Oleanolic Acid

OLEANOLIC ACID

Tên chung quốc tế: Oleanolic Acid, Acid Oleanolic, Acid 3β-hydroxyolean-12-en-28-oic

Công thức hoá học: C30H48O3

Loại thuốc: hoạt chất chống oxy hoá 

1 Oleanolic Acid là gì?

Oleanolic Acid (acid 3β-hydroxyolean-12-en-28-oic) là một hợp chất triterpenoid pentacyclic có nhiều trong các loại thảo dược và thực vật. Trong tự nhiên, Oleanolic Acid tồn tại dưới dạng acid tự do hoặc tiền chất aglycone cho Saponin triterpenoid liên kết với một hay nhiều chuỗi đường. 

2 Oleanolic Acid có tác dụng gì?

Các nghiên cứu lâm sàng và tiền lâm sàng đã chỉ ra rằng Oleanolic Acid và các dẫn xuất của nó mang lại nhiều tác dụng dược lý quan trọng.

2.1 Tác dụng bảo vệ gan

Oleanolic Acid có thể gây ra sự cảm ứng gen phụ thuộc Nrf2 thông qua việc thúc đẩy sự tích tụ hạt nhân Nrf2, giúp bảo vệ gan, tăng cường khả năng tái tạo glutathion ở gan. 

Tại Trung Quốc, Oleanolic Acid được coi như một loại thuốc không kê đơn giúp bảo vệ gan khỏi các nhiễm độc cấp tính và trong các bệnh mãn tính (xơ gan).

Một số dẫn xuất của Oleanolic Acid như nanosuspensions cũng phát huy tác dụng bảo vệ gan.

2.2 Chống khối u

Oleanolic Acid thể hiện hoạt tính chống khối u ở nhiều dòng ung thư như: ung thư gan, ung thư tuyến giáp, ung thư dạ dày, ung thư phổi, ung thư cổ tử cung. Hoạt chất này ức chế sự di chuyển và xâm lấn của tế bào ung thư, apoptosis ty thể, bắt giữ chu kỳ tế bào G2/M và vô hiệu hóa con đường truyền tín hiệu JNK/p38 từ đó ngăn cản sự phát triển của tế bào ung thư.

2.3 Hoạt động chống viêm

Oleanolic Acid tác dụng chống viêm hiệu quả trên nhiều loại viêm:

• Viêm mạch
• Viêm ruột
• Viêm khí quản
• Viêm khớp

Tác dụng chống viêm của Oleanolic Acid được trung gian thông qua việc ức chế các con đường Akt/mTOR, NF và STAT3/6; tạo phức với phospholipase A2 là enzyme quan trọng trong các phản ứng viêm gây ra tình trạng tắc nghẽn không hồi phục. Đặc biệt trong các bệnh viêm mạch máu, Oleanolic Acid chống lại tình trạng viêm bằng cách ngăn ngừa tăng tính thấm, ngăn ngừa sự hình thành các phân tử kết dính tế bào và sự di chuyển của bạch cầu.

Những đặc tính này cho thấy Oleanolic Acid có thể là một lựa chọn trong điều trị các rối loạn dị ứng, bao gồm cả phản ứng phản vệ.

2.4 Chống oxy hoá

Oleanolic Acid hoạt động như một gốc tự do và một phân tử sinh học tăng cường khả năng chống oxy hóa và các stress oxy hóa, bảo vệ và ngăn ngừa stress oxy hóa ở đại thực bào.

2.5 Bảo vệ thần kinh

Việc ức chế tình trạng viêm và chống lại các stress oxy hoá liên quan đến bệnh Alzheimer cho thấy tiềm năng trong việc bảo vệ các tế bào thần kinh của Oleanolic Acid

Trong một số nghiên cứu tiền lâm sàng, Oleanolic Acid được chứng minh khả năng bảo vệ và chống lại các tổn thương do đột quỵ ở chuột. Chống viêm, chống oxy hoá ngắn hạn và bảo vệ thần kinh dài hạn.

2.6 Các tác dụng khác 

Ngoài các tác dụng kể trên, Oleanolic Acid còn cho thấy nhiều lợi ích điều trị đa dạng khác như:

• Kiểm soát bệnh tiểu đường, giảm sự tích tụ mỡ
• Bảo vệ tim, hỗ trợ chức năng tim
• Hỗ trợ chức năng gan
• Kích thích tóc phát triển.

3 Dược động học 

3.1 Hấp thu

Sinh khả dụng tuyệt đối thấp: 0,7% (đường uống).

3.2 Phân bố

Oleanolic Acid phân bố rộng rãi vào các mô (não, tim, gan, thận, đại tràng).

3.3 Chuyển hoá

Chuyển hoá chủ yếu ở gan, chất chuyển hoá chính là hydroxy- và dihydroxy-OA.

