Rái cá (Lutra lutra L.)

Phân loại khoa học
Giới(regnum)	Animalia (Giới Động vật) Chordata (Ngành Dây sống) Mammalia (Lớp Thú)
Bộ(ordo)	Carnivora (Ăn thịt)
Họ(familia)	Mustelidae (Chồn)
Chi(genus)	Lutra Brisson, 1762
Danh pháp hai phần (Tên khoa học)
Lutra lutra (Linnaeus, 1758)
Danh pháp đồng nghĩa
Lutra piscatoria Lutra vulgaris Viverra lutra Linnaeus, 1758

 Rái cá là động vật có vú với thân hình dài khoảng 50 – 80 cm, dáng thấp và cơ thể thon gọn. Rái cá trong Y học cổ truyền còn được gọi là "thủy thát." Sau khi bắt rái cá, người ta đập chết, giữ sạch bộ lông, sau đó lột da và mổ bụng để lấy gan, tủy riêng biệt. Bài viết dưới đây, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy (trungtamthuoc.com) sẽ cung cấp cho bạn đọc những thông tin chi tiết.

Bài viết này chỉ nhằm cung cấp thông tin tham khảo về đặc điểm sinh học và giá trị của loài rái cá, không khuyến khích hay cổ vũ bất kỳ hành vi săn bắt hoặc sử dụng trái phép rái cá và các sản phẩm liên quan.

Tên tiếng Việt: Rái cá thường, Tu bổn, Tu nác (Tày), Tô na pết (Thái)

Tên khoa học: Lutra lutra L.

Họ: Mustelidae (Chồn)

1 Đặc điểm hình thái

 Rái cá là động vật có vú với thân hình dài khoảng 50 – 80 cm, dáng thấp và cơ thể thon gọn. Đầu khá lớn, hơi dẹt, mõm ngắn và nhọn. Đuôi to khỏe, dài từ 25 – 40 cm. Chân ngắn, mập mạp, có màng da nối liền giữa các ngón và móng vuốt phẳng. Lông rái cá mềm mại, dày và mượt, thường có màu nâu nhạt hoặc đen. Phần má và cổ có màu trắng nhạt, trong khi vùng bụng có thể mang sắc trắng hoặc vàng nhạt. Mũi rái cá được phủ kín bởi lông.

 Các loài khác như rái cá vuốt bé (Aonyx cinerea Illiger), rái cá họng trắng (Lutra perspicillata Geoffroy), hay rái cá chân chó (Lutra sumatrana Gray) cũng thường được ghi nhận.

2 Phân bố và sinh thái

 Rái cá thường sống ở các khu vực rừng núi, nơi có nước và cây bụi dày đặc như ven sông, suối, ao hồ, kênh rạch, bờ biển, hoặc thậm chí trên các hải đảo. Chúng đào tổ dưới dạng hang có hai lối ra, thường nằm dưới hốc đá hoặc gốc cây to, thông thẳng ra mặt nước. Trong đời sống tập thể, các tổ này có thể liên kết với nhau qua các đường hầm chằng chịt dưới mặt đất.

 Rái cá hoạt động chủ yếu vào ban đêm, thường đi săn thành đàn từ 11 - 15 con. Chúng săn mồi cả dưới nước và gần bờ, ăn cá, tôm, cua, giáp xác, ếch nhái, chim nhỏ, và đôi khi là các động vật nhỏ khác. Mỗi lứa, rái cá đẻ từ 2 – 4 con. Trên thế giới, rái cá có khoảng 13 loài, phân bố tại châu Âu và châu Á. 

Phân bố Rái cá ở Việt Nam: chúng được tìm thấy ở Tây Bắc, Việt Bắc, miền Trung, Tây Nguyên, đồng bằng sông Cửu Long, Hòa Bình, và Quảng Ninh.

Theo các tài liệu cũ, rái cá từng xuất hiện tại Trung Bộ và An Giang vào năm 1932. Năm 1977, đoàn nghiên cứu thuộc Viện Sinh học Việt Nam đã thu thập mẫu rái cá tại Cà Mau và Cần Thơ. Do giá trị cao của bộ da, rái cá đã bị săn bắt ráo riết để phục vụ xuất khẩu, khiến chúng trở thành đối tượng cần được bảo tồn.

3 Bộ phận sử dụng

 Rái cá trong Y học cổ truyền được gọi là "thủy thát." Sau khi bắt rái cá, người ta đập chết, giữ sạch bộ lông, sau đó lột da và mổ bụng để lấy gan, tủy riêng biệt. Thịt rái cá (thát nhục) được sử dụng tươi, gan thường được phơi khô, nướng vàng và tán bột, trong khi tủy dùng trực tiếp.

4 Công dụng trong dân gian của Rái cá

4.1 Tính vị và công năng

Thịt rái cá: Vị ngọt, mặn, tính mát, không độc, giúp chống ôn nhiệt, tiêu phù thũng, nhuận tràng, và hỗ trợ lưu thông máu.

Gan rái cá: Vị ngọt, mặn, tính hàn, có công dụng giải độc, giảm ho, cầm máu.

