Phục hồi chức năng sau đột quỵ não (tai biến mạch máu não)

Trungtamthuoc.com - đột quỵ não là một tai biến nghiêm trọng, có thể cướp đi tính mạng của bệnh nhân bất cứ lúc nào. Khả năng hồi phục của bệnh nhân sau đột quỵ là bao nhiêu và bệnh nhân cần được tập luyện và chăm sóc như thế nào? Bài viết sau đây sẽ giúp giải đáp các thắc mắc trên.

1 Khả năng phục hồi sau đột quỵ não

Phục hồi chức năng giúp người bị đột quỵ học lại các kỹ năng bị mất đột ngột khi một phần não bị tổn thương. Điều quan trọng không kém nữa người bệnh sau đột quỵ có sức khỏe còn yếu, cần được bảo vệ để tránh mắc bệnh như viêm phổi, nhiễm trùng đường tiết niệu, chấn thương do ngã hoặc hình thành cục máu đông trong các tĩnh mạch lớn. ^[1] 

Khả năng phục hồi chức năng của bệnh nhân sau đột quỵ được xác định là thấp, ước lượng khoảng:

• 1 tuần sau cơn đột quỵ, 60% bệnh nhân chi trên chưa phục hồi hoạt động.
• 18 tháng sau, đa số bệnh nhân vẫn còn hạn chế vận động tay.

Thời gian phục hồi sau đột quỵ ở mỗi người cũng khác nhau - có thể mất vài tuần, vài tháng hoặc thậm chí vài năm. Một số người hồi phục hoàn toàn, nhưng những người khác bị tàn tật lâu dài hoặc suốt đời. ^[2]

Ngoài biến chứng do đột quỵ, bệnh nhân có thể bị thêm các biến chứng khác như: Liệt nửa người nằm lâu gây biến chứng viêm loét da, viêm phổi, táo bón..., sang chấn tâm lý, trầm cảm, tách biệt khỏi cộng đồng.

Khả năng hồi phục chức năng não phụ thuộc nhiều vào điều trị kịp thời giai đoạn cấp cứu, diện tích, độ rộng vùng tổn thương, thể trạng chung và tuổi của bệnh nhân. Bệnh nhân trẻ tuổi có khả năng hồi phục tốt hơn so với người cao tuổi. Kết hợp châm cứu, địa châm, xoa bóp, bấm huyệt và luyện tập phục hồi chức năng.

2 Thời điểm bắt đầu luyện tập phục hồi chức năng

Thời điểm nào bắt đầu luyện tập phục hồi chức năng là thích hợp để giúp bệnh nhân cải thiện di chứng sau đột quỵ? Ba tháng đầu tiên sau khi bị đột quỵ là quan trọng nhất để hồi phục, giúp bệnh nhân cải thiện nhiều nhất. ^[3] Nên bắt đầu luyện tập ngay sau khi bệnh nhân qua cơn nguy cấp, chức năng sống đã ổn định trở lại. Nếu di chứng nhẹ, bệnh nhân có thể hồi phục sau khoảng thời gian từ 2 đến 3 tháng. Trong đa số các trường hợp, bệnh nhân cần thời gian dài để hồi phục. Cần luyện tập tích cực, đều đặn, vừa sức trong giai đoạn này.

Các bài tập luyện tập phục hồi chức năng cần phải được hướng dẫn bởi các bác sĩ chuyên khoa. Một điều cần lưu ý, phải duy trì vận động các khớp (khớp cổ tay, cổ chân) để các khớp không bị cứng.

3 Thời gian phục hồi sau tai biến

Thời gian phục hồi chức năng đột quỵ của bạn phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của đột quỵ và các biến chứng liên quan. Một số người sống sót sau đột quỵ phục hồi nhanh chóng. Nhưng hầu hết đều cần một số hình thức phục hồi chức năng đột quỵ lâu dài, có thể kéo dài vài tháng hoặc vài năm sau khi họ bị đột quỵ.

