Streptococcus pyogenes

Bài viết này không nằm trong Dược thư quốc gia Việt Nam 2022 lần xuất bản thứ 3

Hoạt chất từ vi khuẩn Streptococcus pyogenes được sử dụng trong lâm sàng nhằm mục đích tạo miễn dịch tự nhiên cho cơ thể con người. Trong bài viết này, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy (trungtamthuoc.com) xin gửi đến bạn đọc những thông tin về kháng nguyên của Streptococcus pyogenes.

1 Tổng quan về Streptococcus pyogenes 

1.1 Streptococcus pyogenes là gì?

Streptococcus pyogenes, là một loại liên cầu khuẩn tiêu huyết β ( β-hemolytic streptococci) gây ra nhiều bệnh nhiễm trùng như viêm họng cấp tính, sốt phát ban, nhiễm trùng da, viêm khớp và nhiễm trùng nội mạc tim.

1.2 Hình thái

Streptococcus pyogenes là một loài vi khuẩn Gram dương , hiếu khí thuộc chi Streptococcus. Những vi khuẩn này là vi khuẩn ngoại bào và được tạo thành từ các cầu khuẩn (tế bào tròn) không di động và không sinh bào tử có xu hướng liên kết thành chuỗi. S. pyogenes là loài chiếm ưu thế chứa kháng nguyên Lancefield nhóm A và thường được gọi là Streptococcus nhóm A ( GAS ) hay liên cầu khuẩn nhóm A.

1.3 Nhận biết

Liên cầu khuẩn nhóm A, khi phát triển trên môi trường thạch máu , thường tạo ra các vùng tan máu beta nhỏ (2–3 mm), phá hủy hoàn toàn các tế bào hồng cầu.

Streptococci có catalase âm tính. S. pyogenes có thể được nuôi cấy trên đĩa thạch máu tươi. Thử nghiệm PYR cho phép phân biệt Streptococcus pyogenes từ các liên cầu khuẩn tan huyết beta có hình thái tương tự khác (bao gồm S. dysgalactiae subsp. equisimilis ) như S. pyogenes sẽ cho kết quả xét nghiệm dương tính.

Hơn 150 chủng khác nhau đã được xác định dựa trên các loại M-protein khác nhau. Đây là một loại liên cầu khuẩn nhóm A dựa trên cấu trúc carbohydrate của nó, theo cách phân loại của Lancefield về các chủng tan máu β. Các chủng chất nhầy rất giàu viên nang axit hyaluronic và nhiều độc tố ngoại bào được tạo ra bởi hầu hết các chủng, bao gồm streptolysin O , một cytolysin đặc hiệu cho cholesterol , streptolysin S , một hemolysin liên quan đến tế bào , protein liên kết với fibrinogen, Streptokinase , nhiều ngoại độc tố gây sốt.hoạt động như siêu kháng nguyên và một cysteine-protease được gọi là ngoại độc tố gây sốt B.

2 Tác dụng dược lý của hoạt chất Streptococcus pyogenes 

2.1 Dược lực học

Streptococcus pyogenes gây bệnh gì? Streptococcus pyogenes gây ra các bệnh nhiễm trùng da và hầu họng nhẹ, tự khỏi. Tuy nhiên, bệnh có thể trầm trọng hơn ở trẻ em và người có miễn dịch kém. Các bệnh nhiễm trùng do  S. pyogenes bao gồm:

• Nhiễm trùng phổ biến nhất là viêm họng liên cầu khuẩn .
• Nhiễm trùng da và mô mềm bề mặt bao gồm bệnh chốc lở , viêm quầng và viêm mô tế bào .
• Các bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng đe dọa tính mạng bao gồm sốt ban đỏ , nhiễm khuẩn huyết , viêm phổi, viêm cân hoại tử , hoại tử cơ và hội chứng sốc nhiễm độc liên cầu .
• Di chứng sau nhiễm trùng bao gồm sốt thấp khớp cấp tính và viêm cầu thận sau nhiễm liên cầu 

Chất ly giải được tách vi khuẩn bất hoạt Streptococcus pyogenes có tác dụng kích thích hệ thống miễn dịch tự nhiên của con người, tăng cường sức đề kháng của con người với vi khuẩn.