Tủy rái cá: Vị ngọt, tính bình, giúp làm se da và sát khuẩn.

4.2 Công dụng

Thịt rái cá: Thường được chế biến thành món ăn để chữa các bệnh như suy nhược cơ thể, thủy thũng, bế kinh, táo bón, nóng trong. Có thể dùng riêng hoặc kết hợp với các vị thuốc khác.

Gan rái cá: Chữa các chứng ho hen, ngộ độc, phổi kết hạch, suy gan. Liều lượng thông thường là 8 – 16 g bột gan mỗi ngày, chia thành hai lần uống với nước sôi để nguội hoặc làm thành viên uống. Theo tài liệu Trung Quốc, gan rái cá sao vàng tán bột, mỗi lần dùng 5 g pha cùng rượu để chữa hóc xương cá.

Tủy rái cá: Tuy chưa được sử dụng phổ biến ở Việt Nam, nhưng theo sách “Thập di kỷ” thời Tam Quốc, tủy rái cá khi trộn với chu sa và bạch ngọc tạo thành hỗn hợp kem giúp điều trị bỏng, làm lành da mà không để lại sẹo, đồng thời cải thiện làn da trở nên bóng mịn.

Lưu ý

 Rái cá hiện thuộc nhóm động vật quý hiếm, có nguy cơ tuyệt chủng cao và được ghi vào Sách Đỏ Việt Nam để bảo vệ. Một số quốc gia ở châu Âu, châu Mỹ và châu Phi đã bắt đầu nuôi rái cá để khai thác da lông hoặc huấn luyện chúng phục vụ giải trí và biểu diễn. Tuy nhiên, tại các khu vực có rái cá, người dân nuôi cá thường không ưa thích chúng vì khả năng săn mồi mạnh, có thể gây thiệt hại lớn cho các ao cá trong một đêm.

5 Rái cá và hải cẩu có giống nhau không?

Dù rái cá và hải cẩu đều sống ở môi trường nước và có một số đặc điểm ngoại hình tương đồng, chúng thuộc hai nhóm động vật hoàn toàn khác nhau:

Rái cá thuộc họ Chồn (Mustelidae), có cơ thể thon dài, chân có màng bơi và bộ lông dày để giữ ấm. Loài này thường săn bắt cá và các sinh vật thủy sinh khác để làm thức ăn.

Hải cẩu thuộc họ Chó biển (Phocidae), có thân hình mập mạp hơn, lớp mỡ dày giúp giữ nhiệt trong môi trường lạnh, và thường sinh sống ở các khu vực đại dương.

Như vậy, mặc dù có điểm chung về môi trường sống, rái cá và hải cẩu không có mối quan hệ gần gũi về mặt sinh học.

6 Rái cá và hải ly khác nhau như thế nào?

Rái cá và hải ly đều là những loài động vật có liên quan đến môi trường nước, nhưng chúng có nhiều khác biệt:

Rái cá thuộc họ Chồn (Mustelidae), có chân màng bơi, bộ lông dày và thức ăn chủ yếu là động vật thủy sinh như cá, tôm, cua.

Hải ly thuộc họ Hải ly (Castoridae), có răng cửa lớn, đuôi phẳng đặc trưng và nổi tiếng với khả năng xây đập từ cây gỗ. Chúng là loài ăn thực vật, chủ yếu tiêu thụ vỏ cây và lá.

Vì vậy, dù cả hai đều sống gần nước, chúng có sự khác biệt rõ rệt về đặc điểm sinh học và hành vi.

7 Nuôi rái cá có bị cấm không?

Hiện nay, rái cá nằm trong danh sách các loài động vật hoang dã quý hiếm cần được bảo vệ tại Việt Nam. Theo quy định pháp luật, việc nuôi rái cá làm thú cưng hoặc mua bán trái phép có thể dẫn đến các chế tài nghiêm khắc. Cụ thể, theo Nghị định 64/2019/NĐ-CP và Điều 244 Bộ luật Hình sự 2015, hành vi này có thể bị xử phạt hành chính hoặc thậm chí chịu trách nhiệm hình sự với mức án lên đến 15 năm tù, tùy theo mức độ vi phạm.

8 Shop mua bán rái cá con giá rẻ 

Do rái cá thuộc nhóm động vật được bảo vệ, các cửa hàng hợp pháp không được phép kinh doanh loài này. Bất kỳ hình thức mua bán, vận chuyển hoặc tàng trữ rái cá trái phép đều vi phạm pháp luật. Vì vậy, không có nơi nào hợp pháp để mua rái cá con, kể cả với mức giá rẻ hay đắt.

9 Rái cá giá bao nhiêu?

Do luật pháp Việt Nam nghiêm cấm việc buôn bán rái cá, không có giá cả chính thức cho loài động vật này trên thị trường hợp pháp. Mọi hoạt động mua bán rái cá đều bị xử lý nghiêm khắc theo quy định.

10 Tài liệu tham khảo

Tác giả Đỗ Huy Bích. Cây Thuốc Và Động Vật Làm Thuốc ở Việt Nam tập 2. Rái cá, trang 1190-1191. Truy cập ngày 11 tháng 3 năm 2025.