Có nên sử dụng viên uống lợi sữa? Lợi ích của việc nuôi con bằng sữa mẹ

Trungtamthuoc.com - Với hệ tiêu hóa chưa hoàn toàn phát triển của trẻ thì sữa mẹ là một nguồn dinh dưỡng tự nhiên và an toàn tuyệt đối. Trong khoảng thời gian 6 tháng đầu sau sinh, ở người mẹ có lượng sữa đủ cung cấp cho trẻ thì không cần cho trẻ ăn, uống bất kì loại thức ăn hay sản phẩm bổ sung dinh dưỡng nào nếu bác sĩ không có chỉ định. Nuôi con bằng sữa mẹ được đánh giá là vừa kinh tế vừa tốt hơn là nuôi bằng nguồn sữa bên ngoài.​

1 Sinh lý tiết sữa mẹ

Quá trình sản xuất sữa có sự tham gia của hormone prolactin, đây là loại hormone được tiết ra bởi tuyến yên trước. Khi mang thai, nồng độ estrogen và Progesterone cao giúp kích thích phát triển các tuyến sữa nhưng lại ức chế sự bài tiết của prolactin. Sau khi sinh, nồng độ 2 hormone là estrogen và progesterone giảm đột ngột, dẫn đến sự bài xuất prolactin từ đó kích thích sản sinh sữa mẹ.

Sữa mẹ thường được bài tiết từ 24 đến 48 giờ sau khi sinh. Đây được coi là nguồn dinh dưỡng quan trọng nhất đối với trẻ.

Sự bài tiết sữa được điều khiển và duy trì bởi 2 loại hormone chính là oxytocin và prolactin, Khi trẻ bú mẹ, các xung động cảm giác - thần kinh sẽ kích thích sản xuất prolactin từ tuyến yên, prolactin tiếp tục đi vào máu, đến tuyến vú và kích thích bài tiết sữa. Bên cạnh đó, khi trẻ bú mẹ, thùy sau tuyến yên cũng tiết ra oxytocin, chất này sau đó sẽ được vận chuyển vào máu đến tuyến vú và làm co thắt các tế bào cơ trơn, tạo điều kiện tống sữa ra đầu núm vú.

Trường hợp khi các nang sữa chứa đầy sữa mà không được bài tiết ra bên ngoài thì các tế bào sẽ tiết sữa ít lại, do đó, để cơ thể tạo được sữa thì sữa cần được chảy ra khỏi vú. Nếu trẻ không bú được không không bú hết sữa thì mẹ cần phải vắt sữa để cơ thể có thể sản xuất sữa một cách đầy đủ trong những lần tiếp theo.

2 Lợi ích của việc nuôi con bằng sữa mẹ

Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng phù hợp nhất cung cấp đầy đủ mọi dưỡng chất cần thiết đối với sự phát triển của trẻ mỗi ngày. Bởi vậy, các chuyên gia y tế khuyên rằng nên cho bé bú hoàn toàn bằng sữa mẹ trong 6 tháng đầu đời. 

Với hệ tiêu hóa chưa hoàn toàn phát triển của trẻ thì sữa mẹ là một nguồn dinh dưỡng tự nhiên và an toàn tuyệt đối. Trong khoảng thời gian 6 tháng đầu sau sinh, ở người mẹ có lượng sữa đủ cung cấp cho trẻ thì không cần cho trẻ ăn, uống bất kì loại thức ăn hay sản phẩm bổ sung dinh dưỡng nào nếu bác sĩ không có chỉ định. Nuôi con bằng sữa mẹ được đánh giá là vừa kinh tế vừa tốt hơn là nuôi bằng nguồn sữa bên ngoài.​

Sữa non là sữa mẹ bắt đầu được tạo ra từ tuần thứ 16 thai kì và chỉ tiết ra trong khoảng 2 - 3 ngày đầu sau khi sinh. Khác với sữa mẹ vĩnh viễn, sữa non có màu vàng nhạt và sánh đặc và nhiều dưỡng chất hơn mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe của trẻ như: giúp trẻ xây dựng hệ thống miễn dịch khỏe mạnh, ngăn ngừa vàng da và giúp tống phân su nhanh chóng,... Sữa non rất ít nhưng chất lượng cao và đủ để cung cấp cho nhu cầu của trẻ, giúp trẻ chống đói và rét.

