Collagen

Bài viết này không nằm trong Dược thư quốc gia Việt Nam 2022 lần xuất bản thứ 3

Bạn rất dễ bắt gặp các sản phẩm có chứa Collagen hay nghe về những thực phẩm bổ sung Collagen ở hiệu thuốc, siêu thị, đại lý… Nhưng Collagen thực sự quan trọng như thế nào với sức khỏe của bạn? Hãy cùng Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy tìm hiểu nhé.

1 Collagen là gì?

1.1 Giới thiệu

Bạn có thể nghĩ về collagen trong da của bạn bởi vì từ này xuất hiện bất cứ khi ai đó nói về lão hóa da. Đúng là protein này đóng một vai trò quan trọng trong sự trẻ trung của làn da bạn, nhưng nó còn nhiều hơn thế nữa. “Collagen là một loại protein và là một trong những thành phần chính tạo nên làn da của chúng ta. Nó cũng được tìm thấy trong xương, gân và dây chằng.” - Deanne Robinson, một bác sĩ da liễu được hội đồng chứng nhận tại Modern Dermatology ở Westport, cho biết.

Một con số đáng kinh ngạc là Collagen chiếm 75% cấu trúc hỗ trợ của da. Nếu coi Collagen như khung của tấm nệm thì lò xo bên trong là các sợi đàn hồi và bông nhồi nệm là acid hyaluronic. 

Collagen nội sinh là Collagen tự nhiên mà cơ thể tổng hợp, Collagen ngoại sinh đến từ một nguồn bên ngoài, chẳng hạn như thực phẩm bổ sung.

1.2 Cấu trúc hóa học

Acid amin là thành phần cấu tạo của protein; do đó, không có gì ngạc nhiên khi Collagen bao gồm các acid amin. Trình tự acid amin chính của Collagen là glycine-proline-X hoặc glycine-X-hydroxyproline (X có thể là bất kỳ acid amin nào trong số 17 acid amin còn lại, và mọi acid amin bậc ba là glycine).

Collagen được cấu tạo bởi 3 chuỗi. Các chuỗi được quấn với nhau để tạo thành một chuỗi xoắn ba. Vì glycine là acid amin nhỏ nhất trong số tất cả các acid amin, nó cho phép chuỗi hình thành một cấu hình chặt chẽ và nó có thể chịu được áp lực.

Quá trình tổng hợp Collagen diễn ra chủ yếu ở các tế bào nguyên bào sợi là tế bào chuyên biệt với chức năng chính là tổng hợp Collagen và mô đệm. Quá trình này diễn ra cả nội bào và ngoại bào.

2 Các loại Collagen khác nhau

2.1 3 loại Collagen chính

Theo một tài liệu tham khảo, có 28 loại Collagen; trong đó, loại 1, 2 và 3 là những mảnh ghép phong phú nhất trong cơ thể và được thêm vào trong nhiều sản phẩm. Bởi vì 28 là một danh sách dài các loại Collagen, chúng tôi xin đề cập đến ba loại nổi bật nhất và nơi chúng được tìm thấy trong cơ thể.

Loại 1: Là Collagen chính được tìm thấy trong da. Cũng được tìm thấy trong gân, xương, dây chằng, răng và một số mô liên kết.

Loại 2: Cấu tạo nên sụn và được tìm thấy trong mắt.

Loại 3: Loại Collagen này cũng tạo nên da, cũng như các cơ và mạch máu, đôi khi được gọi là “Collagen trẻ em” vì vai trò của nó trong quá trình hình thành phôi và sự sống của trẻ sơ sinh.

2.2 Collagen peptide và Collagen thủy phân - Liệu có phải hai loại khác nhau?

Thực chất chỉ là cách gọi khác nhau, Collagen peptide hay thủy phân đều cùng là một loại, giống như “lúa mì nghiền” và “bột mì” vậy. “Collagen thủy phân” là chỉ quá trình, còn “Collagen peptide” là sản phẩm cuối cùng được tạo ra sau quá trình thủy phân.

