Gamma-Aminobutyric Acid (GABA)

Bài viết này không nằm trong Dược thư quốc gia Việt Nam 2022 lần xuất bản thứ 3

1 Dược lý và cơ chế tác dụng

Acid gamma-aminobutyric (GABA) là một acid amin có chức năng như chất dẫn truyền thần kinh ức chế chính cho hệ thống thần kinh trung ương (CNS). Nó có chức năng làm giảm tính dễ bị kích thích của tế bào thần kinh bằng cách ức chế dẫn truyền thần kinh. Tế bào thần kinh GABAergic được định vị khi vùng đồi thị, đồi thị, hạch nền, vùng dưới đồi và thân não. Sự cân bằng giữa truyền dẫn thần kinh ức chế qua GABA và truyền dẫn thần kinh kích thích qua glutamate là điều cần thiết cho sự ổn định màng tế bào và chức năng thần kinh thích hợp.

GABA được tổng hợp trong tế bào chất của tế bào thần kinh tiền synap từ tiền chất glutamate bởi enzyme glutamate decarboxylase, một loại enzyme sử dụng Vitamin B6 (pyridoxine) làm đồng yếu tố. Sau khi tổng hợp, nó được nạp vào các túi synap bởi chất vận chuyển axit amin ức chế túi.

Các phức hợp SNARE giúp gắn các túi vào màng sinh chất của tế bào. Khi một điện thế hoạt động đạt đến tế bào tiền synap, các kênh Canxi bị kiểm soát bởi điện áp sẽ mở ra và canxi liên kết với synaptobrevin, dẫn đến sự hợp nhất của túi với màng sinh chất và giải phóng GABA vào khe hở tiếp hợp, nơi nó có thể liên kết với các thụ thể GABA.

GABA sau đó có thể bị phân hủy ngoại bào hoặc được đưa trở lại vào tế bào thần kinh đệm hoặc tế bào trước khớp thần kinh. Nó bị phân giải bởi GABA-transaminase thành succinat semialdehyde, chất này sau đó đi vào chu trình axit xitric. 

2 Vai trò của Acid Gamma-Aminobutyric

Nồng độ GABA thấp có thể dẫb đến nhiều bệnh lý khác nhau. Ví GABA là một chất dẫn truyền thần kinh, do đó khi nồng độ giảm sẽ gây nên cảm giác lo lắng. Bên cạnh đó, nó cũng được chứng minh là có liên quan đến bệnh tâm thần phân liệt, rối loạn phổ tự kỷ và rối loạn trầm cảm nặng. Tuy nhiên, việc điều trị bằng chất chủ vận thụ thể GABA là không được khuyến cáo do khả năng gây nghiện cao và tác dụng phụ có thể dẫn đến tử vong. Acid valproic, một chất tương tự GABA, có thể được sử dụng để làm tăng nồng độ GABA.

Co giật và động kinh có liên quan đến mwusc GABA thấp. Khi các tế bào bị khử cực có thể dẫn đến tình trạng co giật. Chất chủ vận GABA, chẳng hạn như acid Valproic, được sử dụng để điều trị co giật. Ngừng đột ngột các loại thuốc như benzodiazepines, một chất điều hòa allosteric dương tính với GABAa, có thể gây co giật.

Do nồng độ clorua ngoại bào thấp hơn nồng độ nội bào trong não đang phát triển, GABA có vai trò kích thích trong não của thai nhi và trẻ sơ sinh. Khi các thụ thể GABA-A mở các kênh clorua trong não đang phát triển, tế bào sẽ bị giảm phân cực và do đó có nhiều khả năng kích hoạt điện thế hoạt động hơn. Do đó, các loại thuốc làm tăng tín hiệu GABA đã được báo cáo là có hiệu quả hạn chế trong điều trị co giật ở trẻ sơ sinh non tháng.

3 Chống chỉ định

Người bệnh có phản ứng dị ứng nghiêm trọng.

Rối loạn chuyển hóa acid amin di truyền.

4 Tác dụng không mong muốn

Nhìn chung, GABA được đánh giá là tương đối an toàn khi sử dụng với liều 1500mg/ngày trong vòng 1 tháng.

Các dữ liệu về độ an toàn của thuốc khi sử dụng kéo dài chưa được đầy đủ.

Thông báo với bác sĩ tất cả những tác dụng không mong muốn bạn gặp phải trong quá trình sử dụng để được xử trí kịp thời.

5 Tương tác

Thuốc điều trị tăng huyết áp: Nguy cơ hạ huyết áp quá mwusc có thể xảy ra. Do đó, cần theo dõi chặt chẽ người bệnh trong suốt quá trình sử dụng.

Thuốc chống động kinh: Phenytoin làm chậm hoạt động bất thường trong não do đó có thể gây tương tác với các loại thuốc này.

Thuốc an thần, gâu ngủ: Tăng tác dụng an thần khi nghiên cứu trên động vật thí nghiệm.

6 Thận trọng

Sử dụng theo đúng liều lượng khuyến cáo.

Thông báo cho bác sĩ nếu xuất hiện phản ứng không mong muốn trong quá trình sử dụng.

Thông tin về độ an toàn khi sử dụng cho trẻ nhỏ chưa được thiết lập do đó chỉ sử dụng khi có chỉ định của bác sĩ.

7 Liều dùng - Cách dùng

Thông thường, liều lượng bổ sung GABA hàng ngày là 750-1500mg chia làm nhiều lần. Hoặc sử dụng theo liều lượng do nhà sản xuất khuyến cáo.

Xử trí khi quá liều: Đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất trong trường hợp xảy ra quá liều.

8 Nguồn thực phẩm chứa GABA

Acid glutamic hoặc glutamate là tiền chất của GABA, nghĩa là cơ thể bạn có thể sử dụng chúng để tạo ra GABA. Về mặt lý thuyết, tăng thực phẩm có axit glutamic hoặc glutamate có thể làm tăng GABA trong cơ thể. Axit glutamic có thể thu được bằng cách ăn thịt, gia cầm, cá, trứng, các sản phẩm từ sữa và chọn các nguồn thực vật giàu protein.

9 Tài liệu tham khảo

1. Gamma Aminobutyric acid, PubChem. Truy cập ngày 26 tháng 6 năm 2023.
2. Tác giả Anthony và cộng sự (Ngày cập nhật 2023). Biochemistry, Gamma Aminobutyric Acid, NCBI. Truy cập ngày 26 tháng 6 năm 2023.