất là đường tiêu hóa bao gồm khoang miệng và đường sinh dục nữ. Mối liên hệ giữa Lactobacillus và con người là mối quan hệ tương hỗ, trong đó các loài Lactobacillus giúp vật chủ tiêu hóa một số chất nền nhất định trong chế độ ăn uống, cũng như bảo vệ khỏi mầm bệnh, đổi lại có chỗ ở và chất dinh dưỡng. Các loài Lactobacillus sở hữu những phẩm chất được mong muốn về mặt thương mại vừa là chất bổ sung sức khỏe vừa là công cụ trong lĩnh vực công nghệ thực phẩm.

1.2 Đặc điểm vi khuẩn Lactobacillus plantarum

Trong số các chủng Lactobacillus, L. plantarum là vi khuẩn Gram dương, que ngắn, vi hiếu khí, chịu axit, không hình thành bào tử, không hô hấp, hàm lượng G + C thấp, thuộc nhóm lactobacillus lên men dị thể với phạm vi hoạt động khác nhau cùng với những ứng dụng trong ngành công nghiệp thực phẩm như chất bảo quản. L.plantarum là một loại vi khuẩn không hình thành bào tử, tạo ra các axit hữu cơ như axit axetic, axit succinic và axit lactic là chất chuyển hóa chính. 

L. plantarum phát triển trong điều kiện khả năng đệm thấp trong dạ dày và dịch tiết muối mật phức tạp khác ở người và các động vật có vú khác. Bên cạnh các ứng dụng trong công nghiệp thực phẩm, L. plantarum còn có ứng dụng rộng rãi trong ngành dược phẩm bằng cách đóng góp đáng kể vào y học cho con người mà không gây ra bất kỳ tác dụng phụ nào.

1.3 Nguồn thực phẩm chứa Lactobacillus plantarum.

L. plantarum có thể được tìm thấy trong thực phẩm và đồ uống lên men như sau:

• Ô liu ngâm nước muối
• Xúc xích lên men như chouriço (một loại xúc xích Bồ Đào Nha)
• Sữa đậu nành lên men
• Fufu (sắn lên men từ Tây Phi)
• Kim chi hàn quốc
• Ogi (bánh pudding lên men được sản xuất ở Nigeria từ ngũ cốc xay)
• Các loại trái cây và rau quả lên men khác
• Dưa muối
• Bột chua thô (lưu ý, L. plantarum hầu như không thể tồn tại ở nhiệt độ nướng cao)
• Sataw-Dong  (một sản phẩm đậu nếp lên men truyền thống ở miền nam Thái Lan)
• Dưa cải bắp
• Một số loại phô mai
• Stockfish ( cá khô, không ướp muối , kể cả cá tuyết)
• Đậu hũ
• Uji (bánh pudding lên men được sản xuất tại Kenya từ ngũ cốc xay) 

2 Lactobacillus plantarum có tác dụng gì ?

L. plantarum là một trong những chủng men vi sinh 'cứng cáp' nhất nhờ khả năng chịu được nhiều loại nhiệt độ khác nhau. Trên thực tế, nó có thể tồn tại ở mọi môi trường có nhiệt độ từ 1-60 độ C. Nó cũng có thể thích ứng với áp suất khí quyển ở quy mô rộng. Nó có thể phát triển ở nhiệt độ từ 15-45˚C và ở độ pH thấp tới 3,2 .

Lactobacillus plantarum hoạt động bằng cách lên men đường để tạo ra axit lactic, ethanol hoặc axit axetic và carbon dioxide. Nó cũng có thể chịu được cả axit và muối mật, nghĩa là nó có thể sống sót trong hành trình đi qua đường tiêu hóa của con người.

Trên thực tế, một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng L plantarum không bị ảnh hưởng bởi môi trường đường ruột có vấn đề và thậm chí cả việc điều trị bằng kháng sinh. L. plantarum tiếp tục duy trì sức khỏe của ruột và ngăn chặn mầm bệnh.

Một số tác dụng nổi bật của L.plantarum như:

2.1 Bảo vệ đường ruột

L. plantarum đã được chứng minh là giúp ngăn ngừa vi khuẩn gây bệnh hoặc bệnh tật hình thành trong ruột. Cũng có bằng chứng cho thấy Lactobacillus plantarum tạo ra phản ứng miễn dịch có thể bảo vệ cơ thể khỏi các bệnh truyền nhiễm.

Các nghiên cứu khác cho thấy loại vi khuẩn này có đặc tính kết dính mạnh mẽ cho phép nó 'dính' vào thành ruột và chống lại các mầm bệnh như Candida albicans. Nó cũng có lợi cho việc ngăn chặn vi khuẩn như E Coli.

Một lợi ích chính khác của L. plantarum là khả năng giúp sửa chữa niêm mạc ruột. Nó thực hiện điều này bằng cách sử dụng chất kết dính đặc hiệu mannose, cho phép nó cạnh tranh với cả các chủng vi khuẩn gram dương và gram âm gây bệnh ở các vị trí thụ thể.

Nó cũng cung cấp các chất dinh dưỡng có giá trị trong màng niêm mạc. Điều này có nghĩa là L. plantarum có thể tiết ra các chất chống vi khuẩn giúp ngăn chặn các khuẩn lạc gây bệnh hình thành trong ruột .

2.2 Chống viêm

 L.plantarum đặc biệt có lợi cho các bệnh viêm ruột, chẳng hạn như hội chứng ruột kích thích, bệnh Crohn và Viêm đại tràng.