Collagen peptide là các chuỗi acid amin ngắn được chiết xuất từ ​​Collagen tự nhiên thông qua một quá trình được gọi là thủy phân bằng enzym. Vì vậy, Collagen tự nhiên (ví dụ như da bò) phải trải qua một quá trình làm mềm để cho phép các peptide Collagen được giải phóng khỏi các liên kết của chúng và được chiết xuất một cách an toàn. Ở cấp độ phân tử, Collagen peptide được giải phóng từ chuỗi xoắn ba ban đầu và tạo ra Collagen sợi dai và không hòa tan thông qua sự phá vỡ liên kết peptide của các enzym.

3 Tác dụng của Collagen

Các chất bổ sung collagen chống lại tác động của lão hóa bằng cách:

• Làm săn chắc da.
• Ngăn ngừa thiệt hại do tuổi tác.
• Tăng cường sức khỏe của xương.

Tuy nhiên, chưa có nhiều nghiên cứu độc lập để kiểm tra tác dụng của các chất bổ sung này.

3.1 Có nên uống Collagen bổ sung cho da?

Collagen chiếm 75% trọng lượng khô của da bạn. Khi bạn già đi, lớp bên trong da của bạn mất đi Collagen. Khi điều này xảy ra, nó sẽ trở nên kém đàn hồi và dễ bị hư hại hơn. Các nghiên cứu về tác động của Collagen đối với da bao gồm:

Hydrat hóa: Trong một nghiên cứu năm 2015, các nhà khoa học đã xem xét liệu bổ sung Collagen có thể cải thiện mô da trong phòng thí nghiệm hay không. Kết quả cho thấy rằng các chất bổ sung có thể giúp dưỡng ẩm cho da và mạng lưới collagen của da. Collagen cũng cho thấy tiềm năng cải thiện làn da lão hóa.

Độ đàn hồi: Độ đàn hồi của da bắt đầu giảm ở độ tuổi 20. Một số nghiên cứu đã xem xét liệu chất bổ sung Collagen có thể giúp đạt được những tác dụng này hay không. Một nghiên cứu năm 2014 cho phụ nữ từ 35 đến 55 tuổi uống bổ sung collagen hoặc giả dược một lần mỗi ngày trong tám tuần. Vào cuối nghiên cứu, những phụ nữ dùng Collagen đã cải thiện độ đàn hồi của da so với những người dùng giả dược. 

Chữa lành vết thương và lão hóa: Một đánh giá năm 2019 về các nghiên cứu đã xem xét tác dụng của chất bổ sung collagen đối với việc chữa lành vết thương và lão hóa da. Collagen đóng một vai trò quan trọng trong quá trình chữa lành vết thương một cách tự nhiên nhờ các tác dụng sau: kiểm soát chảy máu, giảm viêm, quản lý sức khỏe và chức năng của mạch máu, tăng cường sức mạnh của mô sẹo, phục hồi độ đàn hồi của da, thu hút các tế bào thúc đẩy quá trình chữa lành vết thương và cung cấp nền tảng để phát triển mô mới.

Trong da, bổ sung tới 10g Collagen peptide mỗi ngày có thể giúp cải thiện độ đàn hồi, hydrat hóa và mật độ Collagen của da. Hơn nữa, một bài đánh giá trên tạp chí Antioxidants vào tháng 2 năm 2020 lưu ý rằng uống Collagen thủy phân cũng có thể bảo vệ chống lại nám da do tia UV gây ra, một vấn đề về da được đánh dấu bằng các mảng đổi màu trên mặt, có khả năng là nhờ tác dụng chống oxy hóa của nó.

3.2 Tác dụng trên xương khớp

Một số kết quả nghiên cứu cho thấy bổ sung Collagen có thể giúp cải thiện sức khỏe xương sau mãn kinh.

Một nghiên cứu năm 2015 cho thấy rằng các chất bổ sung có chứa collagen và Canxi đã cải thiện sức khỏe của xương ở những người sau mãn kinh. Trong nghiên cứu, 39 phụ nữ có mật độ xương thấp (loãng xương) đã uống bổ sung collagen hoặc giả dược mỗi ngày trong một năm. Những đối tượng dùng chất bổ sung ít bị mất xương hơn và mức độ tốt hơn của các chất đánh dấu cho sức khỏe của xương so với những đối tượng dùng giả dược. 

