Hàu (Hàu Sông, Hàu Biển - Ostrea rivularis Gould.)

Hàu là loại thực phẩm thơm ngon, giàu dinh dưỡng và có giá trị cao, ngoài việc có thể chế biến nhiều món ăn ngon, hàu còn có nhiều công dụng trong y học. Trong bài viết này, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy (trungtamthuoc.com) xin gửi đến bạn đọc những thông tin về con Hàu.

1 Giới thiệu về Hàu

Hàu hay còn gọi là Hàu Sông, Hà, Hào, Hàu biển. Loài Hàu Sông có tên khoa học là Ostrea rivularis Gould.

Ngoài Hàu Sông, nhiều loài Hàu khác cũng được sử dụng như Hàu Ống (Ostrea gigas), Hàu Sú (O. glomerata), Hàu Đá (O. mordax), Hàu Mũ (O. cucullata).

1.1 Mô tả 

Hàu là loài thân mềm, có kích thước khá lớn, dài tới 15 – 25 cm. Thân có hình bầu dục dài hoặc tam giác. Toàn thân có hai mảnh vỏ dày và cứng, mép lượn sóng, vỏ trước lớn lõm, có khả năng bám chặt vào vật bám, bên trong chứa toàn bộ phần thịt mềm màu trắng.

Vỏ phải nhỏ hơn và phẳng; cơ khép của vỏ sau phát triển lệch về phía lưng, cơ khép vỏ trước thoái hóa. Mặt ngoài của vỏ màu vàng sẫm, có từng lớp vân cong xếp như ngói lợp, mặt trong màu trắng, vàng hoặc tím, có thể thấy óng ánh ở mặt trong như vỏ trai trai.

Hình ảnh con hàu sống:

1.2 Phân bố, sinh thái 

Hàu Sông phân bố ở nhiều nước trên thế giới, nhất là những nước có bờ biển.

Ở Việt Nam, Hàu Sông có ở các tỉnh ven biển như Quảng Ninh, Hải Phòng, Thái Bình, Thanh Hóa,...

Môi trường sống của Hàu Sông là nước lợ ở những cửa sông thông ra biển, chúng bám chặt vào các rạn đá ngầm, dải san hô và mạn tàu thuyền.

Thức ăn của hàu gồm động vật và thực vật trôi nổi, nhất là các loài tảo. Nhiều loài tạo thành quần thể dày đặc nhiều tầng.

Hàu sông sinh sản hữu tính. Trứng nở ra ấu thể sống trôi nổi trong nước khoảng 10 - 15 ngày, sau đó dựa vào vật bám để phát triển thành hàu trưởng thành. 

Hàu đã được nuôi từ khá lâu, nhất là ở Trung Quốc và Nhật Bản. Ở Việt Nam, Hàu sông được nuôi thí nghiệm ở Hà Tiên, Vũng Tàu, huyện Cần Giờ (thành phố Hồ Chí Minh)...

2 Bộ phận sử dụng

Vỏ hàu có tên thuốc trong y học cổ truyền là vị thuốc Mẫu Lệ.

Hàu sông thường được khai thác tránh mùa sinh đẻ của hàu, khai thác vào tháng 12 đến tháng 5 năm sau. Dùng dụng cụ sắc nhọn lách vào phần vỏ bám rồi nạy ra, đem về rửa sạch, tách lấy thịt, rồi chế biến vỏ hàu thành vị thuốc Mẫu Lệ

Dược liệu nguyên mảnh có hình bầu dục hoặc tam giác, dài, to, nhỏ, dày, mỏng không đều, kích thước chung thường dài 15 - 25 cm, rộng 5 - 10 cm, dày 1 - 3 mm. Mặt ngoài màu xám nhạt hoặc xám pha tía, vân cong hằn rõ, mép cong queo. Mặt trong màu trắng sữa, nhẵn bóng. Chất cứng, chắc nặng, khó đập vỡ.

Thịt hàu được gọi là Mẫu Lệ Nhục.

3 Thành phần hóa học 

Vỏ hàu sông chứa calci với hàm lượng cao dưới dang muối Carbonat, Phosphat và Sulfat; Magnesium; Sắt; Nhôm và Chất hữu cơ. 

