Tóm tắt nội dung [ẩn hiện]
Kiến ba khoang có tên latin Paederus fuscipes, đây là một trong những nguyên nhân gây viêm da Paederus ở đa số nước cận và nhiệt đới.
Phân bố của kiến ba khoang
Kiến ba khoang thường sống nơi ruộng đồng vườn tược, chúng ăn các loài sâu rầy gây hại hoa màu, giúp bảo vệ mùa màng cho người nông dân. Vì nạn khai thác rừng bừa bãi, săn bắt thú hoang, phun thuốc trừ sâu không phù hợp đã làm cho hệ sinh thái mất cân bằng trở nên trầm trọng hơn. Cũng chính vì phá rừng, thu hoạch mùa màng có thể khiến kiến ba khoang bùng phát bay vào khu dân cư do thu hút bởi ánh đèn huỳnh quang.
Hiện nay, ở nước ta kiến ba khoang thường thấy ở các khu dân cư, đô thị như Hà Nội, Hải Phòng, Hồ Chí Minh...
Kiến ba khoang có đặc điểm như thế nào?
Con kiến ba khoang thường dài từ 8 - 10mm, màu đỏ và ba khoang màu đen nơi đầu, cánh và cuối bụng. Chúng có những chiếc râu dài, mảnh như sợi chỉ, cánh ngắn chỉ đến nửa thân mình, chạy nhanh. Những con kiến ba khoang này bò được trên mặt nước, chúng ăn một số loài côn trùng như rầy nâu, bọ hóng bay...
Kiến ba khoang có màu đỏ và ba khoang màu đen.
Chu kỳ sinh trưởng của loài kiến ba khoang
Kiến ba khoang cái thường đẻ trứng vào các đường nứt kẽ nơi mặt đất.trên bề mặt đất. Mỗi con kiến ba khoang có thể đẻ từ 18 - 100 trứng, thời gian đẻ trứng của nó đẻ trứng vào cuối tháng 4 hoặc giữa tháng 5 đến tháng 7. Sau khi đẻ được 3 - 19 ngày ấu trùng bắt đầu hình thành và thường chia thành hai giai đoạn, từ 4 ngày đầu đến ngày thứ 22 và từ ngày từ thứ 7 đến ngày 36. Tiếp theo đó là quá trình hình thành và phát triển thành nhộng, thường kéo dài từ 3 đến 12 ngày. Như vậy, thời gian hoàn thành vòng đời của kiến ba khoang từ 22 đến 50 ngày, trung bình thường 32,5 ngày.
Những kiến ba khoang trưởng thành, ấu trùng kiến sẽ ăn tuyến trùng trong đất, rau cùng những loài côn trùng bé hơn nó. Và ngược lại, theo quy luật của tự nhiên các loài côn trùng khác hay nhện cũng sẽ ăn trứng và ấu trùng kiến này.
Kiến ba khoang gây bệnh gì?
Trong mỗi đôi tuyến phần cuối bụng của con kiến ba khoang cái có chứa độc tố Pederin nhằm mục đích bảo vệ trứng khi tránh bị các loài khác tấn công. Do đó, khi bạn vô tình chà xát, chạm mạnh loài kiến này, sẽ khiến các độc tố tiết ra ngoài và dính vào da gây cảm giác cháy da và đau.
Những độc tố của chúng gây phồng rộp da, nổi mụn nước, đặc biệt ở mặt, cổ, hông, nách nguy hiểm nhất là vào mắt có thể gây bỏng võng mạc. Nốt phồng thường có khoảng sau một ngày bị dính độc tố của loài kiến này. Nếu điều trị kịp thời thì sau một tuần sẽ khỏi tình trạng viêm da này. Có một số người bệnh sẽ bị để lại sẹo đỏ sau nhiều tháng mới hết hoàn toàn. Tùy thuộc vào nồng độ tiếp xúc, thời gian và vị trí tiếp xúc với độc tố của mỗi người mà biểu hiện trên da của các chất độc này khác nhau. Trong trường hợp nhẹ, các nốt ban đỏ này kéo dài. Nếu tiếp xúc và mức độ bệnh vừa phải thì người bệnh có những mụn nước trong vài ngày, và khô trong một tuần rồi bong ra, thường không có sẹo. Các trường hợp nghiêm trọng, ngoài việc xuất hiện phồng rộp rộng hơn, có thể có thêm các triệu chứng như sốt, đau thần kinh, đau khớp và nôn.
Tiếp xúc với độc tố của kiến ba khoang gây triệu chứng trên da.
Biện pháp điều trị bệnh ngoài da do kiến ba khoang đốt
Ban đầu, loại bỏ chất độc bằng cách rửa bằng nước hoặc xà phòng. Các vùng bị phồng rộp có thể điều trị bằng cách ngâm ướt, sau đó bôi thuốc nhóm steroid.
Một nghiên cứu của Sierra Leone trên 36 bệnh nhân có 18 người sử dụng ciprofloxacin đường uống kết hợp với steroid dạng bôi thấy thời gian lành da nhanh rõ rệt. Điều này cho thấy có thể có tình trạng nhiễm trùng ở các bệnh nhân này khi bị kiến ba khoang cắn.
Khi bị cắn hoặc lỡ tay đập chết kiến ba khoang thì cần rửa vị trí bị dính chất độc ngày với nước.
Ngoài ra, khi gặp kiến ba khoang không nên đạp chết chúng, hãy lấy vật dụng như giấy, chổi,.. để loại bỏ, thay vì tiếp xúc trực tiếp.
Phòng ngừa kiến ba khoang như thế nào?
Nếu thấy kiến ba khoang xuất hiện ở gần trong khu vực mình ở, bạn nên thay những bóng đèn huỳnh quanh trong nhà bằng đèn vàng.
Cần làm các lưới cửa sổ và khi ra vào cần đóng cửa thường xuyên để kiến ba khoang không thể bay vào nhà và ngủ trong màn. Đồng thời, nên mặc quần áo dài tay khi đi ra ngoài, đặc biệt khi ra những nơi nhiều cây cối, đồng ruộng, ánh đèn huỳnh quang...
Cùng với đó bạn nên dọn dẹp bụi rậm, vệ sinh môi trường và nhà ở, bởi cây cối rậm rạp là nơi trú ẩn lý tưởng cho loài kiến này.
Tài liệu tham khảo
1. Paederus Dermatitis. An Outbreak on a Medical Mission Boat in the Amazon, Jere J. Mammino, DO, FAOCD, J Clin Aesthet Dermatol. 2011 Nov; 4(11) pages: 44–46.
2. Viện sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng thành phố Hồ Chí Minh