Một nghiên cứu năm 2018 cho thấy việc bổ sung collagen làm tăng mật độ khoáng xương ở phụ nữ sau mãn kinh. Ngoài ra, nghiên cứu cho thấy rằng chất bổ sung có thể làm tăng sự hình thành xương và giảm mất xương. 

Collagen là một khối xây dựng quan trọng của sụn - một lớp bao bọc và bảo vệ xương, giúp khớp vận động trơn tru. Khi bạn già đi, sản xuất sụn giảm. Đối với những người lớn tuổi có vấn đề về khớp, có một số bằng chứng cho thấy chất bổ sung Collagen có thể làm giảm đau khớp và các triệu chứng khác của viêm xương khớp.

3.3 Tốt cho tim mạch

Một số người uống bổ sung collagen để tăng cường sức khỏe tim mạch. Tuy nhiên, nghiên cứu về lợi ích tiềm năng này vẫn chưa được kết luận.

Vào năm 2017, các nhà nghiên cứu từ một công ty Nhật Bản sản xuất thực phẩm chức năng dựa trên collagen đã công bố một nghiên cứu cho thấy rằng khi uống thường xuyên trong sáu tháng, collagen tripeptide cung cấp các lợi ích cho tim, bao gồm: Cải thiện mức cholesterol và giảm các yếu tố nguy cơ khác gây xơ cứng động mạch (xơ vữa động mạch).

3.4 Tác dụng khác

Một số người cũng uống bổ sung collagen để cải thiện các khía cạnh khác của sức khỏe, bao gồm: Sáng mắt, tốt cho da và móng, giảm cân…

Tuy nhiên, có rất ít bằng chứng nghiên cứu để hỗ trợ những lợi ích này.

4 Các cách đã được khoa học chứng minh để tăng sản xuất Collagen

4.1 Yếu tố nào góp phần làm mất Collagen?

Collagen bắt đầu suy giảm theo tuổi tác và di truyền của bạn có thể ảnh hưởng đến tốc độ suy thoái xảy ra. Tiến sĩ Robinson nói: “Chúng ta mất đi Collagen từ năm này qua năm khác và tạo ra Collagen có chất lượng thấp hơn. Các gốc tự do làm hỏng Collagen - chúng là kẻ thù của làn da chúng ta. Các yếu tố môi trường (như tia UV hoặc ô nhiễm), thói quen lối sống xấu (hút thuốc) và chế độ ăn uống bất hợp lý (ví dụ: nhiều đường) đều tạo ra sự hình thành các gốc tự do, làm tăng tốc độ phân hủy collagen.”

Không hoặc bỏ hút thuốc lá cũng là một biện pháp giúp cho làn da của bạn. Nghiên cứu cho thấy hút thuốc cho phép các gốc tự do tấn công các sợi Collagen, khiến chúng trở nên yếu và kém chất lượng. Do đó, không có gì đáng ngạc nhiên khi làn da của một người hút thuốc có xu hướng bị tổn thương và nhăn nheo, đặc biệt là vùng quanh miệng.

Tiếp xúc với tia cực tím cũng khiến mất Collagen. Quá nhiều ánh nắng mặt trời làm giảm sản xuất Collagen và khiến Collagen bị phá vỡ nhanh hơn, gây ra các nếp nhăn. Tránh tiếp xúc với ánh nắng mặt trời quá nhiều và luôn bôi kem chống nắng (SPF 30 trở lên) khi bạn ra ngoài.

Các bệnh tự miễn dịch cũng có thể làm hỏng Collagen. viêm khớp dạng thấp, lupus, viêm da cơ và xơ cứng bì là các bệnh mô liên kết, tự miễn dịch được biết là làm tổn thương Collagen.

Đột biến gen cũng vậy. Các lỗi cấu tạo Collagen dẫn đến các tình trạng như Hội chứng Ehlers-Danlos và sự không hoàn hảo của quá trình tạo xương.

