Omega 6

Bài viết này không nằm trong Dược thư quốc gia Việt Nam 2022 lần xuất bản thứ 3

Cùng với axit béo omega-3, axit béo omega-6 đóng một vai trò quan trọng trong chức năng của não cũng như sự tăng trưởng và phát triển bình thường. Trong bài viết này, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy (trungtamthuoc.com) xin gửi đến bạn đọc những thông tin về Omega-6.

1 Tổng quan về Omega-6 

1.1 Lịch sử ra đời 

Năm 1929 Burr phát hiện ra các axit béo thiết yếu omega-6 và omega-3. Kể từ đó, các nhà nghiên cứu đã thể hiện mối quan tâm ngày càng tăng đối với các axit béo thiết yếu không bão hòa khi chúng tạo thành khung cho màng tế bào của sinh vật, đặc biệt là các tế bào thần kinh trong não, tham gia vào quá trình chuyển hóa năng lượng, điều chỉnh luồng thông tin giữa các tế bào. Các axit béo không bão hòa đa cũng là tiền chất của các phân tử ''nội tiết tố'', thường có tác dụng đối nghịch, prostaglandin, prostacyclin, thromboxanes, leukotrienes, lipossines, resolvines, protectine điều chỉnh khả năng miễn dịch, kết tập tiểu cầu, viêm,... 

1.2 Đặc điểm hoạt chất Omega-6

CTCT: C21H27NO3

Omega-6 là axit béo không bão hòa đa thiết yếu. Chúng được tìm thấy trong dầu thực vật như dầu óc chó, nhưng cũng có trong trứng và một số loại thịt.

Axit linoleic (LA), axit gamma-linolenic (GLA) , axit dihomo-gamma-linolenic (DGLA) và axit arachidonic (AA) là các axit béo thuộc họ omega-6.

Axit linoleic là phân tử nhỏ nhất trong nhóm omega-6. Nó cũng là tiền thân của các phân tử khác thuộc họ axit béo này, có nghĩa là từ axit linoleic, hoạt động của enzym giúp thu được các loại omega-6 khác nhau đã đề cập trước đó.

Cũng có thể một phân tử thuộc nhóm omega-6 có thể được chuyển hóa bởi một số enzym và trở thành axit béo thuộc nhóm omega-3.

2 Tác dụng dược lý của hoạt chất A

2.1 Dược lực học

Axit béo omega-6 làm trung gian cho các tác động gây viêm ở cấp độ tế bào và cạnh tranh để giành được các enzym giới hạn tỷ lệ tương tự với axit béo omega-3. Axit arachidonic được chuyển đổi thành các chất trung gian gây viêm như omega-6 prostaglandin và leukotriene eicosanoids trong quá trình viêm. Các eicosanoid có nguồn gốc từ AA là tiền viêm nhưng chúng có chức năng cân bằng nội môi quan trọng trong việc điều chỉnh cả việc thúc đẩy và giải quyết tình trạng viêm trong phản ứng miễn dịch. Người ta báo cáo rằng lượng n-6 PUFA hấp thụ cao, cùng với lượng n-3 PUFA hấp thụ thấp, sẽ chuyển trạng thái sinh lý sang trạng thái tiền viêm và tiền huyết khối với sự gia tăng co thắt mạch, co mạch và độ nhớt của máu và sự phát triển của các bệnh liên quan đến những điều kiện này.

