Beta Glucan

Bài viết này không nằm trong Dược thư quốc gia Việt Nam 2022 lần xuất bản thứ 3

Beta Glucan được biết đến với công dụng tăng cường đề kháng, kích thích kháng thể đã được ứng dụng rộng rãi trong y học. Trong bài viết này, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy (trungtamthuoc.com) xin gửi đến bạn đọc những thông tin về Beta Glucan.

1 Beta Glucan là gì?

1.1 Beta Glucan có trong thực phẩm nào?

Các nguồn Beta Glucan tự nhiên bao gồm thành tế bào nấm, rong biển, yến mạch và lúa mạch...

Mặc dù được gọi chung là beta glucans, các biến thể trong thành phần tồn tại do dẫn xuất từ ​​các nguồn tự nhiên khác nhau; các biến thể của từng lô cũng xảy ra do các điều kiện tăng trưởng khác nhau. 

Beta Glucans đã được sử dụng trong y học cổ truyền, đặc biệt là ở Nhật Bản, và đã được nghiên cứu trong nhiều năm, đặc biệt là khả năng sử dụng chúng như chất điều hòa miễn dịch. Các loại thuốc truyền thống của Trung Quốc và châu Á đã sử dụng nấm dược liệu làm nguồn cung cấp beta glucan, trong khi ở Hoa Kỳ, nghiên cứu ban đầu tập trung vào tác dụng điều hòa miễn dịch của zymosan có nguồn gốc từ nấm men Saccharomyces cerevisiae.

Beta - 1, 3 - D Glucan là hợp chất glucid, nó được tách ra từ tế bào nấm men Saccharomyces cerevisiae và các loài nấm khác, bao gồm cả các loài nấm ăn. Những sản phẩm trong các loài nấm này thường có chứa Beta - 1,3 - D glucan, Beta - 1,6 - glucan, mannoprotein và kitin. Có nhiều sản phẩm có thể chứa một lượng nhỏ hoạt chất này, những sản phẩm như vậy không có hiệu quả làm tăng kháng thể. Beta - 1,3 - D glucan có rất ít trong các loại hạt ngũ cốc như hạt yến mạch, hạt lúa mì, trong hạt cốc thường là các phân tử đường liên kết với nhau theo kiểu 1,4 glucose. 

1.2 Lịch sử nghiên cứu khả năng kích thích kháng thể 

Năm 1940, Dr. Louis Pillemer tạo ra một cơ chất kích thích miễn dịch, ông gọi nó là Zymosan. Với chất liệu này kích thích đáp ứng miễn dịch không đặc hiệu, nhưng người ta chưa biết phần nào trong chất liệu thô đó đã kích thích miễn dịch không đặc hiệu. Zymosan hoạt hóa đáp ứng miễn dịch mà không phân biệt theo kiểu vật chất lạ xâm nhập vào cơ thể hay mầm bệnh từ virus, vi khuẩn, nấm, ký sinh trùng hay tế bào ung thư. Sau đó Dr. Nicholas DiLuzio ở trường Đại học Tulane dành dụm tiền để nghiên cứu cơ chất gây kích thích miễn dịch, nó như là hợp chất Beta - 1, 3 - D glucan. 

Glucan là thành phần hoạt tính được phân lập từ thành tế bào nấm men bánh mì. Năm 1970, những thí nghiệm với Beta - 1, 3 - D glucan trên người đã được bắt đầu. Vai trò Beta - 1,3 - D glucan trong sự hoạt hóa hệ thống kháng thể đã được người ta biết đến với sự tiến bộ lớn lao trong năm 1975. Beta - 1, 3 - D glucan có ảnh hưởng đến khối u nhỏ ác tính trên da của những bệnh nhân được tiêm chất này. Thông báo này được đăng tải trên tạp chí của Viện nghiên cứu ung thư quốc gia. 