4.2 Cách bổ sung Collagen cho da mặt

Mỗi năm sau 30 tuổi, chúng ta mất đi Collagen và giảm khả năng sản xuất Collagen chất lượng cao. Lời khuyên cho bạn là nên sử dụng các loại thuốc bôi da tăng cường sản xuất Collagen để giúp bổ sung các kho dự trữ Collagen. Retinoid hoặc retinol, thường được bào chế trong các loại kem và huyết thanh chống lão hóa. Một nghiên cứu được công bố trên  Tạp chí Da liễu Mỹ phẩm vào tháng 3 năm 2016 cho thấy rằng acid retinoic và Retinol kích thích tổng hợp Collagen trong da. Bên cạnh đó, việc thoa các sản phẩm có chứa acid alpha hydroxy, như Acid glycolic (AHA) và peptide có thể kích hoạt sự hình thành Collagen.

Có một số phương pháp điều trị, được thực hiện tại phòng khám da liễu, giúp tăng sinh Collagen. Các nghiên cứu chứng minh rằng một loạt các quy trình có thể làm tăng sản xuất Collagen và cải thiện vẻ ngoài của làn da, bao gồm laser, tần số vô tuyến, siêu âm,  microneedling và chất làm đầy.

Bạn cũng được phục vụ tốt nhất bằng cách duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh. Thực phẩm giàu protein sẽ cung cấp các acid amin mà cơ thể bạn cần để sản xuất Collagen. Nó cũng nhận được một số trợ giúp từ các chất dinh dưỡng khác, như vitamin C, Kẽm và đồng, theo Cleveland Clinic. Để tối đa hóa sản xuất Collagen, hãy ăn một chế độ ăn uống đa dạng với các loại thực phẩm toàn phần như trái cây, rau, ngũ cốc nguyên hạt, đậu, thịt nạc, hải sản và các loại hạt. 

Cuối cùng, thoa kem chống nắng phổ rộng với ít nhất là SPF 30. Đây là cách tốt nhất để đảm bảo Collagen khỏe mạnh.

Thực hành tự chăm sóc da với massage. Có một số lượng nhỏ dữ liệu cho thấy rằng massage da thường xuyên có thể giúp khuyến khích sự hình thành của procollagen-1 và tăng cường lợi ích của kem chống lão hóa. 

Ngoài ra, tránh làm các hành động chống lại quá trình sản xuất Collagen tự nhiên của cơ thể, như giảm uống rượu và ngừng hút thuốc. Hai thói quen đó có liên quan đến việc mất Collagen, dẫn đến hình thành các nếp nhăn ở trán, giữa lông mày, vết chân chim và khắc sâu hơn các rãnh cười. Đồng thời, cần hạn chế tiêu thụ đường - nguyên nhân gây ra sự hình thành các sản phẩm cuối cùng của quá trình glycation nâng cao, dẫn đến “ăn” mất Collagen.

5 Các dạng bào chế bổ sung Collagen 

Nhiều công ty đang cố gắng thu hút sự chú ý của khách hàng về việc tăng cường Collagen - tại chỗ hoặc thông qua thực phẩm bổ sung hay thực phẩm. Dưới đây là những gì bạn cần biết về mỗi loại.

5.1 Bột, viên nén và viên nang Collagen

Bột, viên nén và viên nang Collagen gần đây đã trở thành xu hướng như một chất bổ sung cho cà phê và sinh tố. Có một số bằng chứng, được công bố trên Tạp chí Thuốc Da liễu, rằng các chất bổ sung Collagen dạng uống thường được tìm thấy trong bột, là “hứa hẹn” khi làm giảm sự xuất hiện của lão hóa. Bác sĩ Robinson đưa ra một số quan điểm: “Bột collagen là một loại protein, và khi chúng ta ăn nó, cơ thể chúng ta sẽ tiêu hóa nó giống như bất kỳ nguồn protein nào khác, chẳng hạn như thịt gà hoặc cá. Bột collagen sẽ không đi trực tiếp vào da và làm căng mọng da.”

5.2 Các loại kem và dầu Collagen 

Các loại kem pro-Collagen trên thị trường tuyên bố làm giảm các dấu hiệu lão hóa bằng cách làm mịn các nếp nhăn. Chúng chứa Collagen tổng hợp giúp khóa độ ẩm cho da, tạo ra hiệu ứng căng mọng. Nhưng còn thiếu nghiên cứu về cách kết hợp tốt nhất Collagen vào các phương pháp điều trị tại chỗ. 