2.2 Cơ chế tác dụng

Axit linoleic là axit béo omega-6 đơn giản nhất có thể tạo ra các axit béo không bão hòa đa n-6 dài hơn như eicosanoids, endocannabinoids và lipoxin bằng cách chèn các liên kết đôi bổ sung trong các cơ chế kéo dài và khử bão hòa liên tiếp. Nó tạo ra axit arachidonic (AA) thông qua axit γ-linolenic (GLA, 18:3n-6) và axit dihomo-γ-linolenic (DGLA, 20:3n-6) và cùng một bộ enzym cũng có thể chuyển đổi AA thành EPA và DHA. Quá trình khử bão hòa hạn chế tốc độ ban đầu của LA thành GLA được xúc tác bởi enzyme delta-6-desaturase (FADS2) và sự kéo dài của GLA thành DGLA bởi delta-5-desaturase (FADS1) tạo ra AA.  AA cũng được chuyển đổi thành 2-series prostaglandin (PGD2, PGE2, PGF2, PGI2) vàthromboxanes (TXA2, TXB2) nhờ hoạt động COX-2 và 4-series leukotrienes (LTA4, LTB4, LTC4, LTD4, LTE4) nhờ hoạt động 5-LOX . Kết quả là các phân tử tín hiệu lipid có tác dụng gây viêm khác nhau trên các mô và tế bào đích; co thắt phế quản, sốt, đau, tăng sản xuất các cytokine gây viêm như TNF-alpha và IL-6, kết tập tiểu cầu, co mạch, tính thấm thành mạch, hóa hướng động của bạch cầu và giải phóng các loại oxy phản ứng bởi bạch cầu hạt. Axit béo omega-6 kích hoạt PPAR ở mức độ thấp hơn so với axit béo omega-3, nhưng một nghiên cứu liên quan đến tế bào sừng của con người cho thấy cảm ứng biểu hiện COX-2 do kích hoạt PPAR-alpha. Axit béo omega-6 cũng được báo cáo là kích hoạt trực tiếp cú pháp-3, màng protein huyết tương điều chỉnh sự vận chuyển túi và sự phát triển của tế bào thần kinh.

2.3 Dược động học

Hầu hết quá trình chuyển hóa axit béo không bão hòa đa xảy ra ở gan nhưng cũng có thể xảy ra ở các mô khác. Chuyển hóa axit béo omega-6 dẫn đến sinh tổng hợp eicosanoids, như đã đề cập ở trên. Axit linoleic có thể được chuyển hóa thành các thành viên chuỗi dài, không bão hòa khác của họ n-6 bằng cách chèn thêm các liên kết đôi trong các cơ chế kéo dài và khử bão hòa liên tiếp. Quá trình khử bão hòa giới hạn tốc độ ban đầu của LA thành GLA được xúc tác bởi enzyme delta-6-desaturase (FADS2). Quá trình kéo dài sau đó diễn ra để chuyển đổi GLA thành DGLA, bằng cách kéo dài các axit béo chuỗi rất dài (ELOVL) 5, và cuối cùng là một chu kỳ kéo dài và khử bão hòa bằng delta-5-desaturase (FADS1) tạo ra AA.

3 Công dụng của Omega-6

Axit béo omega-6 có thể hữu ích cho một số tình trạng sức khỏe sau

3.1 Bệnh nhân đái tháo đường

Một số nghiên cứu cho thấy dùng axit gamma linolenic (GLA) trong 6 tháng trở lên có thể làm giảm các triệu chứng đau dây thần kinh ở những người mắc bệnh thần kinh tiểu đường. Những người kiểm soát lượng đường trong máu tốt có thể thấy GLA hiệu quả hơn những người kiểm soát lượng đường trong máu kém.

3.2 Dị ứng

Axit béo omega-6 từ thực phẩm hoặc chất bổ sung, chẳng hạn như GLA từ EPO hoặc các nguồn khác, có lịch sử sử dụng dân gian lâu đời cho bệnh dị ứng. Phụ nữ dễ bị dị ứng dường như có lượng GLA thấp hơn trong sữa mẹ và máu. Tuy nhiên, không có bằng chứng khoa học xác đáng nào cho thấy dùng GLA giúp giảm các triệu chứng dị ứng. Nghiên cứu tiến hành tốt là cần thiết.

Trước khi thử dùng GLA để điều trị dị ứng, hãy hỏi ý kiến của bác sĩ để xác định xem nó có an toàn hay không. Sau đó, hãy theo dõi chặt chẽ các triệu chứng dị ứng để biết bất kỳ dấu hiệu cải thiện nào.

3.3 Ung thư vú

Một nghiên cứu cho thấy những phụ nữ bị ung thư vú dùng GLA có phản ứng tốt hơn với Tamoxifen (một loại thuốc dùng để điều trị ung thư vú nhạy cảm với estrogen) so với những người chỉ dùng tamoxifen. Các nghiên cứu khác cho thấy GLA ức chế hoạt động của khối u trong các dòng tế bào ung thư vú. Có một số nghiên cứu cho thấy chế độ ăn giàu axit béo omega-6 có thể thúc đẩy sự phát triển ung thư vú. KHÔNG thêm chất bổ sung axit béo, hoặc bất kỳ chất bổ sung nào, vào chế độ điều trị ung thư vú mà không có sự chấp thuận của bác sĩ.