Thịt hàu chứa 68 - 78% Nước, 7 - 11% Protid, 2% Lipid, các vitamin nhóm B và C. Đặc biệt, trong hàu có 70 - 100 mg% Kẽm và iod. 

4 Tính vị, công năng

Theo các ghi chép, vỏ hàu sông có vị mặn, chát, tính hơn lạnh, không độc, vào kinh can và thận, có tác dụng thanh nhiệt, hóa đờm, cố sáp, làm dịu, giảm đau.

Thịt hàu có vị ngọt, tính ấm, không độc, có tác dụng hạ áp, giải độc, lợi tiểu, trừ nóng khát, hư tổn.

5 Tác dụng của hàu

Mẫu lệ dược dùng chữa di tinh, bạch đới, đái nhắt, đau dạ dày, băng huyết. Ngày uống 12 - 20 g dưới dạng thuốc sắc hoặc thuốc bột.  Để chữa mổ hôi trộm, chứng nổi hạch, mỗi ngày uống 8 g bột mẫu lệ với nước ấm. Có thể phối hợp với lá dâu non làm thành viên. Dùng nhiều ngày. 

Thi hàu ăn ngon và ngọt thường được dùng dưới dạng thức ăn - vị thuốc như nướng chín rồi tẩm giấm, lá chanh, Gừng, gia vị. Các món như hàu nướng mỡ hành, hàu nướng phomai... cũng rất được ưa chuộng.

Gần đây, các nhà nghiên cứu Nhật Bản đã chiết được từ thịt hàu sông một chất đem tiêm cho những con chuột bị tổn thương gan và có nhiều mỡ trong máu với kết quả là đã làm giảm lượng cholesterol của gan và giảm mỡ máu. 

6 Ăn hàu có tốt không?

6.1 Tác dụng của hàu đối với nam giới: Ăn hàu sống có tác dụng gì?

Đối với nam giới, ngoài bổ sung dinh dưỡng và tăng cường thể trạng nói chung, tốt cho hệ tim mạch do chứa selen, cải thiện cơ bắp, trí não, hàu đặc biệt tốt cho sinh lý nam giới.

Hàu cung cấp nhiều kẽm, đặc biệt cần thiết cho quá trình sản sinh Hormone Testosterone  - hormon sinh dục của nam giới, giúp tăng cường sinh lý, cải thiện nguy cơ mắc bệnh nam khoa, giúp sản sinh, tăng số lượng và chất lượng tinh trùng.

6.2 Tác dụng của hàu đối với phụ nữ: Phụ nữ ăn nhiều hàu có tốt không?

Hàu cũng giúp bổ sung dinh dưỡng, tăng cường sức khỏe cho chị em phụ nữ, tăng cường miễn dịch, khắc phục tình trạng thiếu máu do hàu chứa nhiều nguyên tố vi lượng quan trọng, tốt cho tim mạch và hỗ trợ giảm cân.

Đặc biệt, hàu còn giúp phụ nữ tăng ham muốn. Do cải thiện sức khỏe và sinh lý ở cả hai giới, vì vậy ăn hàu có tác dụng tốt khi quan hệ, giúp kéo dài thời gian, tăng cảm giác thăng hoa.

Tuy nhiên, nếu ăn quá nhiều hàu sẽ gây ảnh hưởng đến sức khỏe, khiến cơ thể bị thừa chất, tăng gánh nặng cho hệ chuyển hóa, bài tiết gây bệnh. Chưa kể ăn hàu sống còn có nguy cơ gây ngộ độc nếu hàu bị nhiễm khuẩn.

7 Kiêng kỵ

Chú ý theo đông y, những người có chứng hư hàn không được dùng thịt hàu sông. 

8 Bài thuốc có hàu sông

Chữa cao huyết áp, nhức đầu, chóng mặt, gan suy:

Dùng 50g thịt hàu, 40g thịt trai, nấu với 100g gạo tẻ thành cháo, ăn hai lần trong ngày.

9 Tài liệu tham khảo

Cây Thuốc Và Động Vật Làm Thuốc ở Việt Nam tập 1 (Xuất bản năm 2006). Hàu sông trang 1128-1130, Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam tập 1. Truy cập ngày 26 tháng 07 năm 2023.