5.3 Chất lỏng  

Một số người chọn uống nước hầm xương, được đóng gói bằng Collagen từ xương động vật. Mặc dù nó có thể là một nguồn cung cấp Collagen trong chế độ ăn uống, nhưng việc uống nó vẫn chưa được chứng minh là có lợi ích chống lão hóa cho làn da của bạn, theo Harvard Women's Health Watch.

5.4 Nên uống Collagen dạng nào?

Collagen peptide thường được coi là dạng collagen tốt nhất để uống. Collagen thủy phân nên được thực hiện nếu một người muốn bổ sung Collagen. Sử dụng Collagen cùng với vitamin C mang lại cho cơ thể cơ hội tốt nhất để tận dụng tối đa lượng Collagen được tiêu thụ. Vitamin C sẽ tối ưu hóa khả dụng sinh học của chất bổ sung Collagen vì nó rất cần thiết cho quá trình tổng hợp Collagen. Trong khi chọn các chất bổ sung Collagen peptide, bạn nên bỏ qua các phiên bản có hương vị và luôn tìm kiếm chứng nhận của bên thứ ba. 

Lựa chọn loại Collagen tốt nhất cũng phụ thuộc vào các mục tiêu sức khỏe cụ thể. Nếu bạn muốn phát huy tác dụng nhanh hơn và có tài chính vững chắc, Collagen dạng nước sẽ là một lựa chọn tuyệt vời. Còn nếu bạn muốn tiết kiệm hơn mà khả năng đáp ứng nhu cầu Collagen của cơ thể vẫn còn trong mức chấp nhận được, thì bạn có thể lựa chọn Collagen dạng viên. Ngoài ra, Collagen dạng viên cũng dễ bảo quản hơn dạng nước.

6 Tác dụng phụ và rủi ro của Collagen

6.1 Collagen có hại không?

Nói chung, không có rủi ro cố hữu nào liên quan đến Collagen - nó là một thành phần quan trọng của một cơ thể khỏe mạnh. Nhưng nếu bạn đang sử dụng chất bổ sung Collagen, hãy lưu ý cẩn thận để chọn được sản phẩm có chất lượng cao từ một thương hiệu đáng tin cậy. Cũng cần lưu ý rằng nguồn collagen cũng rất quan trọng. Ví dụ, nếu bạn bị dị ứng với trứng hoặc cá, bạn có nguy cơ bị phản ứng nghiêm trọng với Collagen có nguồn gốc từ những thực phẩm đó. 

Các tác dụng phụ của việc bổ sung Collagen thường không lớn. Sau khi uống bổ sung, một số người có các triệu chứng tiêu hóa nhẹ hoặc có vị khó chịu trong miệng.

Kích thích sản xuất Collagen bằng cách uống bổ sung có thể làm tăng stress oxy hóa. Điều này xảy ra khi các gốc tự do hình thành trong cơ thể bạn và lấn át khả năng phòng thủ của nó. Stress oxy hóa có thể dẫn đến tổn thương tế bào và mô.

6.2 Những bệnh không nên uống Collagen

Bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng các sản phẩm bổ sung Collagen vì chúng có thể không an toàn cho:

• Những người mắc một số bệnh lý như viêm loét dạ dày nặng, huyết áp thấp, bệnh thận mãn tính.
• Những người đang dùng một số loại thuốc như thuốc tránh thai, thuốc đặc trị.
• Người trẻ dưới 20 tuổi.
• Người mang thai hoặc đang cho con bú.
• Những người bị dị ứng với cá, động vật có vỏ hoặc trứng (chất bổ sung Collagen có thể chứa các chất gây dị ứng này dưới dạng thành phần).

7 Các chất bổ sung Collagen phổ biến hiện nay

7.1 Thuốc bổ xương khớp chứa Collagen

Collagen được thêm vào các sản phẩm chăm sóc sức khỏe xương khớp nhờ khả năng duy trì sự linh hoạt của khớp, hỗ trợ lớp sụn phát triển và hoạt động khỏe mạnh, từ đó giúp giảm đau khớp và cải thiện các triệu chứng viêm khớp. Ngoài ra, Collagen cũng được nghiên cứu là có vai trò quan trọng trong việc hình thành xương và giảm thiểu sự mất xương.