3.4 Thải trừ

Oleanolic Acid bài tiết không nguyên vẹn qua nước tiểu dưới dạng liên hợp sulfat và glucuronide

Thời gian bán thải ngắn.

4 Chống chỉ định

Người quá mẫn hoặc có tiền sử quá mẫn với Oleanolic Acid.

5 Thời kỳ mang thai

Không có dữ liệu về tính an toàn khi sử dụng Oleanolic Acid trên phụ nữ có thai. Vì vậy không nên dùng thuốc trong thời kỳ mang thai hoặc hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.

6 Thời kỳ cho con bú

Chưa có dữ liệu về việc Oleanolic Acid bài tiết vào sữa mẹ. Vì vậy, không nên sử dụng thuốc ở phụ nữ đang cho con bú.

7 Tính an toàn và tác dụng không mong muốn (ADR)

Oleanolic Acid là một hợp chất tự nhiên tương đối an toàn. 

Nồng độ gây chết trung bình (LC50): 0,95 mg/mL

Liều gây chết trung bình: >300 mg/kg

Các nghiên cứu lâm sàng cũng chỉ rằng Oleanolic Acid chưa ghi nhận tác dụng phụ đáng kể nào trong quá trình điều trị.

8 Tương tác thuốc

Chưa ghi nhận xảy ra tương tác thuốc khi dùng Oleanolic Acid.

9 Quá liều và xử lý

Sử dụng Oleanolic Acid liều cao và duy trì trong thời gian dài có thể gây nguy cơ tổn thương gan đặc trưng bởi ứ mật.

Xử lý

Ngưng dùng thuốc, theo dõi và thông báo cho nhân y tế để được hỗ trợ lâm sàng.

10 Tối ưu hoá Oleanolic Acid và ứng dụng lâm sàng

Oleanolic Acid thể hiện hoạt tính sinh học rộng rãi. Tuy nhiên, do đặc tính cấu trúc độc đáo, độ hòa tan thấp, tính thấm hạn chế, sinh khả dụng thấp đã cản trở những tiềm năng trên lâm sàng của hoạt chất này.

Thiết kế và tổng hợp các dẫn xuất sử dụng Oleanolic Acid làm nguyên liệu đầu vào được coi là có thể cải thiện sinh khả dụng của hoạt chất.  Acid 3-oxours-oleana-9 và 12-dien-28-oic (Oxy-Di-OA) được tổng hợp từ Oleanolic Acid cho thấy tác dụng bảo vệ và chống lại các tổn thương gan đồng thời có độc tính thấp, sinh khả dụng cao và thời gian bán thải dài hơn so với Oleanolic Acid.

Ngoài ra, sử dụng phương pháp dung môi nhũ tương kép cho phép bào chế Oleanolic Acid dưới dạng các hạt nano lipid và liposome giúp cải thiện đáng kể sinh khả dụng đường uống và kéo dài thời gian duy trì nồng độ thuốc trong huyết tương.

11 Oleanolic Acid trong mỹ phẩm

Do tác dụng chống viêm chống oxy hóa hiệu quả, Oleanolic Acid được dùng trong nghiên cứu và sản xuất mỹ phẩm. Oleanolic Acid kết hợp cùng các hoạt chất khác được thêm vào kem dưỡng, serum, mặt nạ,... cải thiện tình trạng lão hoá da, tăng độ đàn hồi, cải thiện nếp nhăn, ngăn ngừa mụn; thêm vào dầu gội để cải thiện tình trạng gãy rụng tóc, kích thích mọc tóc.

12 Oleanolic Acid có trong thực phẩm nào?

Oleanolic Acid có trong nhiều loại thực vật, phổ biến trong họ Oleaceae, đặc biệt được tìm thấy nhiều trong dầu ô liu. Ngoài ra hoạt chất này còn được tìm thấy ở tỏi, vỏ táo, nho khô,...

13 Tài liệu tham khảo

Jacob Pollier và Alain Goossens  (đăng tháng 5 năm 2012), Oleanolic acid, Sciencedirect. Truy cập ngày 11 tháng 05 năm 2025.

Muhammad Wasim và cộng sự ( đăng ngày 26 tháng 4 năm 2024), Unlocking the Potential of Oleanolic Acid: Integrating Pharmacological Insights and Advancements in Delivery Systems, MDPI. Truy cập ngày 11 tháng 05 năm 2025.

Taiwo Betty Ayeleso và cộng sự (đăng ngày 13 tháng 11 năm 2017), Oleanolic Acid and Its Derivatives: Biological Activities and Therapeutic Potential in Chronic Diseases, Pubmed. Truy cập ngày 11 tháng 05 năm 2025.