L. plantarum cũng có đặc tính chống viêm, có thể giúp chữa các bệnh tự miễn dịch. Bằng cách giảm viêm não, nó cũng có thể giúp điều chỉnh tâm trạng và cải thiện chứng trầm cảm. Các nhà khoa học cũng cho rằng trẻ em bị rối loạn hành vi thần kinh như chứng tự kỷ và ADHD khi dùng L. plantarum sẽ giúp giảm bớt các vấn đề về tiêu hóa.

2.3 Nâng cao sức khỏe tổng quát

Giống như các chế phẩm sinh học khác, L. plantarum cũng giúp tiêu hóa bằng cách phân hủy thức ăn trong ruột, cho phép cơ thể bạn hấp thụ chất dinh dưỡng dễ dàng hơn. 

L. plantarum cũng có lợi trong thời kỳ mang thai. Phụ nữ mang thai đặc biệt cần bổ sung vi khuẩn probiotic để giúp bảo vệ họ và em bé sơ sinh khỏi mầm bệnh. Các loại thuốc Lactobacillus plantarum có thể giúp ngăn ngừa các vấn đề về tiêu hóa ở trẻ sơ sinh, chẳng hạn như đau bụng, cũng như tăng cường hệ thống miễn dịch và tăng cường hấp thụ chất dinh dưỡng.

Lactobacillus plantarum thường được kết hợp với các chủng probiotic được nghiên cứu kỹ lưỡng khác như Lactobacillus acidophilus và Bifidobacteria longum. Những chủng này phối hợp với nhau để cải thiện sức khỏe tổng thể và tiêu hóa, mỗi chủng bổ sung cho cơ chế của nhau.

3 Liều lượng sử dụng của Lactobacillus plantarum.

L. plantarum đôi khi được thêm vào thực phẩm lên men như sữa chua, nhưng nó thường được sử dụng phổ biến nhất dưới dạng thực phẩm bổ sung .

Ở người trưởng thành, L. plantarum thường được dùng bằng đường uống, riêng lẻ hoặc cùng với các chế phẩm sinh học khác, với liều từ 500 triệu đến 20 tỷ đơn vị hình thành khuẩn lạc (CFU) mỗi ngày, trong tối đa 3 tháng. 

4 Tác dụng không mong muốn của Lactobacillus plantarum.

L. plantarum sống nhìn chung là an toàn. Nó đã được sử dụng an toàn cùng với các chế phẩm sinh học khác trong tối đa 9 tháng. Một số người có thể bị đầy hơi hoặc chướng bụng, nhưng tình trạng này thường được dung nạp tốt. L. plantarum diệt nhiệt có thể an toàn khi sử dụng lên đến một năm.

5 Thận trọng 

Không nên dùng Lactobacillus plantarum ở trẻ sinh non và những người có hệ thống miễn dịch yếu hoặc suy yếu

Mang thai: L. plantarum có thể an toàn khi dùng bằng đường uống trong thời kỳ mang thai. Nó được sử dụng an toàn bắt đầu từ tuần thứ 10-12 của thai kỳ và tiếp tục cho đến khi sinh.

L. plantarum có thể gây nhiễm trùng ở lớp lót bên trong buồng tim và van tim. Điều này cực kỳ hiếm gặp nhưng những người bị tổn thương van tim nên ngừng dùng men vi sinh trước khi thực hiện thủ thuật nha khoa hoặc phẫu thuật.

6 Nghiên cứu Lactobacillus plantarum và tiềm năng thực phẩm và probiotic của nó

Số lượng nghiên cứu khẳng định tác dụng của probiotic đối với sức khỏe của Lactobacillus plantarum đang ngày càng gia tăng. Lb. plantarum là một loại vi khuẩn axit lactic được tìm thấy trong các hốc sinh thái đa dạng, làm nổi bật khả năng thích ứng và tính dẻo của bộ gen đặc biệt của nó. Một chức năng khác cần được nhấn mạnh là khả năng của Lb. plantarum để sản xuất các loại bacteriocin đa dạng và mạnh, là các peptide kháng khuẩn có thể ứng dụng làm chất bảo quản thực phẩm hoặc chất bổ sung kháng sinh. Tổng hợp lại, tất cả những đặc điểm này đều thiết kế Lb. plantarum như một mô hình đích thực cho nghiên cứu học thuật và tác nhân sinh học khả thi với những ứng dụng đầy hứa hẹn. Đánh giá hiện tại nhằm mục đích làm sáng tỏ sự an toàn của Lb. plantarum và tiến hành các nghiên cứu chính làm nền tảng cho những tuyên bố có lợi của nó.

7 Các dạng bào chế phổ biến của Lactobacillus plantarum

Hiện nay Lactobacillus plantarum được sản xuất dưới dạng thực phẩm bổ sung bằng cách phối hợp với các loại vi khuẩn khác và bào chế thành các dạng dung dịch uống, viên đặt,... với các hàm lượng khác nhau.

Một số loại thuốc phổ biến trên thị trường chứa Lactobacillus plantarum như Pro-Lacto S, Golden LAB, BoniBaio, Vagilgood,....

8 Tài liệu tham khảo

1. Tác giả Elaine Dempsey và cộng sự, được viết năm 2022. Lactobacillus spp. for Gastrointestinal Health: Current and Future Perspectives, PMC. Truy cập ngày 8 tháng 9 năm 2023.
2. Tác giả Hamza Ait Seddik và cộng sự, ngày đăng báo năm 2017. Lactobacillus plantarum and Its Probiotic and Food Potentialities, Pubmed. Truy cập ngày 8 tháng 9 năm 2023.