Sâm Ngọc Linh

Sâm Ngọc Linh là món quà quý hiếm thiên nhiên ban tặng, được các nhà khoa học đánh giá là 1 trong 4 loài sâm quý hiếm nhất trên thế giới. Thảo dược này được nhiều người ưa chuộng bởi chứa hàm lượng chất dinh dưỡng cao tốt cho sức khỏe. Tuy nhiên, hiện nay loài sâm này rất hiếm trong tự nhiên do quá trình khai thác ồ ạt cũng như nơi sống bị ảnh hưởng. 

1 Mô tả

Sâm Ngọc Linh được phát hiện bởi tiến sĩ Hà Thị Dụng và giáo sư I. V. Grushvitsky từ năm 1973, với tên khoa học là Panax vietnamensis, thuộc họ Nhân Sâm Araliaceae (Ngũ gia bì). Dược liệu này còn được biết đến với các tên gọi khác như Sâm Việt Nam, sâm trúc, trúc tiết nhân sâm, Sâm Khu 5, thuốc giấu (Xê Đăng),...

Sâm Ngọc Linh thuộc loại cây thảo sống lâu năm. Chiều cao dao động từ 40 cm đến 1 mét. Phân thân rễ có đường kính khoảng khoảng 2 -3 cm, mọc bò ngang, có nhiều đốt và không có nhánh. Ở cuối thân rễ có củ đường kính khoảng 5 cm. 

Lá mọc vòng và thường có 2-4 lá kép. Mỗi lá kép thường có 5 lá chét hình trứng hoặc hình mác. 

Cụm hoa mọc thành chùm tán đơn ở ngọn thân, màu vàng lục. 

Quả của dược liệu này mọc ở tán lá, hình trứng. Khi chín, quả có màu đỏ kèm 1 chấm đen ở đỉnh quả. 

2 Sâm Ngọc Linh phân bố ở đâu?

Sâm Ngọc Linh là thảo dược phân bố tự nhiên tại núi Ngọc Linh - ngọn núi cao nhất miền Trung Việt Nam, thuộc địa phận tỉnh Quảng Nam và tỉnh Kon Tum. 

Sâm Ngọc Linh sinh trưởng và phát triển tốt dưới tán rừng cổ thụ với độ che phủ trên 70% ở độ cao 1.200 mét. Ngoài ra, loài sâm này còn được tìm thấy ở vùng Tây Nam Trung Quốc.

Do khai thác quá mức, Sâm Ngọc Linh hiện nay đang bị đe dọa tuyệt chủng. Chính quyền đang thực hiện các chính sách đầu tư và nghiên cứu, đồng thời khuyến khích người dân nhân giống, trồng dưới tán rừng để bảo vệ loài cây quý hiếm này.

3 Bộ phận sử dụng

Thân rễ và củ là bộ phận chủ yếu được sử dụng sẽ được người dân thu hái và chế biến. Ngoài ra, rễ con và lá cũng được sử dụng. Theo các chuyên gia, Sâm thu hoạch phải đạt từ 6 - 8 tuổi, dược tính trong sâm là nhiều nhất và nên thu hoạch vào mùa đông để chất lượng sâm tốt nhất. Cách xác định được độ tuổi của sâm có thể dựa vào các vết sẹo ở đầu củ. Tuy nhiên, thông thường, người ta thu hoạch Sâm Ngọc Linh khi đạt được khoảng 3 năm tuổi.

4 Thành phần hóa học

Sâm Ngọc Linh là dược liệu quý hiếm, với rất nhiều acid amin, chất khoáng vi lượng và Saponin cao hơn hẳn so với các loài sâm khác. Người ta đã tìm thấy trong Sâm Ngọc Linh có chứa 52 loại saponin, 14 acid béo, 17 acid amin, 20 chất khoáng vi lượng và 0,1% hàm lượng tinh dầu. Đặc biệt, trong 52 loại saponin, 26 loại saponin đã tìm thấy ở Sâm Triều Tiên, Mỹ, Nhật, 26 saponin còn lại chỉ có thể tìm thấy ở Sâm Việt Nam. Điều này mang lại giá trị cao cho loài sâm này cũng như tác dụng vượt trội so với các loại sâm trên thế giới.(n(Tác giả: M D Nguyen, T N Nguyen, R Kasai, A Ito, K Yamasaki, O Tanaka (Ngày đăng: tháng 11 năm 1993). Saponins from Vietnamese ginseng, Panax vietnamensis Ha et Grushv. Collected in central Vietnam., PubMed. Truy cập ngày 26 tháng 11 năm 2021.)n)

5 Sâm Ngọc Linh có tác dụng gì?

5.1 Bồi bổ cơ thể, tăng cường sức đề kháng

Các acid amin, acid béo, khoáng chất, nguyên tố vi lượng trong Sâm Ngọc Linh đều là những thành phần cần thiết cho cơ thể, giúp kích thích hệ tiêu hóa, ăn ngon miệng hơn, tăng cường sức đề kháng cho cơ thể.

5.2 Hỗ trợ điều trị các bệnh tim mạch, ung thư

Sâm Ngọc Linh chứa nhiều hoạt chất có khả năng làm giảm cholesterol xấu và tăng cường cholesterol tốt, từ đó ổn định đường huyết, hỗ trợ điều trị hạ huyết áp, ngăn ngừa hiệu quả xơ vữa động mạch, rối loạn nhịp tim và các bệnh tim mạch khác.

Sâm Ngọc Linh có tác dụng hỗ trợ điều trị ung thư, với vai trò tăng cường sức đề kháng cho người bệnh, giảm các tác dụng phụ do xạ trị, hóa trị. 

