Gà ác (Gà đen, Gà chân chì, Gà ngũ trảo - Gallus gallus domesticus)

Phân loại khoa học
Giới(regnum)	Animalia (giới Động vật) Chordata (ngành Dây sống) Aves (Lớp Chim)
Bộ(ordo)	Galliformes (Gà)
Họ(familia)	Phasianidae (Trĩ)
Chi(genus)	Gallus Brisson, 1760
Danh pháp hai phần (Tên khoa học)
Gallus gallus domesticus Brisson

Gà ác có kích thước nhỏ, điểm khác biệt nổi bật là toàn bộ phần da, mắt, thịt, xương và chân đều có màu đen. Giống gà này có chân 5 ngón, điều hiếm thấy ở các loài gà khác. Gà ác trong y học cổ truyền được gọi là "ô kê", thường dùng phần thịt (ô kê nhục) và xương (ô kê cốt). Bài viết dưới đây, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy (trungtamthuoc.com) sẽ cung cấp cho bạn đọc những thông tin chi tiết.

Tên tiếng Việt: Gà ác, Gà đen, Gà chân chì, Gà ngũ trảo

Tên khoa học: Gallus gallus domesticus Brisson

Họ: Phasianidae

1 Mô tả Gà Ác

Gà ác có kích thước nhỏ, đặc trưng bởi lớp lông trắng xốp, không mượt. Điểm khác biệt nổi bật là toàn bộ phần da, mắt, thịt, xương và chân đều có màu đen. Chân gà ác: giống gà này có chân 5 ngón, điều hiếm thấy ở các loài gà khác.

Hình ảnh gà ác

2 Các loại Gà Ác

Gà ác là một giống gà đặc trưng với bộ lông trắng, da, thịt và xương màu đen. Tuy nhiên, dựa trên đặc điểm nuôi trồng và nguồn gốc, gà ác được chia thành các loại phổ biến sau:

2.1 Gà Ác truyền thống

Đặc điểm: Đây là loại gà ác phổ biến nhất, thường có thân nhỏ, lông trắng, da và thịt màu đen.

Phân bố: Chủ yếu được nuôi ở các vùng nông thôn Việt Nam để làm thuốc hoặc thực phẩm.

2.2 Gà Ác H'Mông

Đặc điểm: Gà ác H'Mông có màu sắc đa dạng hơn, với lông đen hoặc trắng, da và thịt đen. Loại này lớn hơn gà ác truyền thống một chút.

Phân bố: Phổ biến ở các tỉnh miền núi phía Bắc, như Lào Cai, Hà Giang.

2.3 Gà Ác lông xước

Đặc điểm: Gà ác lông xước có bộ lông không mượt, hơi xù xì. Tuy nhiên, các đặc điểm khác như da, thịt và xương đen vẫn giống với gà ác thông thường.

Phân bố: Loại này thường được lai tạo và nuôi ở các vùng trung du hoặc đồng bằng.

2.4 Gà Ác lai

Đặc điểm: Gà ác lai là kết quả của việc lai giữa gà ác truyền thống và một số giống gà khác để cải thiện khả năng sinh trưởng hoặc sức đề kháng. Thịt gà ác lai vẫn giữ được chất lượng gần như gà ác thuần chủng nhưng kích thước lớn hơn.

Phân bố: Được nuôi ở nhiều địa phương để đáp ứng nhu cầu thương mại.

2.5 Gà Ác đen toàn phần

Đặc điểm: Loại này toàn bộ lông, da, thịt, xương và nội tạng đều có màu đen sẫm. Được coi là hiếm hơn so với các loại khác.

Phân bố: Thường nuôi theo mô hình đặc sản, không phổ biến.

2.6 Gà Ác đẻ trứng

Đặc điểm: Loại gà ác này được nuôi chủ yếu để lấy trứng, với năng suất cao hơn. Trứng gà ác nhỏ, có giá trị dinh dưỡng cao và thường được dùng làm thực phẩm bồi bổ sức khỏe.

Phân bố: Nuôi nhiều ở các trại chăn nuôi chuyên biệt.

3 Phân bố và sinh thái

Hiện nay, gà ác không được nuôi phổ biến, chỉ xuất hiện ở một số khu vực nhất định. Chủ yếu, giống gà này được nuôi để cung cấp thịt và xương phục vụ y học.