Bắt đầu từ tuần thứ 2 sau sinh, sữa mẹ sẽ chuyển sang dạng vĩnh viễn. Tuy không nhiều dinh dưỡng bằng sữa non nhưng vẫn đầy đủ những dưỡng chất cần thiết cho sự phát triển tiếp theo của trẻ.

3 Sữa mẹ là chất dinh dưỡng hoàn hảo, dễ tiêu hoá, dễ hấp thu

Trong sữa mẹ có đầy đủ những dưỡng chất cần thiết như:

Protein:

• Lượng protein trong sữa mẹ ít hơn trong sữa bò nhưng có đủ các acid amin cần thiết, tỷ lệ cân đối với sự phát triển của trẻ nhỏ.
• Các protein tan trong nước chiếm 70% sữa mẹ, khi vào dạ dày sẽ kết tủa dưới dạng các phân tử nhỏ dễ thấm dịch tiêu hóa, giúp trẻ tiêu hóa và hấp thu dinh dưỡng tốt hơn. Trong khi đó sữa bò chủ yếu là Casein cao, chúng kết tủa thành hạt lớn khi vào dạ dày khiển hệ tiêu hóa của trẻ khó hấp thu hơn vì còn chưa phát triển hoàn thiện.

Lipid:

• Trong sữa mẹ có nhiều acid béo không no như acid linoleic rất cần đối với sự phát triển của não, mắt, vững bền mạch máu của bé.
• Ngoài ra, sữa mẹ còn có các men Lipase giúp lipid được hấp thu ngay ở dạ dày của trẻ.

Glucid:

• Đường trong sữa mẹ chủ yếu là đường β-lactose có tác dụng giúp hấp thu tốt Canxi, Fe và nhiều Muối Khoáng ở đường tiêu hóa. Nó còn tạo điều kiện thuận lợi cho lợi khuẩn LactoBifidus phát triển nhờ đó ức chế được các vi khuẩn có hại như E.Coli giúp tăng khả năng hấp thu và ngăn ngừa tiêu chảy ở trẻ nhỏ.

Vitamin:

• Trong sữa mẹ có đầy đủ các loại vitamin thiết yếu, nhất là Vitamin A và C giúp trẻ phòng ngừa một số bệnh về mắt, thiếu máu, suy dinh dưỡng,...

Nước và muối khoáng:

• Sữa mẹ cung cấp đủ nước cho trẻ trong 6 tháng đầu bởi vậy ngoài bú sữa, trẻ không cần phải uống thêm nước bên ngoài.
• Các loại muối khoáng trong sữa mẹ rất phù hợp với nhu cầu của trẻ. Tuy lượng calci không cao bằng trong sữa bò nhưng tỉ lệ Ca2+/P từ 1,5 - 2 giúp trẻ hấp thu tốt hơn. Ngoài ra, lượng Fe trong sữa mẹ cao, đồng thời có cả Vitamin C do đó sự hấp thu Fe ở trẻ dễ dàng hơn, giúp ngăn ngừa tình trạng trẻ bị thiếu máu.

3.1 Sữa mẹ cung cấp năng lượng lớn cho trẻ

Theo nghiên cứu có 1 lít sữa non cung cấp cho trẻn 700kcal, 1 lít sữa vĩnh viễn cung cấp 1500kcal cho trẻ. Nguồn năng lượng này đủ để đảm bảo cho sự phát triển toàn diện của trẻ nhỏ.

3.2 Sữa mẹ có các chất kháng khuẩn giúp trẻ chống lại các bệnh nhiễm khuẩn

Sữa mẹ rất sạch và vô khuẩn, khi trẻ bú trực tiếp thì vi khuẩn không có điều kiện để xâm nhập vào hệ thống tiêu hóa bởi vậy trẻ ít bị tiêu chảy hơn.

Ngoài ra, sữa mẹ cũng có nhiều globulin miễn dịch IgA có tác dụng chống lại một số vi khuẩn đường ruột như E.coli và virus. Bởi vậy, những đứa trẻ được nuôi bằng sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu thường ít bị mắc các bệnh nhiễm khuẩn hơn so với những đứa trẻ được nuôi bằng sữa ngoài.

