Mycobacterium bovis

1 Thông tin chung về Mycobacterium bovis

1.1 Mycobacterium bovis là gì?

Mycobacterium bovis là một thành viên trong nhóm M. tuberculosis. Mycobacterium bovis có khả năng gây bệnh cho một loạt các loài động vật, cả động vật nuôi và hoang dã, và có phạm vi chủ thể rộng nhất trong số các mầm bệnh đã biết.

1.2 Đặc điểm của Mycobacterium bovis

Các trực khuẩn Mycobacterium bovis là những vi khuẩn hình que nhỏ, không di động, dài từ 1–4 μm, đặc trưng bởi một vách tế bào chứa axit mycolic sáp, giúp bảo vệ tế bào khỏi sự phân hủy trong các thực bào và là yếu tố gây ra tính "kháng acid" của chúng; tức là khả năng chống lại sự mất màu với axit-alkohol sau khi nhuộm bằng carbol-fuchsin nóng. Khi nuôi cấy lần đầu, M. bovis phát triển chậm, hiếu khí hoặc vi khí hậu, phát triển ở 37°C, cần môi trường nuôi cấy bổ sung và có hiện tượng hình thành sợi khi phát triển trong môi trường lỏng, đặc trưng của các thành viên trong nhóm này. Sự phát triển được tăng cường khi thêm pyruvate vào môi trường.

1.3 Mycobacterium bovis gây bệnh gì?

Mycobacterium bovis (M. bovis) gây ra bệnh lao bò ở cả người và động vật. Hầu hết các trường hợp bệnh lao ở người (TB) đều do Mycobacterium tuberculosis (M. tuberculosis) gây ra. M. bovis cũng có một phạm vi chủ thể rộng, có thể mang vi khuẩn và phát triển thành bệnh lao do Mycobacterium bovis. 

Những loài bị ảnh hưởng có thể bao gồm con người, bò, hươu, bison (trâu bò hoang dã ở Bắc Mỹ), lợn, trâu, mèo, chó, dê, cầy hương, possums (động vật có vú giống như gấu trúc) và linh trưởng.

M. bovis cũng có thể gây bệnh lao không triệu chứng, tức là không có dấu hiệu rõ ràng, còn được gọi là "nhiễm lao tiềm ẩn" (LTBI). Những người bị LTBI không thể truyền bệnh và thường không cảm thấy triệu chứng gì. Tuy nhiên, theo thời gian, dạng tiềm ẩn này có thể chuyển thành bệnh lao có triệu chứng.

Bệnh lao có thể lây truyền qua không khí hoặc qua thực phẩm và sữa bị nhiễm vi khuẩn. Con người cũng có thể bị nhiễm bệnh sau khi bị vết cắt từ động vật bị nhiễm hoặc một vết thương hở khác.

1.4 Sự khác nhau giữa M. tuberculosis và M. bovis

M. tuberculosis và M. bovis đều gây ra các triệu chứng tương tự. Con người, các loài linh trưởng khác và chuột lang có khả năng mắc bệnh cao với M. tuberculosis. Còn bò, thỏ và mèo dễ bị nhiễm M. bovis hơn. Lợn và chó có thể bị nhiễm cả hai chủng. Khi con người mắc M. tuberculosis, nó gần như luôn luôn được lây từ một người khác thay vì từ động vật.

Về mặt triệu chứng, M. bovis thường gây bệnh Đường tiêu hóa, trong khi M. tuberculosis thường ảnh hưởng đến phổi.

1.5 Mycobacterium bovis lây truyền như thế nào?

Mycobacterium bovis là một bệnh zoonotic (bệnh lây từ động vật sang người) có thể lây nhiễm giữa con người và động vật. Vi khuẩn có thể xâm nhập vào cơ thể qua đường hô hấp hoặc qua sữa và thực phẩm bị nhiễm khuẩn.

Rủi ro lây truyền có thể được giảm đáng kể nhờ quá trình tiệt trùng: quá trình đun nóng sữa đến nhiệt độ đủ cao để tiêu diệt vi khuẩn. M. bovis thực sự là một trong những bệnh khiến việc tiệt trùng sữa trở thành quy trình bắt buộc vào đầu thế kỷ 20, vì trẻ em nhỏ bị nhiễm bệnh từ việc uống sữa bị nhiễm khuẩn. Trong thời gian đó, M. bovis gây ra khoảng 5-30% tổng số ca bệnh lao ở người tại Hoa Kỳ và Vương quốc Anh.

Ngày nay, những người làm việc trên trang trại hoặc có tiếp xúc gần với động vật có nguy cơ nhiễm bệnh cao hơn. Một nghiên cứu gần đây cho thấy công nhân lò mổ, nông dân chăn nuôi và người bán thịt có nguy cơ nhiễm M. bovis cao nhất.

Ngoài ra, ở những nơi không bắt buộc tiệt trùng, nguy cơ uống phải sữa bị nhiễm khuẩn là rất lớn. Tuy nhiên, bệnh lao do truyền nhiễm M. bovis từ động vật sang người hiện đã trở nên khá hiếm. Ngày nay, ít hơn 2% các ca bệnh lao ở người được báo cáo là do M. bovis.

1.6 Chẩn đoán Mycobacterium bovis

Có thể sử dụng xét nghiệm máu và xét nghiệm da để chẩn đoán bệnh lao, và chúng được khuyến nghị rộng rãi cho một nhóm đối tượng có nguy cơ phát triển bệnh lao triệu chứng. Những người có nguy cơ cao bao gồm:

• Người nhiễm HIV
• Trẻ em nhỏ
• Người có hệ miễn dịch suy yếu
• Người tiêm chích ma túy
• Người cao tuổi

2 Ứng dụng trong lâm sàng

Vào năm 1921, bằng cách nuôi cấy Mycobacterium bovis trong môi trường khoai tây mật, Albert Calmette và Camille Guérin đã phát triển thành công Bacillus Calmette–Guérin (BCG) lần đầu tiên, tại Viện Pasteur bởi trong hơn một thập kỷ. 