3.4 Tăng huyết áp

Bằng chứng sơ bộ cho thấy GLA có thể giúp giảm huyết áp cao, đơn lẻ hoặc kết hợp với axit béo omega-3 có trong Dầu Cá, cụ thể là axit eicosapentaenoic (EPA) và axit docosahexaenoic (DHA).

3.5 Loãng xương

Một số nghiên cứu cho thấy rằng những người không có đủ axit béo thiết yếu (đặc biệt là EPA và GLA) có nhiều khả năng bị loãng xương hơn những người có lượng axit béo này bình thường. Trong một nghiên cứu về phụ nữ trên 65 tuổi bị loãng xương, những người dùng thực phẩm bổ sung EPA và GLA ít bị mất xương hơn trong 3 năm so với những người dùng giả dược. Nhiều người trong số những phụ nữ này cũng trải qua sự gia tăng mật độ xương.

4 Chống chỉ định của Omega-6

• Người có mẫn cảm, dị ứng với omega-6
• Bị rối loạn co giật
• Không dùng cho phụ nữ mang thai 
• Bệnh nhân mắc COPD: Axit béo omega-6 có thể khiến những người mắc bệnh COPD khó thở hơn. 
• Tránh sử dụng với liều lớn hơn 3000mg mỗi ngày
• Bệnh tiểu đường : Hấp thụ nhiều axit béo omega-6 trong chế độ ăn uống có thể làm tăng nguy cơ phát triển huyết áp cao ở những người mắc bệnh tiểu đường.

5 Liều dùng - Cách dùng của Omega-6

Với chế độ ăn uống trung bình cũng đủ để cung cấp acid béo omega-6, vì vậy việc bổ sung thường không cần thiết trừ khi bệnh nhân đang điều trị một tình trạng cụ thể, chẳng hạn như:

• Chàm
• Bệnh vẩy nến
• Viêm khớp
• Bệnh tiểu đường
• Đau vú (đau ngực)

Liều lượng và dạng axit béo omega-6 được bổ sung phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm:

• Tình trạng đang được điều trị
• Tuổi
• Cân nặng
• Các loại thuốc và chất bổ sung khác đang được sử dụng

Vậy nên hay hỏi cẩn thận bác sĩ trước khi sử dụng

==>> Xem thêm về hoạt chất: Chất béo omega-3: bản chất, lợi ích, nguồn cung cấp và tác dụng phụ

6 Tác dụng không mong muốn của Omega-6

Omega-6 khi sử dụng có thể mắc những phản ứng không mong muốn như 

• Nhức đầu
• Đau bụng
• Buồn nôn
• Phân lỏng

7 Tương tác thuốc của Omega-6

Thuốc làm loãng máu: Những người dùng thuốc làm loãng máu, bao gồm warfarin (Coumadin) hoặc Clopidogrel (Plavix), không nên bổ sung axit béo omega-6 mà không có sự giám sát của bác sĩ. Axit béo omega-6 và omega-3 có thể làm tăng nguy cơ chảy máu.

Ceftazidime: GLA có thể làm tăng hiệu quả của ceftazidime. Ceftazidime, một loại kháng sinh, được sử dụng để chống lại nhiều loại bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn.

Hóa trị ung thư: GLA có thể làm tăng tác dụng của các phương pháp điều trị chống ung thư, chẳng hạn như Doxorubicin, Cisplatin, Carboplatin, idarubicin, mitoxantrone, tamoxifen, vincristine và vinblastine.

Cyclosporine: Cyclosporine là một loại thuốc dùng để ức chế hệ thống miễn dịch sau khi cấy ghép nội tạng. Dùng axit béo omega-6 với cyclosporine có thể làm tăng tác dụng ức chế miễn dịch của thuốc này. Nó cũng có thể bảo vệ chống lại tổn thương thận, đây là tác dụng phụ tiềm tàng của cyclosporine.

