Permethrin

Bài viết biên soạn dựa theo

Dược thư quốc gia Việt Nam, lần xuất bản thứ ba

Do Bộ Y Tế ban hành Quyết định số 3445/QĐ-BYT ngày 23 tháng 12 năm 2022

PERMETHRIN 

Tên chung quốc tế: Permethrin. 

Mã ATC: P03AC04. 

Loại thuốc: Thuốc trị ghẻ và chấy, rận, dẫn chất pyrethrin tổng hợp.

1 Dạng thuốc và hàm lượng 

Kem bôi ngoài da: 5% (kl/kl). 

Nhũ dịch dùng ngoài (lotion): 1%. 

2 Dược lực học 

2.1 Phổ tác dụng

Permethrin là chất diệt có hiệu quả đối với chấy (Pediculus humanus var. captitis) và trứng chấy, rận mu (Phthirus pubis) và trứng rận, ghẻ (Sarcoptes scabiei). Permethrin cũng có tác dụng diệt ve, bọ chét và các loài chân đốt khác. 

2.2 Cơ chế tác dụng

Permethrin được hấp thu nhanh qua lớp vỏ của ký sinh trùng. Thuốc gây gián đoạn kênh natri, làm chậm tái cực màng trên tế bào thần kinh của ký sinh trùng, làm cho chúng mất điều hòa và bị tê liệt. Permethrin có tác dụng diệt chấy rận ở nồng độ 1% và diệt ghẻ ở nồng độ 5%. Ở dạng nước, tác dụng diệt trứng của permethrin tăng lên khi có cồn. 

2.3 Kháng thuốc

Phương pháp đánh giá tính kháng permethrin của chấy, rận và ghẻ chưa được chuẩn hóa và khó diễn giải. Một số chủng Phumanus var.captitis giảm nhạy cảm đối với permethrin đã được ghi nhận ở nhiều nơi trên thế giới. Một số trường hợp thất bại điều trị thực ra liên quan đến tái nhiễm trùng hoặc sử dụng thuốc không đúng cách hơn là do ký sinh trùng kháng thuốc.

3 Dược động học 

3.1 Hấp thu

Lượng permethrin được hấp thu sau khi bôi ngoài da dao động trong khoảng 0,3 - 2,08% liều dùng và không phụ thuộc liều.

3.2 Chuyển hóa

Permethrin được chuyển hóa nhanh qua gan nhờ thủy phân bởi esterase và hydroxylase tạo thành chất chuyển hóa không có hoạt tính. Do tốc độ chuyển hóa nhanh hơn tốc độ hấp thụ thuốc qua da, nên nồng độ thuốc trong huyết tương hầu như không phát hiện được. Permethrin trong các dạng thuốc là hỗn hợp của hai đồng phân cis và trans. Đồng phân trang được chuyển hóa nhanh hơn và do đó ít độc trên người hơn. Hỗn hợp đồng phân permethrin được sử dụng trên người có tỷ lệ cis : trans là 25 : 75. 

3.3 Thải trừ

Permethrin được thải trừ chủ yếu qua nước tiểu ở dạng chất chuyển hóa không có hoạt tính. 

4 Chỉ định và chống chỉ định

4.1 Chỉ định

Điều trị ghẻ, diệt chấy ở người lớn và trẻ em trên 2 tháng tuổi. 

Diệt rận mu ở người lớn. 

4.2 Chống chỉ định 

Mẫn cảm với pyrethrin và các dẫn chất pyrethrin. 

5 Thận trọng 

Hiệu quả và an toàn của permethrin dùng ngoài da chưa được chứng minh ở trẻ dưới 2 tháng tuổi. 

Tránh để permethrin tiếp xúc với mắt vì có thể gây kích ứng mắt. Không để permethrin tiếp xúc với các vùng niêm mạc như mũi, miệng hoặc âm đạo. Nếu thuốc vô tình tiếp xúc với các khu vực này, cần nhanh chóng rửa bằng nước sạch. Khi dùng permethrin dạng nhũ dịch dùng ngoài để diệt chấy, lượng thuốc trên tóc không bị ảnh hưởng bởi clo trong nước bể bơi, nên có thể bơi trong thời gian dùng thuốc. 

Tá dược của dạng kem bôi có chứa parafin lỏng hoặc parafin trắng, có thể làm giảm hiệu quả của các sản phẩm latex (như bao Cao Su, màng ngăn) khi sử dụng cùng lúc. 

Trong trường hợp người bệnh mẫn cảm với thực vật họ hoa cúc, nên chuyển sang sử dụng thuốc khác. 

6 Thời kỳ mang thai và cho con bú

6.1 Thời kỳ mang thai

Các nghiên cứu trên chuột và thỏ với permethrin đường uống không ghi nhận khả năng gây hại của thuốc trên thai. Dữ liệu trên người còn hạn chế. Nguy cơ của thuốc trong thời kỳ mang thai được đánh giá là thấp. Có thể dùng thuốc trong thời kỳ mang thai.

6.2 Thời kỳ cho con bú 

Các nghiên cứu trên động vật với permethrin đường uống phát hiện nồng độ thuốc trong sữa rất thấp. Dữ liệu hạn chế trên người không ghi nhận ADR nào của thuốc lên trẻ bú mẹ. Có thể dùng thuốc trong thời kỳ cho con bú. 