Các loại thuốc bổ xương khớp chứa Collagen có chất lượng tốt hiện nay như: Orthomol Arthroplus, Bổ xương khớp Jex Max, Dưỡng khớp Thái Minh, viên uống tăng chiều cao Tmax, Great height… Trong đó, Collagen thường được kết hợp với các thành phần khác cũng có lợi cho xương khớp như glucosamin, Acid hyaluronic, Calci, Chondroitin cùng các chiết xuất dược liệu, các vitamin và khoáng chất khác.

Thuốc bổ xương khớp chứa Collagen thường ở dạng viên uống, đôi khi là viên sủi hay dạng nước, cách sử dụng dễ dàng và cho hiệu quả tương đối tốt.

7.2 Sản phẩm bổ sung Collagen cho nữ

Vì Collagen có vài trò vô cùng quan trọng đối với làn da, sự trẻ đẹp của các chị em, nó được coi là chìa khóa vàng để lưu giữ nét thanh xuân cho phái đẹp. Chắc hẳn chúng ta đều biết việc thiếu hụt Collagen trên da sẽ khiến da bị mất nước, chảy xệ, tạo nhiều nếp nhăn và nhanh chóng lão hóa. Do đó mà nhiều sản phẩm bổ sung Collagen cho nữ đã được ra đời. Trong đó, Collagen cũng được kết hợp với các thành phần khác để tăng hiệu quả làm đẹp cho làn da, phải kể tới bộ đôi Collagen và vitamin C - mang lại sự đàn hồi cho da, chống lão hóa, làm sáng da, đều màu da, cho bạn làn da mịn màng, đầy sức sống. 

Các dòng sản phẩm bổ sung Collagen cho nữ bao gồm:

• Viên uống trắng sáng da, đẹp da, cải thiện độ đàn hồi của da, làm mờ vết nhăn, sạm, nám, ngăn ngừa lão hóa da từ bên trong: Kết hợp với vitamin C, glutathion, Vitamin E, sâm tố nữ…
• Các viên uống giúp làm giảm cân, duy trì cân nặng hợp lý cho các chị em.
• Các sản phẩm dùng ngoài như dung dịch vệ sinh, sữa tắm, mặt nạ… giúp cung cấp Collagen trực tiếp qua da, mang đến sự đàn hồi, dưỡng ẩm cho da.
• Kem bôi da như kem nẻ, kem chống nắng, kem dưỡng ẩm, dưỡng trắng da…

8 Lời kết

Collagen là một loại protein được tìm thấy khắp cơ thể, đặc biệt là trong da, xương, dây chằng và gân, răng và các mô liên kết. Một chế độ ăn uống lành mạnh, đầy đủ bao gồm đủ protein, thói quen dùng kem chống nắng tốt, thuốc bôi và các chế phẩm da liễu khác có thể đảm bảo cơ thể bạn nhận được và tạo ra những gì cần thiết để cảm thấy tuyệt vời và làm giảm sự xuất hiện của lão hóa.

9 Tài liệu tham khảo

1. Tác giả Jessica Migala (Ngày đăng 29 tháng 10 năm 2020). What Is Collagen? Health Benefits, Food Sources, Supplements, Types, and More, EverydayHealth. Truy cập ngày 22 tháng 10 năm 2022. 

2. Tác giả Marlyn Wu, Kelly Cronin, Jonathan S. Crane (Ngày cập nhật 12 tháng 9 năm 2022). Biochemistry, Collagen Synthesis, NCBI. Truy cập ngày 22 tháng 10 năm 2022. 

3. Tác giả James McIntosh (Ngày cập nhật 5 tháng 6 năm 2022). What is collagen, and why do people use it?, MedicalNewsToday. Truy cập ngày 22 tháng 10 năm 2022.  

4. Chuyên gia của ClevelandClinic (Ngày cập nhật 23 tháng 5 năm 2022). Collagen, ClevelandClinic. Truy cập ngày 22 tháng 10 năm 2022.