3.3 Sữa mẹ có tác dụng chống dị ứng

Cũng nhờ có IgA và các đại thực bào, cùng với nguồn protein quen thuộc mà những đứa bé bú mẹ cũng ít bị dị ứng hơn.

4 Dấu hiệu ít sữa sau sinh

Việc phát hiện sớm các dấu hiệu ít sữa sau sinh giúp mẹ bỉm có những biện pháp can thiệp kịp thời, tránh tình trạng mất sữa khiến trẻ không đủ sữa để bú. Các dấu hiệu mẹ cần lưu ý bao gồm:

• Trẻ gặp tình trạng bú mẹ quá nhanh hoặc quá lâu: Thời gian bú mẹ của mỗi trẻ sẽ không giống nhau mà phụ thuộc vào tuần tuổi, tình trạng sức khỏe của con. Tuy nhiên, thời gian bú trung bình dao động khoảng từ 10 đến 20 phút. Do đó, nếu trẻ bú quá nhanh hoặc quá lâu thì rất có thể sữa mẹ không cung cấp đủ con con.
• Trẻ ít đi vệ sinh: Thống kê số lượng tã bẩn trong một ngày của con cũng là một cách nhanh để nhận biết mẹ có đủ sữa cho con bú không. Tuy nhiên, số lần đi vệ sinh cũng phụ thuộc vào từng giai đoạn, cụ thể như sau:

• Trẻ chậm lớn, chậm tăng cân: Thời điểm sau khi sinh, trẻ thường tăng cân nhanh, do đó, nếu trong thời gian bú mẹ mà trẻ chậm lớn, chậm tăng cân trong thời gian dài thì mẹ cần xem xét sữa mẹ đã đủ đáp ứng nhu cầu của trẻ hay chưa.
• Sau khi sinh, mẹ không thấy số lượng sữa tăng lên: Trong những ngày đầu sau khi sinh, số lượng sữa mẹ còn ít, sữa có màu vàng đục, nhưng sau khoảng 1 tuần, số lượng sữa sẽ tiết ra nhiều hơn để đáp ứng đủ nhu cầu của con. Do đó, nếu sau 1 tuần mà mẹ không thấy số lượng sữa tăng lên thì cũng là một dấu hiệu của ít sữa mẹ.
• Ngực xẹp, không căng.
• Nếu mẹ không đủ sữa, trẻ sau khi ăn xong thường có biểu hiện cáu gắt, các cữ bú thường rút ngắn lại.

5 Nguyên nhân ít sữa, mất sữa ở mẹ sau sinh

Có nhiều nguyên nhân gây nên tình trạng ít sữa, mất sữa ở những bà mẹ sau khi sinh. Việc xác định được nguyên nhân giúp mẹ có biện pháp can thiệp sớm, nhằm đảm bảo đáp ứng đủ nhu cầu dinh dưỡng của con. Một số nguyên nhân ít sữa mà mẹ cần lưu ý bao gồm:

• Tinh thần rơi vào trạng thái căng thẳng, stress là nguyên nhân hàng đầu gây nên tình trạng ít sữa, mất sữa sau sinh. 2 loại hormone tham gia vào quá trình bài tiết và duy trì sữa mẹ thường giảm trong trường hợp mẹ bị căng thẳng, stress kéo dài.
• Viêm tuyến vú, áp xe vú hay bất kỳ bệnh lý nào liên quan đến tuyến vú cũng đều có thể là nguyên nhân gây nên tình trạng ít sữa.
• Xây dựng chế độ dinh dưỡng chưa đúng, đủ dẫn đến lượng sữa tiết ra cũng giảm dần.
• Cho con uống sữa công thức dẫn đến con chán sữa mẹ, giảm số lần ti sữa từ đó làm giảm tiết sữa. Bên cạnh đó, việc lạm dụng cho con sử dụng ti giả làm con bỏ bú mẹ cũng dẫn đến tình trạng này.
• Hút sữa sai cách: Hút quá mạnh hoặc số lần hút ít dẫn đến tổn thương đầu vú, làm mất sữa.
• Bệnh lý: Một số bệnh lý có thể gây nên tình trạng ít sữa sau sinh mà mẹ cũng cần phải lưu ý.