2.2 Cơ chế tác dụng 

Streptococcus pyogenes có một số yếu tố độc lực cho phép nó bám vào các mô của vật chủ, trốn tránh phản ứng miễn dịch và lây lan bằng cách xâm nhập vào các lớp mô của vật chủ. Mỗi lớp vỏ của vi khuẩn dựa trên carbohydrate bao gồm axit hyaluronic bao quanh vi khuẩn, bảo vệ nó khỏi sự thực bào của bạch cầu trung tính. Ngoài ra, lớp vỏ và một số yếu tố được gắn vào thành tế bào, bao gồm protein M, axit lipoteichoic và protein F (SfbI) tạo điều kiện thuận lợi cho việc gắn vào các tế bào chủ khác nhau. Protein M cũng ức chế quá trình opsonin hóa bằng chất thay thế con đường bổ thể bằng cách liên kết với các cơ quan điều hòa bổ thể của vật chủ. Protein M được tìm thấy trên một số kiểu huyết thanh cũng có khả năng ngăn chặn quá trình opsonin hóa bằng cách liên kết với fibrinogen. Tuy nhiên, protein M cũng là điểm yếu nhất trong khả năng phòng vệ của mầm bệnh này, vì các kháng thể được tạo ra bởi hệ thống miễn dịch chống lại protein M nhắm vào vi khuẩn để bị thực bào nuốt chửng . Protein M là duy nhất cho mỗi chủng và việc nhận dạng có thể được sử dụng trên lâm sàng để xác nhận chủng gây nhiễm trùng.

Chất ly giải vi khuẩn là các kháng nguyên được chiết tách từ Streptococcus pyogenes bị bất hoạt. Chúng thể hiện tác dụng dựa trên cơ chế kích hoạt hệ thống theo dõi miễn dịch và cơ chế phòng vệ miễn dịch giúp bảo vệ và chống lại các nhiễm trùng.

3 Chỉ định - Chống chỉ định của Streptococcus pyogenes 

3.1 Chỉ định

Sử dụng Streptococcus pyogenes trong các trường hợp sau:

Điều trị tăng cường miễn dịch ở bệnh nhân bị suy giảm hệ thống miễn dịch.

Phối hợp với các thuốc khác trong điều trị nhiễm khuẩn cấp ở đường hô hấp.

Phòng ngừa nhiễm khuẩn tái phát ở đường hô hấp. 

3.2 Chống chỉ định

Không sử dụng nếu người dùng dị ứng với chất này.

4 Những ứng dụng trong lâm sàng của Streptococcus pyogenes 

Với sự phát triển của y học và công nghệ, người ta đã lợi dụng vi khuẩn Streptococcus pyogenes vào trong các ứng dụng lâm sàng như:

• Thuốc tăng cường sức đề kháng: kháng nguyên của Streptococcus pyogenes bất hoạt được kết hợp với nhiều vi khuẩn gây bệnh khác tạo thành hỗn hợp các chất ly giải của vi khuẩn. Khi đưa vào cơ thể người cũng kích thích tạo miễn dịch trí nhớ và nâng cao sức đề kháng.
• Vaccin phòng bệnh vẫn đang được nghiên cứu và phát triển với tương lai rộng mở. Hiện tại đang có 8 vaccin đang trên đường phát triển sản phẩm, bao gồm 4 vaccin dựa trên protein M và 4 vaccin được thiết kế xoay quanh các kháng nguyên protein không phải M. Những vaccin này đã chứng minh bằng chứng về khái niệm bảo vệ chống lại S. pyogenes trong các mô hình tiền lâm sàng, một vaccin đã chứng minh tính an toàn và khả năng sinh miễn dịch trong thử nghiệm Giai đoạn 1 và ít nhất bốn vaccin khác đã sẵn sàng sớm đưa vào thử nghiệm lâm sàng.