Đồng thời, loài sâm này giúp ngăn ngừa sự phát triển của khối u, tái tạo các tế bào lành, phòng chống bệnh ung thư hiệu quả.

5.3 Tăng cường trí nhớ và nâng cao thể lực

Sâm Ngọc Linh giúp tăng cường trí nhớ, nâng cao thể lực nhờ các hợp chất hữu cơ như glycosid, Vitamin B1, Vitamin B5, Panaxin,... 

Các vitamin và khoáng chất có vai trò tối ưu hóa việc sử dụng năng lượng và hoạt động của não bộ, đồng thời kích thích tăng cường trí nhớ. 

Sâm Ngọc Linh có tác dụng bổ trợ rất tốt cho những người làm việc nặng nhọc hay hoạt động trí óc, chống căng thẳng, mệt mỏi. 

5.4 Tăng cường sinh lý

Sâm Ngọc Linh kích thích hoạt động của não bộ và chống suy giảm chức năng sinh dục. Hoạt chất saponin, đặc biệt là ginsenosides trong dược liệu có tác dụng tăng sản xuất oxit nitric trong cơ thể và giúp tăng hàm lượng Testosterone ở nam giới. Từ đó cải thiện tình trạng rối loạn cương dương và tăng cường khả năng hưng phấn trong đời sống tình dục. Việc sử dụng Sâm Ngọc Linh cũng có thể làm tăng số lượng và chất lượng tinh trùng.

5.5 Chống lão hóa

Sâm Ngọc Linh có vai trò chống oxy hóa bằng cách ức chế quá trình hình thành MDA, một sản phẩm oxy hóa lipid của màng tế bào. Từ đó giúp ngăn ngừa sự lão hóa, đồng thời tái tạo tế bào mới, mang lại làn da tươi trẻ, rạng ngời.

5.6 Giảm trầm cảm và lo âu

Trong Sâm Ngọc Linh có chứa hợp chất saponin M-R2, có tác dụng tốt đối cho người bệnh trầm cảm hoặc thường xuyên stress, lo âu. Đồng thời, thành phần này giúp phục hồi các triệu chứng do căng thẳng gây ra như viêm loét dạ dày, suy giảm khả năng miễn dịch,...

6 Sử dụng Sâm Ngọc Linh như thế nào?

Sâm Ngọc Linh có thể sử dụng bằng cách dùng trực tiếp. Tuy nhiên, sâm tươi chỉ sử dụng được trong thời gian ngắn, do đó, cách sử dụng phổ biến là ngâm rượu hoặc ngâm mật ong.

Dùng trực tiếp: cắt 1 lát mỏng, ngậm hoặc nhai cả lát, uống cùng 1 cốc nước.

Sâm Ngọc Linh ngâm rượu: sâm đem rửa sạch, lau khô, cho vào bình thủy tinh. Đổ rượu vào ngâm với sâm với tỷ lệ 1kg sâm với 5 lít rượu. Ngâm trong vòng 3 - 4 tháng có thể sử dụng. Người dùng có thể sử dụng với liều lượng là 100ml/ngày.

Sâm Ngọc Linh ngâm mật ong: sâm rửa sạch, lau khô. Sau đó đem đi thái lát mỏng, độ dày 1 - 1,5mm. Cho sâm vào bình thủy tinh, đổ Mật Ong ngập sâm, ngâm trong khoảng 1 tháng. Trong quá trình ngâm, nếu thấy bọt khí thì nên vớt bọt tránh làm chua sâm. Mỗi ngày có thể sử dụng 1 - 2 lần, mỗi lần 1 thìa cà phê.

7 Đối tượng nào không nên sử dụng Sâm Ngọc Linh?

Được biết đến là “thần dược” cho sức khỏe, tuy nhiên không phải ai cũng có thể sử dụng Sâm Ngọc Linh. Một số đối tượng không nên sử dụng Sâm Ngọc Linh là:

Phụ nữ đang mang thai do có thể gây co bóp tử cung, ảnh hưởng tới thai nhi.

Người bệnh huyết áp cao không sử dụng dược liệu này do có thể làm tăng huyết áp đột ngột, gây nguy hiểm tới tính mạng.

Trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ cũng không nên sử dụng.

Người đau bụng thể hàn, tả như đầy bụng, đau bụng, đi ngoài,... cũng không nên sử dụng do có thể khiến tình trạng trở nên nặng hơn.

8 Sâm Ngọc Linh có tác dụng phụ không?

Sâm Ngọc Linh đã được nghiên cứu là thảo dược tự nhiên an toàn, lành tính, tốt cho sức khỏe. Hiện cũng chưa phát hiện bất kỳ tác dụng phụ nào của dược liệu này. Tuy nhiên, việc sử dụng quá liều hoặc sử dụng không đúng cách cũng có thể gây ra một số tác dụng không mong muốn cho người sử dụng.

Sâm Ngọc Linh có tính hàn, vì vậy, nếu người dùng sử dụng sâm quá liều có thể gây lạnh bụng, với các triệu chứng có thể gặp phải như đầy bụng, tiêu chảy,...

Sử dụng quá liều có thể khiến hệ thần kinh hưng phấn quá mức, có thể dẫn tới tình trạng mất ngủ, mệt mỏi,....

Sử dụng Sâm Ngọc Linh trước khi đi ngủ, có thể khiến người dùng mất ngủ, bồn chồn, khó ngủ,...

Do đó, người sử dụng nên tuân thủ liều dùng - cách dùng của Sâm Ngọc Linh theo hướng dẫn của bác sĩ - dược sĩ để mang lại hiệu quả tốt nhất.