4 Bộ phận dùng

Bộ phận sử dụng: Gà ác trong y học cổ truyền được gọi là "ô kê", thường dùng phần thịt (ô kê nhục) và xương (ô kê cốt).

5 Công dụng trong dân gian của Gà Ác

5.1 Tính vị

Thịt và xương gà ác có vị ngọt, tính ấm, không gây độc hại, được đánh giá cao trong việc bồi bổ sức khỏe, giúp phục hồi nhanh chóng.

5.2 Công dụng

5.2.1 Tác dụng chính

Thịt gà ác giúp điều trị các bệnh liên quan đến phổi, thận, đau lưng, mồ hôi trộm và suy nhược cơ thể.

Đặc biệt tốt cho những người tạng yếu, lao lực, phụ nữ sau sinh và người đang trong quá trình hồi phục sức khỏe.

5.2.2 Cách dùng thông thường

Sử dụng riêng: Thịt gà ác có thể được tẩm Mật Ong, nướng, sấy khô hoặc nghiền thành bột (ô kê tán). Dạng bột này thường được viên thành thuốc (ô kê hoàn) hoặc ngâm rượu để dùng hàng ngày.

Kết hợp với thảo dược:

• Ninh nhừ gà với hạt Sen, Hoài Sơn, Đương Quy để làm món ăn bổ dưỡng.
• Hấp cách thủy thịt gà với Ngải Cứu, rượu trắng và nước, thích hợp chữa chảy máu tử cung.

Theo nghiên cứu, các thực phẩm màu đen như gà ác, đậu đen, vừng đen được cho là có khả năng tăng cường chức năng tiêu hóa, tuần hoàn và cải thiện sinh lý.

Gà ác còn giúp kích thích sản xuất hồng cầu, làm đẹp da, tăng cường sức khỏe và kéo dài tuổi thọ.

6 Xương Gà Ác trong Y học

Xương gà ác từ lâu được coi là dược liệu quý, thường được sử dụng để chế biến cao "tinh gà đen". Cao này có tác dụng bồi bổ cơ thể, cải thiện các triệu chứng như đau lưng, mất ngủ, suy nhược, và hỗ trợ chức năng sinh sản.

7 Kinh nghiệm sử dụng tại Trung Quốc

Ở Trung Quốc, gà ác được dùng để chữa bệnh thiếu máu, kinh nguyệt không đều hoặc hư nhược cơ thể. Một số bài thuốc dân gian phổ biến là:

• Hầm gà với Sinh Địa, đương quy, Bạch Thược và Xuyên Khung.
• Hấp gà với Hoàng Kỳ để bồi bổ sức khỏe và điều hòa kinh nguyệt.

8 Nhược điểm của gà ác

Mặc dù gà ác có giá trị dinh dưỡng cao, nhưng tiêu thụ quá nhiều có thể làm tăng cholesterol trong máu, ảnh hưởng đến sức khỏe tim mạch. Ngoài ra, thịt gà ác có đặc điểm dai hơn so với gà thường, cần chế biến đúng cách để có hương vị ngon nhất.

9 Những người không nên ăn gà ác

Người có tiền sử bệnh cao huyết áp hoặc rối loạn mỡ máu nên hạn chế ăn gà ác vì hàm lượng cholesterol có thể làm tăng nguy cơ biến chứng. Ngoài ra, những người bị dị ứng với thịt gia cầm cũng cần cân nhắc trước khi sử dụng.

10 Giá gà ác đen

Giá gà ác có sự chênh lệch tùy thuộc vào độ tuổi, trọng lượng và phương thức nuôi. Trung bình, gà ác thương phẩm có giá dao động từ 130.000 - 150.000 đồng/kg. Nếu mua gà giống để nuôi, giá có thể thấp hơn nhưng đòi hỏi kỹ thuật chăm sóc phù hợp.

11 Mua gà ác ở đâu?

Có thể mua gà đen tại các chợ truyền thống, trang trại chăn nuôi, hoặc các cửa hàng thực phẩm chuyên cung cấp gia cầm. Khi chọn mua, nên ưu tiên những cơ sở uy tín để đảm bảo chất lượng và nguồn gốc rõ ràng.

12 Tài liệu tham khảo

Tác giả Đỗ Huy Bích. Cây Thuốc Và Động Vật Làm Thuốc ở Việt Nam tập 1. Gà ác, trang 1120-1121. Truy cập ngày 03 tháng 02 năm 2025.