Selenium sulfide

Bài viết biên soạn dựa theo

Dược thư quốc gia Việt Nam, lần xuất bản thứ ba

Do Bộ Y Tế ban hành Quyết định số 3445/QĐ-BYT ngày 23 tháng 12 năm 2022

SELEN SULFID 

Tên chung quốc tế: Selenium sulfide. 

Mã ATC: D01AE13. 

Loại thuốc: Thuốc chống tiết bã nhờn và chống nấm. 

1 Dạng thuốc và hàm lượng 

Nhũ tương dùng ngoài (lotion), dầu gội đầu: 1%, 2,5%. 

2 Dược lực học 

Selen sulfid có tác dụng chống tăng sinh trên các tế bào biểu bì và các biểu mô nang lông, do đó làm giảm sinh sản tế bào sừng. Selen sulfid có tác dụng kháng khuẩn và chống nấm nhẹ trên một số loại nấm da kể cả Pityrosporum orbiculare là nấm gây lang ben. Cơ chế tác dụng của thuốc trong điều trị gầu và viêm da tiết bã nhờn chưa được biết rõ. Thuốc có hoạt tính chống nấm Pityrosporum ovale là một loại nấm giống mốc sống bình thường ở da đầu. Tuy có ý kiến cho rằng P. ovale có thể sinh ra gầu và viêm da tiết bã nhờn, nhưng mối liên quan nhân quả giữa nấm này với các bệnh đó chưa được xác định. Selen sulfid được hấp thu vào mô biểu bì và chuyển thành ion selen và sulfid. Jon selen chọn hệ thống enzym liên quan đến sự phát triển mô biểu bì. Selen sulfid có tác dụng kim tế bào (chống phân bào) làm chậm tốc độ chuyển hóa của tế bào. Chế phẩm selen sulfid được dùng bôi tại chỗ để chống tiết bã nhờn và chống nấm. Thuốc có tính chất kích ứng tại chỗ. 

3 Dược động học 

Selen sulfit gần như không được hấp thu qua da lành sau khi bôi lên da đầu nhũ dịch dùng ngoài 1%. Thuốc có thể được hấp thu qua da khi bôi lên vùng da bị tổn thương và độc tính toàn thân có thể xảy ra. 

4 Chỉ định 

Điều trị gầu hoặc viêm da tiết bã nhờn. Điều trị lang ben.

5 Chống chỉ định 

Dị ứng với thuốc. 

Do nguy cơ độc tính toàn thân, không nên sử dụng cho da bị rách hoặc viêm cấp tính hoặc xuất tiết da đầu. 

6 Thận trọng 

Không được dùng thuốc 2 ngày trước và sau khi nhuộm tóc hoặc uốn tóc. 

Gầu thường là hậu quả của nấm da do Pityrosporum ovale. Do đó nếu thuốc không đạt hiệu quả, nên thử dùng ketoconazol tại chỗ. Vàng, bạc và đồ trang sức kim loại khác nên được loại bỏ trước khi sử dụng, vì có thể gây ra sự biến màu. 

Chỉ sử dụng ngoài da. Không để thuốc dính vào mắt, nếu thuốc vào mắt, rửa kỹ bằng nước lạnh. 

Không để dầu gội tiếp xúc với tóc hoặc da quá thời gian được khuyến cáo vì thuốc gây kích ứng, cảm giác nóng rát hoặc phồng rộp có thể xảy ra và không sử dụng thường xuyên hơn khuyến cáo. 

7 Thời kỳ mang thai 

Chưa biết selen sulfid có gây hại cho thai khi dùng trên da người mang thai hoặc có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản hay không. Chỉ dùng thuốc trong thời kỳ mang thai khi lợi ích cho mẹ vượt trội nguy cơ cho thai nhi. Nhìn chung không nên điều trị lang ben cho người mẹ mang thai. 

8 Thời kỳ cho con bú 

Thuốc bài tiết vào sữa mẹ. Ảnh hưởng của thuốc đến con còn chưa biết rõ. 