5 Liều dùng - Cách dùng của Streptococcus pyogenes 

5.1 Liều dùng 

Liều dùng phụ thuộc vào chế phẩm chứa vi khuẩn và độ tuổi cũng như sức đề kháng của người sử dụng.

5.2 Cách dùng 

Đối với thuốc tăng cường sức đề kháng: người dùng sử dụng đường uống, nếu trẻ không thể uống có thể hòa vào sữa/ nước cho trẻ.

==>> Xem thêm về hoạt chất: Butamirate - Thuốc chống ho không gây buồn ngủ 

6 Tác dụng không mong muốn của Streptococcus pyogenes 

Tuy các kháng nguyên được tách từ vi khuẩn đã bất hoạt nhưng trong quá trình sử dụng, người dùng vẫn có thể gặp phải một số tác dụng ngoài ý muốn như: rối loạn nhẹ ở đường tiêu hóa, cảm giác buồn nôn, nôn, ỉa chảy, phát ban trên da, nổi mẩn đỏ, ho, kho thở, hen, mệt mỏi, sốt,…

Nếu gặp phải các tác dụng phụ không mong muốn, cần báo cho bác sĩ. Nếu gặp các phản ứng phản vệ, cần đưa ngay tới cơ sở y tế gần nhất.

==>> Mời quý bạn đọc xem thêm:Acid Ioxaglic : Thuốc cản quang loại dime - Dược thư Việt Nam 2022 

7 Thận trọng khi sử dụng Streptococcus pyogenes 

Không tự ý thay đổi liều dùng mà bác sĩ đã kê, điều này có thể khiến người dùng gặp phải các tác dụng không mong muốn.

Người dùng cần tuân thủ uống thuốc đều đặn và tiêm vaccin đúng lịch hẹn, đúng liệu trình thì miễn dịch mới được hình thành một cách tốt nhất.

Sau khi sử dụng thuốc và vaccin cần chú ý theo dõi có hay không các phản ứng phản vệ.

8 Các câu hỏi thường gặp về hoạt chất Streptococcus pyogenes  

8.1 Có nên sử dụng Streptococcus pyogenes  cho trẻ em không?

Liên cầu khuẩn nhóm A gây ra nhiều bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng cho trẻ. Vì vậy việc phòng tránh bệnh và nâng cao sức đề kahsng, miễn dịch cho trẻ là điều cần thiết. Các kháng nguyên vi khuẩn bất hoạt có thể sử dụng cho trẻ nhỏ khi có chỉ định của bác sĩ, điều này hoàn toàn tốt cho trẻ vì có thể xây dựng cho trẻ một miễn dịch khỏe mạnh từ sớm.

8.2 Phụ nữ có thai và cho con bú có dùng được Streptococcus pyogenes  không?

Phụ nữ có thai và cho con bú cần thận trọng khi sử dụng, nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng. Đối với phụ nữ mang thai trong 3 tháng đầu thai kỳ, không sử dụng.

9 Các dạng bào chế phổ biến của Streptococcus pyogenes 

Streptococcus pyogenes  được bào chế dạng bột đông khô pha tiêm hoặc viên uống, bột pah uống,...

Một số sản phẩm nổi bật trên thị trường có chứa Streptococcus pyogenes như là: Broncho-Vaxom Adults, Immubron, GS Imunostim Junior,...

10 Tài liệu tham khảo

1. Tác giả Donald R Walkinshaw, Meghan E E Wright, Anne E Mullin, Jean-Louis Excler, Jerome H Kim, Andrew C Steer (Ngày đăng 14 tháng 2 năm 2023). The Streptococcus pyogenes vaccine landscape, Pubmed. Truy cập ngày 11 tháng 9 năm 2023.
2. Tác giả Mark Reglinski, Shiranee Sriskandan (Ngày đăng năm 2015). Streptococcus pyogenes - an overview, Molecular Medical Microbiology (Second Edition). Truy cập ngày 11 tháng 9 năm 2023.