Phenothiazin: Những người dùng nhóm thuốc gọi là phenothiazin để điều trị bệnh tâm thần phân liệt không nên dùng EPO. EPO có thể tương tác với các loại thuốc này và làm tăng nguy cơ co giật. Điều này cũng có thể đúng đối với các chất bổ sung omega-6 khác. Những loại thuốc này bao gồm:

• Chlorpromazine (Thorazine)
• Fluphenazin (Stelazine)
• Perphenazin (Trilafon)
• Promethazine (Công ty)
• Thioridazine (Mellaril)

==>> Mời quý bạn đọc xem thêm: Fentanyl thuốc giảm đau opioid được sử dụng để giảm đau do ung thư

8 Thận trọng khi sử dụng Omega-6

Mang thai và cho con bú : Axit béo omega-6 thường được sử dụng như một phần của chế độ ăn kiêng với lượng từ 5% đến 10% lượng calo hàng ngày. Nhưng nếu sử dụng với lượng cao hơn có thể không an toàn và có thể làm tăng nguy cơ trẻ sơ sinh rất nhỏ hoặc trẻ mắc bệnh chàm. Không có đủ báo cáo về tính an toàn để biết chất bổ sung axit béo omega-6 có an toàn khi sử dụng khi mang thai hoặc cho con bú hay không. Vậy nên chỉ được dùng khi có chỉ định và theo dõi của bác sĩ.

9 Nghiên cứu về tầm quan trọng của tỷ lệ axit béo omega-6/omega-3 trong bệnh tim mạch và các bệnh mãn tính khác

Một số nguồn thông tin cho rằng con người tiến hóa nhờ chế độ ăn có tỷ lệ axit béo thiết yếu omega-6 và omega-3 (EFA) xấp xỉ 1 trong khi ở chế độ ăn phương Tây, tỷ lệ này là 15/1-16,7/1. Chế độ ăn uống của phương Tây thiếu axit béo omega-3 và có quá nhiều axit béo omega-6 so với chế độ ăn uống mà loài người đã tiến hóa và thiết lập kiểu gen của họ. Quá nhiều axit béo không bão hòa đa omega-6 (PUFA) và tỷ lệ omega-6/omega-3 rất cao, như được tìm thấy trong chế độ ăn uống của phương Tây ngày nay, thúc đẩy cơ chế bệnh sinh của nhiều bệnh, bao gồm bệnh tim mạch, ung thư, viêm nhiễm và tự miễn dịch. bệnh, trong khi mức PUFA omega-3 tăng (tỷ lệ omega-6/omega-3 thấp hơn), gây ra tác dụng ức chế. Trong phòng ngừa thứ phát bệnh tim mạch, tỷ lệ 4/1 có liên quan đến việc giảm 70% tổng tỷ lệ tử vong. Tỷ lệ 2,5/1 làm giảm sự tăng sinh tế bào trực tràng ở bệnh nhân ung thư kết trực tràng, trong khi tỷ lệ 4/1 với cùng một lượng omega-3 PUFA không có tác dụng. Tỷ lệ omega-6/omega-3 thấp hơn ở phụ nữ bị ung thư vú có liên quan đến việc giảm nguy cơ. Tỷ lệ 2-3/1 ức chế viêm ở bệnh nhân viêm khớp dạng thấp và tỷ lệ 5/1 có tác dụng có lợi đối với bệnh nhân hen suyễn, trong khi tỷ lệ 10/1 có tác dụng phụ. Những nghiên cứu này chỉ ra rằng tỷ lệ tối ưu có thể thay đổi tùy theo bệnh đang được xem xét. Điều này phù hợp với thực tế là các bệnh mãn tính là đa gen và đa yếu tố. Vì thế, rất có thể liều điều trị của axit béo omega-3 sẽ phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh do khuynh hướng di truyền. Tỷ lệ axit béo omega-6/omega-3 thấp hơn được mong muốn hơn trong việc giảm nguy cơ mắc nhiều bệnh mãn tính phổ biến ở các xã hội phương Tây, cũng như ở các nước đang phát triển.

10 Các dạng bào chế phổ biến của Omega-6

Omega-6 hiện nay được sản xuất ở dạng phối hợp với omega 3 và omega 9 dưới hình thức là sữa bột, viên nang, viên nén,... với đa dạng hàm lượng khác nhau.

Một số sản phẩm phổ biến trên thị trường như VIÊN BỔ NÃO SUPER KID OMEGA 3 DR.BRAIN, SỮA BỘT LEAN MAX HOPE, MIWAKO A+ 400G, ...

11 Tài liệu tham khảo

1. Tác giả Artemis P Simopoulos, ngày đăng báo năm 2008. The importance of the omega-6/omega-3 fatty acid ratio in cardiovascular disease and other chronic diseases, pubmed. Truy cập ngày 14 tháng 8 năm 2023.
2. Được viết bởi chuyên gia của Drugbank. Omega-6 fatty acids, drugbank. Truy cập ngày 14 tháng 8 năm 2023.