6 Các loại thuốc lợi sữa tốt nhất cho mẹ bỉm sau sinh

Hiện nay, trên thị trường có nhiều sản phẩm giúp kích thích sản sinh sữa mẹ, làm tăng số lượng và chất lượng sữa.

6.1 Tiêu chí lựa chọn

Thành phần có nguồn gốc từ thiên nhiên: Trẻ sơ sinh là những đối tượng nhạy cảm, sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng chủ yếu của trẻ trong giai đoạn này, do đó việc lựa chọn các sản phẩm có nguồn gốc từ thiên nhiên giúp đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé.

Thương hiệu sản xuất: Để đạt được hiệu quả tốt nhất, mẹ nên tìm hiểu các dòng sản phẩm được sản xuất bởi những đơn vị uy tín, đã được chứng nhận chất lượng, có lượt đánh giá cao từ phía người sử dụng.

Tìm mua sản phẩm ở những địa chỉ uy tín để đảm bảo được chất lượng cũng như giá thành phù hợp nhất.

6.2 Viên uống lợi sữa tốt nhất hiện nay

Viên uống lợi sữa là một loại thực phẩm bổ sung giúp kích thích sản xuất sữa mẹ, giải quyết tình trạng mất sữa sau sinh. Viên uống lợi sữa thường chứa các thành phần từ thiên nhiên, các loại thảo dược, dưỡng chất cần thiết cho mẹ trong giai đoạn cho con bú.

Một số loại viên uống lợi sữa phổ biến trên thị trường như:

• Thuốc lợi sữa Mabio với thành phần chứa cao Chè Vằng, cao Ích mẫu, cao Bạch Biển Súc, cao Tàu Bay, cao Hương Phụ an toàn trong quá trình sử dụng.
• Viên uống lợi sữa Fenugreek xuất xứ từ Anh Quốc được nhiều mẹ bỉm truyền tai nhau vì khả năng về sữa nhanh, sữa đặc, thích hợp cho những mẹ ít sữa hoặc gặp tình trạng mất sữa sau sinh.

6.3 Cốm lợi sữa

Tương tự như viên uống lợi sữa, cốm lợi sữa cũng được bào chế để giúp kích thích sản sinh sữa mẹ. Các thành phần được sử dụng chủ yếu bao gồm Cỏ Cà Ri, Chùm Ngây, Đông Trùng Hạ Thảo,... bào chế dưới dạng cốm có hương vị thơm ngon, dễ sử dụng.

Một số loại cốm lợi sữa mẹ bỉm sau sinh có thể tham khảo để nhanh chóng gọi sữa mẹ về như: Cốm lợi sữa PQA, cốm lợi sữa MumMilk,....

6.4 Ngũ cốc lợi sữa

Ngũ cốc lợi sữa là sản phẩm được thiết kế đặc biệt dành riêng cho những bà mẹ sau sinh ít sữa hoặc muốn cải thiện chất lượng sữa mẹ. Với bảng thành phần chứa các loại hạt cùng với thảo dược thiên nhiên cung cấp dưỡng chất tốt cho cơ thể, từ đó làm tăng số lượng sữa mẹ.

Một số loại ngũ cốc lợi sữa phổ biến trên thị trường như: ngũ cốc lợi sữa Hi Mom Hapi, Ngũ cốc lợi sữa Lạc Lạc,...

7 Biện pháp hỗ trợ bài tiết sữa mẹ

Khi trẻ bú sẽ tác động lên tuyến yên sản xuất prolactin và oxytoxin kích thích cơ thể người mẹ tạo sữa và tiết sữa ra ngoài qua các ống dẫn sữa ở vú.

Để tăng sự bài tiết sữa cần có các biện pháp hỗ trợ sau:

7.1 Cho con bú đúng

Việc cho con bú đúng cách sẽ kích thích tiết sữa tốt hơn. Bởi vậy, các bà mẹ cần lưu ý cách cho con bú như sau:

• Cho bé bú ngay sau 30 phút sau khi sinh để trẻ có thế hấp thu lượng sữa non chất lượng tốt nhất.
• Nếu mẹ đủ sữa thì nên cho bé bú hoàn toàn 6 tháng đầu đời mà không cần bất kì một loại sữa ngoài hay thực phẩm khác.
• Cho trẻ bú theo nhu cầu ít nhất 8 lần/ngày, không kể ngày đêm.
• Khi trẻ đủ 18-24 tuổi mới nên cai sữa hoặc có thể lâu hơn.
• Cho trẻ bú cạn một bên vú rồi mới chuyển sang bên kia.
• Cho trẻ bú hết sữa đầu và cuối.