7 Tác dụng không mong muốn (ADR) 

Da: Ngứa, bỏng rát, phủ, ban đỏ, khô da, kích ứng da là phản ứng thưởng gặp. Tuy nhiên, do nhiễm chấy cũng gây ngứa, ban đỏ, kích ứng da đầu, nên khó xác định được phản ứng là do thuốc hay không.

Các phản ứng khác hiếm gặp như: viêm nang lông, giảm sắc tố da, viêm da tiếp xúc, mày đay. 

Cơ xương: run cánh tay. 

Hô hấp: khó thở, thở nông ở người có tiền căn dị ứng, bệnh hen.

Tiêu hóa: đau bụng, tiêu chảy, nôn, buồn nôn. 

Thần kinh: dị cảm, đau đầu, chóng mặt. 

Hướng dẫn cách xử trí ADR 

Trường hợp có viêm da, ngứa, bỏng rát da, có thể dùng corticoid bôi tại chỗ hoặc uống kháng histamin để làm giảm các triệu chứng. Trường hợp nghi ngờ phản ứng quá mẫn với thuốc, cần dừng thuốc.

8 Liều lượng và cách dùng 

8.1 Trị ghẻ

Dùng permethrin dạng kem 5% để bôi toàn thân kể cả da đầu, mặt, tai, cổ và rửa sạch thuốc trên da sau khoảng 8 - 14 giờ. Nếu thuốc bị rửa trôi khi chưa đủ thời gian điều trị (rửa tay, thay tã trẻ em), cần bôi lại thuốc vào vùng da đó.

Người lớn và trẻ em trên 12 tuổi: 30 g/lần, trẻ 6 - 12 tuổi: 15 g/lần, trẻ 2 tháng - 5 tuổi: 7,5 g/ lần. Dùng thuốc thêm lần nữa nếu nốt ghẻ vẫn còn sau 7 - 14 ngày.

Đối với ghẻ vảy hay ghẻ Na Uy, thường cần phối hợp nhiều loại thuốc trị ghẻ và nên dùng thuốc tiêu sừng trước khi bắt đầu điều trị ghẻ. Bôi kem permethrin 5% toàn thân kể cả dưới móng, bôi hàng ngày trong 7 ngày đầu rồi giảm xuống 2 lần/tuần cho đến khi khỏi.

8.2 Diệt chấy

Dùng 30 - 60 ml permethrin nhũ dịch dùng ngoài 1% thấm đều lên tóc và da đầu, vùng sau tai, gáy khoảng 10 phút rồi gội sạch. Nếu chấy vẫn còn sau 7 - 10 ngày, dùng thuốc thêm lần nữa.

Nên kết hợp làm sạch chấy và trứng chấy bằng cách chải chấy với lược dày hoặc làm sạch bằng tay. Nếu sau 14 ngày vẫn còn chấy thì nên chuyển sang sản phẩm khác.

Không dùng dầu xả dưỡng tóc trong thời gian điều trị vì làm giảm tác dụng của permethrin. 

8.3 Diệt rận mu

Dùng permethrin dạng kem thoa lên vùng bị nhiễm và rửa sạch thuốc trên da sau khoảng 24 giờ.

Đối với nhiễm trùng ở vùng mu, có thể dùng thuốc lặp lại sau 7 - 10 ngày kể từ lần dùng đầu tiên.

Trường hợp nhiễm trùng ở vùng lông mi, không nên dùng permethrin dạng kem để bôi vì thuốc gây kích ứng mắt, nên sử dụng mỡ tra mắt khác (dầu khoáng hay petrolatum) 2 - 4 lần/ngày trong 8 - 10 ngày, kết hợp loại bỏ rận và trứng rận bằng nhíp hoặc bằng tay.

Rận mu thường lây truyền qua đường tình dục, do đó nên điều trị cho cả bạn tình. Không nên quan hệ tình dục cho đến khi điều trị khỏi bệnh. 

9 Tương tác thuốc 

Corticosteroid: Dùng corticoid ngoài da trong thời gian trị ghẻ bằng permethrin có nguy cơ làm nặng thêm tình trạng nhiễm ghẻ do corticoid có thể làm giảm phản ứng miễn dịch với loài ký sinh trùng này.

Nên ngừng corticoid điều trị các bệnh viêm da cơ địa (hay chàm thể tạng, eczema) trước khi dùng kem permethrin. Tuy nhiên, nguy cơ của tương tác này là thấp. 

10 Quá liều và xử trí 

Chưa ghi nhận trường hợp quá liều permethrin nào. Trên cơ sở các nghiên cứu trên người và động vật, ngay cả khi dùng sai hay dùng với lượng lớn permethrin ngoài da, thì khả năng dẫn đến độc tính là rất thấp.

Triệu chứng có khả năng nhất là kích ứng da và phát ban.

Xử trí: Điều trị triệu chứng nếu kích ứng da và phát ban. Trường hợp vô tình nuốt phải thuốc, cân nhắc rửa dạ dày trong vòng 2 giờ sau khi uống/nuốt phải và kết hợp điều trị triệu chứng, đồng thời theo dõi ngộ độc cồn (đối với dạng thuốc xức). 

Cập nhật lần cuối: 2019