9 Tác dụng không mong muốn (ADR) 

Độc tính rất thấp nếu hạn chế được sự hấp thu vào cơ thể. Mức độ nặng theo trình tự giảm dần như sau: kích ứng da, đôi khi tăng rụng tóc; biến màu tóc (có thể tránh hoặc giảm thiểu bằng cách gội đầu thật kỹ sau điều trị). Có thể xảy ra nhờn hoặc khô tóc và da đầu. Phát ban và nổi mề đay đã được báo cáo nhưng hiếm gặp. Hướng dẫn cách xử trí ADR 

Nếu có dị ứng, phải ngừng thuốc ngay. 

Tránh thuốc tiếp xúc vào mắt hoặc với vùng sinh dục và các chỗ da có nếp gấp vì có thể gây kích ứng và nóng bừng. Khi xảy ra, cần rửa kỹ bằng nước. 

Selen sulfid có độc tính rất cao khi uống. Vì vậy không được uống, mà chỉ dùng bôi ngoài da. 

10 Liều lượng và cách dùng 

Điều trị gầu hoặc viêm da tiết bã nhờn: Trẻ em 25 tuổi và người lớn: Xoa khoảng 5 - 10 ml nhũ dịch dùng ngoài hoặc dầu gội đầu 2,5% vào da đầu đã làm ẩm. Để 2 - 3 phút. Gội đầu thật sạch. Lại xoa thuốc rồi lại gội thật sạch. Sau khi điều trị, rửa tay thật sạch. Tiếp tục điều trị như trên theo hướng dẫn của thầy thuốc. Thường dùng 2 lần/tuần, trong 2 tuần sẽ khống chế được bệnh. Sau đó có thể dùng thuốc thưa hơn, cụ thể là mỗi tuần 1 lần hoặc 2 tuần 1 lần, hoặc trong một số trường hợp cứ 3 tuần hoặc 4 tuần 1 lần, không nên dùng số lần quá mức độ cần thiết. 

Nhũ tương dùng ngoài hoặc dầu gội đầu 1% được tự dùng mà không cần kê đơn để kiểm soát gàu và/hoặc viêm da: Một lượng thuốc nhỏ được xát mạnh vào da đầu ướt, sau đó rửa kỹ bằng nước. Nên dùng lặp đi lặp lại. Nhũ dịch dùng ngoài hoặc dầu gội 1% thường được dùng một hoặc 2 lần/tuần hoặc theo chỉ dẫn của thầy thuốc. Để hiệu quả tối đa, dầu gội nên được sử dụng mỗi khi bệnh nhân gội đầu. Thuốc dạng 1% không dùng cho trẻ em dưới 2 tuổi trừ khi có yêu cầu của thầy thuốc. 

Điều trị lang ben: Người lớn: Bôi nhũ tương dùng ngoài 2,5% vào vùng lang ben và xoa với một ít nước để tạo lớp mỏng. Để 10 phút, sau đó rửa sạch. Tiến hành như trên, mỗi ngày một lần trong 7 ngày. 

Chú ý: Thuốc chỉ được dùng ngoài da. Lắc kỹ thuốc trước khi dùng. 

Thuốc có thể làm hư đồ trang sức, vì vậy cần tháo ra trước khi dùng thuốc. 

11 Quả liều và xử trí 

Bôi tại chỗ: Đã xảy ra nhiễm độc do bôi thuốc lâu dài trên da đầu bị tổn thương hở ở phụ nữ; các triệu chứng bao gồm: run, ra mồ hôi nhiều, hơi thở mùi tỏi, đau ở bụng dưới, yếu cơ, ngủ lịm, chán ăn, đôi khi nôn. Các triệu chứng hết sau 10 ngày ngừng thuốc. Lỡ uống thuốc: triệu chứng: buồn nôn, nôn. 

Xử trí: gây nôn hoặc rửa dạ dày. Áp dụng các biện pháp hỗ trợ chung. Có thể dùng thuốc tẩy để loại trừ thuốc được nhanh.

Cập nhật lần cuối: 2018