Joyce Czop Ph.D., nhà nghiên cứu ở trường Đại học Harvard đã phát hiện vị trí receptor đặc biệt cho beta glucan, nó là cái ngòi ở trên bề mặt của đại thực bào (macrophage). Nghiên cứu này đã chứng minh là đại thực bào như là hệ thống kháng thể (tế bào bạch cầu) nuốt những vi sinh vật lạ không đồng loại với tế bào cơ thể. Quá trình này được biết là sự thực bào (phagocytosis). Công việc nghiên cứu còn đi xa hơn với những polysaccharide không phải vi khuẩn (non - bacterial polysaccharides), đó là chức năng của những glucan kích thích hệ thống kháng thể và không độc hại đến tế bào. Năm 1970 và 1980, những loại polysaccharide kháng ung thư (anti - tumor polysaccharides) như: Lentinan, schizophyllan và PSK/Krestin đã được phân lập từ những loài nấm khác nhau như: nấm đông cô "Shiitake mushroom" (Lentinus edodes), nấm "split gill" (Schizophyllum commune), và tương tự như thế gọi là Coriolus versicolor. Tất cả những loại nấm này đã được sử dụng như là dược liệu ở Nhật Bản (Mizuno, 1995). Từ đây tác dụng kháng ung thư của những glucan được coi là chất kích thích hệ thống tế bào kháng thể, chứ không phải nó gây độc hại trực tiếp cho tế bào ung thư. Lợi thế của tiếp cận này dựa trên những kết quả chữa bệnh truyền thống. Đó là những tế bào kháng thể tiêu thụ những tế bào bệnh, tế bào hư hỏng kể cả những “kẻ xâm lược lạ mặt" vào cơ thể. Điều này có tác dụng hạn chế tổn thương tổ chức khỏe mạnh ở mức tối thiểu khi có những chất độc hại tế bào xâm nhập vào cơ thể. 

1.3 Đặc điểm hóa học

Beta Glucans là carbohydrate; đặc biệt, chúng là polyme của các đơn vị glucoza, hoặc mạch thẳng (với liên kết beta-1,3-glycosid) hoặc phân nhánh với chuỗi bên (với liên kết beta-1,6-glycosid). Beta-glucans từ nấm và thành tế bào của men làm bánh bao gồm D-glucose với các liên kết beta-1,3 và một số nhánh phụ beta-1,6, trong khi thành phần của beta-glucan ngũ cốc không phân nhánh và bao gồm beta-1, 3 và liên kết beta-1,4-glycosid.

Cấu trúc hóa học:

2 Tác dụng dược lý: Beta Glucan có tác dụng gì?

2.1 Tác dụng dược lý

Hiện nay, người ta ứng dụng Beta - 1.3 - D glucan trong công tác điều trị lâm sàng các bệnh như: ung thư, cao cholesterol, bệnh truyền nhiễm, phơi nhiễm phóng xạ, shock nhiễm khuẩn, phẫu thuật, chữa vết thương... 

2.1.1 Điều trị ung thư

Có rất nhiều nghiên cứu cho thấy Beta - 1, 3 - D glucan có hoạt tính chống khối u (anti - tumor) và chống ung thư (anti - cancer). Khi đưa beta - 1,3 - D glucan vào vết thương của khối u, kết quả làm cho khối u co lại.

Một nghiên cứu khác trên chuột, beta - 1, 3 - D glucan cùng với Interferon gamma (INF - gamma) ức chế cả khối u và cả sự di căn vào gan. Trong một số nghiên cứu khác còn cho thấy: beta - 1, 3 - D glucan làm tăng ảnh hưởng của phương pháp hóa trị liệu ung thư. Trong một nghiên cứu khác trên chuột ung thư bàng quang, người ta đưa Cyclophosphamide cùng beta - 1,3 - D glucan chiết xuất từ nấm men đã làm giảm tỷ lệ chết của chuột ung thư. Kết quả theo dõi trên bệnh nhân mắc ung thư dạ dày hay ung thư kết tràng, người ta đưa beta - 1,3 - D glucan chiết xuất từ nấm đông cô cùng hóa trị liệu (Mitomycin C + 5 - Fluorouracil), kết quả cho thấy thời gian sống của những bệnh nhân nhóm có xử lý kéo dài hơn nhóm đối chứng không xử lý beta - 1,3 - D glucan.

2.1.2 Giảm cholesterol 

Beta Glucan có trong yến mạch có tác dụng làm giảm có ý nghĩa cholesterol máu,

Một số nghiên cứu đã cho kết quả, beta glucan trong cám yến mạch làm giảm cả mức cholesterol tổng số lẫn cả LDL cholesterol trong những bệnh nhân cao cholesterol. Beta glucan trong lúa mạch cũng có tác dụng tương tự.

2.1.3 Chống nhiễm trùng

41 bệnh nhân với chấn thương bội nhiễm (nhưng chưa nhiễm trùng) được chia thành hai nhóm, một nhóm được uống viên thuốc có chứa beta - 1, 3 - D glucan, nhóm còn lại cũng uống giả dược không có chứa beta - 1,3 - D glucan. Kết quả nhóm đối chứng có 11 trong 20 người của nhóm bị nhiễm trùng gây viêm phổi (pneumonia), ngược lại, nhóm thí nghiệm chỉ có 2 trong 21 người của nhóm bị nhiễm trùng viêm phổi. Sự nhiễm trùng phát triển trong 35% số người nhóm đối chứng, ngược lại chỉ có 9,5% số người của nhóm thí nghiệm.