Kế hoạch phục hồi chức năng đột quỵ của bạn sẽ thay đổi trong quá trình hồi phục khi bạn học lại các kỹ năng và nhu cầu của bạn thay đổi. Với việc luyện tập liên tục, bạn có thể tiếp tục tăng trưởng theo thời gian. ^[4]

4 Hướng dẫn phục hồi chức năng sau đột quỵ

4.1 Tạo mọi điều kiện thuận lợi để bệnh nhân tự chăm sóc bản thân

Sắp xếp và sửa lại nơi ở để phù hợp cho bệnh nhân

• Cửa đủ rộng, lối đi thông thoáng.
• Cầu thang có lối dốc cho xe lăn, tốt nhất sắp xếp họ sinh hoạt ở tầng 1 để tránh đi lại cầu thang.
• Nên để bệnh nhân có không gian để vận động.

4.2 Khi bệnh nhân còn chưa vận động được

• Người thân hãy giúp bệnh nhân đổi tư thế mỗi 3 giờ một lần, xoa rượu hay phấn rôm vào các chỗ bị tì đè như bả vai, khuỷu, gót chân... đế tránh bị loét hoại tử da do nằm lâu.
• Khi ăn uống, nên vực bệnh nhân dậy và giữ ở tư thế nửa nằm, nửa ngồi để không bị sặc thức ăn, nước uống vào đường thở.
• Bệnh nhân đột quỵ nhẹ nên để bệnh nhân tập bài tập do bác sĩ chuyên khoa hướng dẫn
• Luyện tập các bài tập từ mức độ nhẹ đến mức độ nặng tùy thuộc vào thể trạng của bệnh nhân. Để bệnh nhân tự làm, chỉ hỗ trợ khi bệnh nhân không thể tự mình làm được.
• Không để bệnh nhân bị thay đổi nhiệt độ xung quanh đột ngột: Không tắm nước lạnh khuya, nên để bệnh nhân ở trong nhà khi có thay đổi thời tiết thất thường...

4.3 Chế độ ăn

Dinh dưỡng vô cùng quan trọng trọng quá trình hồi phục của bệnh nhân. Cần chăm sóc cho bệnh nhân có một chế độ ăn đầy đủ dinh dưỡng để nhanh chóng khỏe mạnh, cải thiện chất lượng cuộc sống. Giảm muối để tránh tăng huyết áp bởi vì tăng huyết áp là một trong những nguyên nhân gây đột quỵ vô cùng nguy hiểm.

Ăn nhiều chất xơ và rau xanh tránh táo bón, vì sau tai biến, nhu động ruột và chức năng của hệ thống tiêu hóa chưa hồi phục. Đồng thời giúp kiểm soát tốt lượng đường trong máu, kiểm soát cân nặng.

Nên ăn các thức ăn mềm, sệt, lỏng dễ tiêu như cháo, các món súp. Tránh ăn các thức ăn gây kích thích trên hệ thống tiêu hóa như đồ ăn cay nóng, các thực phẩm chiên rán.

Chia nhỏ thành nhiều bữa ăn trong ngày để tránh nạp nhiều năng lượng cùng một lúc, đồng thời giảm gánh nặng cho bộ máy tiêu hóa. Cùng với đó, lúc này cảm giác thèm ăn của bệnh nhân chưa trở lại, chia nhỏ giúp bệnh nhân hào hứng với bữa ăn hơn.

Kiêng rượu bia và các chất kích thích vì đây là những chất làm tăng nguy cơ đột quỵ não.

4.4 Quan tâm phát hiện tâm lý, hỗ trợ về tâm lý cho bệnh nhân

Những vấn đề tâm lý phổ biến nhất có thể ảnh hưởng đến những người sau đột quỵ là:

• Trầm cảm  - nhiều người khóc từng cơn dữ dội, cảm thấy tuyệt vọng và rút lui khỏi các hoạt động xã hội
• Lo lắng - nơi mọi người trải qua cảm giác sợ hãi và lo lắng chung, đôi khi với những khoảnh khắc lo lắng dữ dội, không kiểm soát được (các cơn lo âu)
• Cảm giác tức giận, thất vọng và hoang mang. ^[5] 

Giữ cho bệnh nhân ổn định tinh thần, tránh suy nghĩ làm việc nhiều, stress hay thay đổi tâm lý đột ngột sẽ khiến cho bệnh tình trở nên trầm trọng hơn.

Quan tâm, phát hiện các biểu hiện thay đổi tam lý như trầm cảm, lãnh cảm, tự thu mình lại.... Người thân và những người xung quanh cần quan tâm, động viên họ, giúp họ phấn khởi tham gia vào việc tập luyện và phục hồi chức năng, hòa nhập lại với cộng đồng.

Tài liệu tham khảo