Trên toàn thế giới, BCG chủ yếu được sử dụng như một vắc-xin chống lại bệnh lao ở trẻ em, trong đó vắc-xin BCG giúp bảo vệ một phần khỏi bệnh lao, đặc biệt là các dạng nghiêm trọng của bệnh này. 

Ngoài việc sử dụng như một vắc-xin chống lao, BCG còn là phương pháp điều trị chính cho ung thư bàng quang không xâm lấn cơ (NMIBC). Trong việc điều trị ung thư bàng quang, BCG không thể chối cãi là ví dụ thành công nhất hiện nay của việc điều trị ung thư bằng vi khuẩn.

3 Cơ chế tác dụng

Cơ chế điều trị ung thư bàng quang bằng BCG vẫn chưa được hiểu rõ hoàn toàn. Nhiều cơ chế đã được đề xuất, bao gồm sự tương tác trực tiếp của BCG với các tế bào urotelial và tế bào ung thư bàng quang, kích hoạt phản ứng miễn dịch bẩm sinh và khởi động miễn dịch tế bào T đặc hiệu với BCG và đặc hiệu với khối u. Có khả năng cơ chế của BCG yêu cầu sự kết hợp của một vài yếu tố này.

4 Chỉ định

Điều trị ung thư bàng quang

5 Chống chỉ định

Người bị mẫn cảm với Mycobacterium bovis hay bất kỳ thành phần nào khác có trong chế phẩm chứa Mycobacterium bovis.

6 Tác dụng phụ

Các tác dụng phụ có thể bao gồm: rối loạn tiêu hóa; ảnh hưởng đến chức năng thận và tiết niệu; rối loạn hệ thống bạch huyết; kích ứng bàng quang,....... nhiễm trùng M. bovis ở phổi, gan, xương, thận, tuyến tiền liệt, và hạch bạch huyết. 

Ngoài ra, còn có nguy cơ viêm gan,phổi, viêm mạch, nhiễm trùng huyết, phình động mạch nhiễm trùng, nhiễm trùng sinh dục và tiết niệu; viêm khớp, đau đầu, chóng mặt; nôn mửa; khó tiểu,tiểu đêm, tiểu ra máu,....

Tuy nhiên, trên đây có thể chưa đầy đủ các tác dụng phụ có thể gặp phải khi sử dụng chế phẩm chứa Mycobacterium bovis. Tác dụng phụ có thể nghiêm trọng hơn nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời. Nếu phát hiện bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn và điều trị phù hợp.

7 Tương tác

Không nên sử dụng chế phẩm chứa Mycobacterium bovis đồng thời với các loại thuốc ức chế miễn dịch, thuốc ức chế tủy xương hoặc liệu pháp xạ trị, vì điều này có thể làm giảm khả năng phát triển phản ứng miễn dịch.

Dùng chế phẩm chứa Mycobacterium bovis cùng với các thuốc kháng khuẩn cũng có thể làm giảm hiệu quả điều trị của thuốc.

Trên đây có thể chưa liệt kê đầy đủ các tương tác có thể xảy ra. Vì vậy, trước khi bắt đầu điều trị bằng chế phẩm chứa Mycobacterium bovis, hãy thông báo cho bác sĩ về tất cả các loại thuốc bạn đang sử dụng để đảm bảo an toàn và tránh nguy cơ tương tác thuốc.

8 Thận trọng

Việc sử dụng  chế phẩm chứa Mycobacterium bovis cần được thực hiện dưới sự giám sát của bác sĩ có kinh nghiệm trong điều trị các biến chứng nhiễm trùng BCG ở bàng quang.

Nếu bệnh nhân vừa trải qua cắt bỏ niệu đạo, thủ thuật sinh thiết, tiểu máu đại thể, hoặc đặt ống thông gây chấn thương, nên trì hoãn điều trị ít nhất 1 tuần.

Hãy theo dõi kỹ các dấu hiệu ngộ độc sau mỗi lần sử dụng chế phẩm chứa Mycobacterium bovis qua đường bàng quang.

Nếu bệnh nhân bị sốt kéo dài, nên tạm ngừng sử dụng thuốc này.

Hiện tại, độ an toàn và hiệu quả của  chế phẩm chứa Mycobacterium bovis ở trẻ em chưa được xác minh đầy đủ, vì vậy không khuyến cáo sử dụng cho đối tượng này.

9 Tài liệu tham khảo

1. Tác giả: L.A.L. Corner và cộng sự, Mycobacterium bovis Infection in the Eurasian Badger (Meles meles): the Disease, Pathogenesis, Epidemiology and Control, Sciencedirect. Truy cập ngày 04 tháng 01 năm 2025.

2. Tác giả: Guimaraes AMS, Zimpel CK, Mycobacterium bovis: From Genotyping to Genome Sequencing, Pubmed. Truy cập ngày 04 tháng 01 năm 2025.

3. Tác giả: L.A.L. Jiang S, Redelman-Sidi G, BCG in Bladder Cancer Immunotherapy, NIH. Truy cập ngày 04 tháng 01 năm 2025.

4. Tác giả: Begnini KR, Buss JH, Collares T, Seixas FK, Recombinant Mycobacterium bovis BCG for immunotherapy in nonmuscle invasive bladder cancer, Pubmed. Truy cập ngày 04 tháng 01 năm 2025.