Tư thế cho con bú cũng rất quan trọng, chị em cần lưu ý tư thế bú đúng như sau:

• Người mẹ đỡ toàn thân bé và bế áp sát vào lòng.
• Đầu và thân trẻ nằm trên một đường thẳng và đầu đặt ở vú của mẹ.
• Trẻ ngậm bắt vú tốt là khi miệng mở rộng, môi dưới hướng ra ngoài, ngậm hết quầng vú, cằm tì vào vú mẹ và má căng phồng.

7.2 Dinh dưỡng cho bà mẹ

Thời kì mang thai và sau sinh, các bà mẹ cần bổ sung thêm nhiều dinh dưỡng để thai nhi phát triển tốt và tăng khả năng tiết sữa đủ cung cấp cho trẻ trong ít nhất 6 tháng đầu đời. Bởi vậy, so với bình thường, lúc này chị em cần ăn tăng thêm 550 kcalo so với chế độ ăn bình thường.

Nêu ăn đầy đủ các loại thực phẩm chứa glucid, protid, lipid, đặc biệt nên ăn nhiều rau xanh và hoa quả chín để cung cấp đủ vitamin. Một số món ăn cổ truyền như chân giò có tác dụng kích thích tuyến sữa rất tốt.

Bên cạnh đó cũng lưu ý hạn chế ăn các loại gia vị gây mùi như hành, tỏi (mùi khó chịu khiến trẻ lười bú).

Ngoài ra, người mẹ cũng cần phải uống đủ nước để có đủ sữa cho trẻ.

7.3 Chế độ sinh hoạt, làm việc và tinh thần

Phụ nữ đang mang thai hoặc đang cho con bú không nên hoạt động thể lực quá mức. Cần có một chế độ sinh hoạt và lao động hợp lý. Trước và sau khi đẻ cần có thời gian nghỉ ngơi dưỡng sức chuẩn bị cho cuộc đẻ và hồi phụ sức lực sau khi đẻ.

Bên cạnh chế độ làm việc vừa phải, chị em cũng cần giữ một tinh thần thoải mái, tránh lo âu buồn phiền, ngủ đủ giấc và sinh hoạt điều độ. Điều này cũng góp phần rất lớn đối với sự tiết sữa của bà mẹ sau sinh. Sự quan tâm chăm sóc của người thân cũng là một yếu tố giúp các bà mẹ dễ dàng có một tinh thần thoải mái hơn trong những lần vượt cạn.

7.4 Hạn chế sử dụng thuốc có thể gây mất sữa

Các chất kích thích như cafe, rượu,... là nguyên nhân khiến bà mẹ dễ bị mất sữa. Bởi vậy, tuyệt đối không được sử dụng.

Có một số loại thuốc có thể tiết qua sữa mẹ dễ gây ngộ độc cho trẻ, bởi vậy người mẹ đang cho con bú cũng không được tùy tiện sử dụng thuốc mà không có chỉ định của bác sĩ.

Lưu ý một số thuốc có khả năng làm giảm tiết sữa như thuốc tránh thai có estrogen, thuốc lợi tiểu nhóm thiazid,...

8 Tài liệu tham khảo

1. Tác giả: Chuyên gia của Cleveland Clinic (Ngày đăng: ngày 1 tháng 1 năm 2018). The Benefits of Breastfeeding for Baby & for Mom, Cleveland Clinic. Truy cập ngày 16 tháng 11 năm 2021.
2. Tác giả: By Mayo Clinic Staff (Ngày đăng: ngày 23 tháng 4 năm 2020). Breast-feeding nutrition: Tips for moms, Mayo Clinic. Truy cập ngày 16 tháng 11 năm 2021.
3. (n(Tác giả: C J Bates, A Prentice (Ngày đăng: tháng 5 năm 1994). Breast milk as a source of vitamins, essential minerals and trace elements, PubMed. Truy cập ngày 16 tháng 11 năm 2021.