2.1.4 Tác dụng trên phơi nhiễm phóng xạ

Thí nghiệm trên động vật theo kết quả cho thấy nhóm chuột thí nghiệm với beta - 1, 3 - D glucan bình phục sau khi xử lý phóng xạ nhanh hơn nhóm động vật đối chứng không xử lý beta - 1,3 - D glucan, dựa trên sự cải thiện tùy xương, lách và số tế bào máu trắng.

2.1.5 Đối với phẫu thuật

Thí nghiệm trên chuột, người ta xử lý với beta - 1, 3 - D glucans trước hoặc sau phẫu thuật làm giảm sự sản xuất NF - kappa B (nuclear factor - kappa B) và NF - IL6 (nuclear factor interleukin 6).

2.1.6 Chữa lành vết thương

Hoạt động đại thực bào (macrophage) đóng vai trò chìa khóa trong việc chữa lành vết thương từ phẫu thuật hoặc chấn thương. Trong các nghiên cứu trên động vật và người, khi xử lý với beta glucan đều cải thiện sức khỏe như: nhiễm trùng ít hơn, giảm tỷ lệ chết, và chữa mau lành vết thương hơn.  

Tác dụng này hiện đang được nghiên cứu và ứng dụng beta glucan trong mỹ phẩm.

2.1.7 Hoạt hóa hệ thống kháng thể

Beta - 1, 3 - D glucan cũng làm tăng sự sản xuất cytokine như là yếu tố hoại tử khối u (tumor necrosis factor) và chắc chắn tập hợp T - lymphocyte. Dựa trên những kết quả nghiên cứu, người ta đề nghị rằng beta - 1, 3 - D glucan nâng cao sự đáp ứng phòng thủ không đặc hiệu và miễn dịch tế bào.

2.2 Dược động học 

Sự hấp thu beta glucan: kết quả tốt nhất là beta - 1, 3 - D glucan có thể thu nhận trong dạ dày lúc đói. Những tế bào Enterocyte dễ dàng chuyển beta - 1, 3 - D glucan và cũng như thế hợp chất này đi xuyên qua thành tế bào niêm mạc ruột non đi vào trong tuần hoàn bạch huyết (lymph), nơi mà nó bắt đầu tác động qua lại với đại thực bào, từ đó nó kích hoạt chức năng kháng thể.

Những nghiên cứu đánh dấu phóng xạ, người ta nhận thấy có những mảnh nhỏ và lớn của beta glucan được tìm thấy trong huyết thanh, điều này chứng tỏ nó đã được hấp thu trong ống tiêu hóa. 

3 Những ứng dụng trong lâm sàng của Beta Glucan

3.1 Bổ sung vào các sản phẩm từ sữa

Men beta-glucan là một chất tăng cường miễn dịch an toàn và mạnh mẽ cho các sản phẩm từ sữa. Men beta-glucan được sử dụng như một thành phần chức năng trong sữa chua, đồ uống sữa chua, sữa và đồ uống từ sữa.

3.2 Dinh dưỡng thể thao

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng tập thể dục cường độ cao sẽ ức chế hệ thống miễn dịch, làm giảm khả năng tự bảo vệ của cơ thể. Các nghiên cứu đã chứng minh việc uống beta-1,3/1,6-glucan giúp cải thiện chức năng miễn dịch, thúc đẩy phản ứng viêm khỏe mạnh, hỗ trợ miễn dịch niêm mạc và tăng cường sức khỏe đường hô hấp.

Men beta-glucan phù hợp để ứng dụng trong nhiều định dạng sản phẩm dinh dưỡng thể thao, chẳng hạn như thanh năng lượng, thanh dinh dưỡng và protein, đồ uống thể thao và chức năng, đồ uống dạng bột.

3.3 Thực phẩm bổ sung

Bổ sung Men beta-glucan có thể cải thiện khả năng miễn dịch và sức đề kháng của cơ thể. Men beta-glucan trong thực phẩm tốt cho sức khỏe, bổ sung chế độ ăn uống rất phổ biến, chủ yếu để điều hòa miễn dịch, chống oxy hóa và các chức năng khác.

Men beta-glucan có thể được sử dụng cho các sản phẩm từ sữa, kẹo, đồ uống, nước ép trái cây, thực phẩm làm bánh và các loại thực phẩm khác, đặc biệt là thực phẩm chức năng dành cho người cao tuổi, bằng cách thêm men beta-glucan có thể mang lại nhiều loại sản phẩm tốt cho sức khỏe chức năng. 

Men beta-glucan còn được áp dụng cho sữa bột công thức dành cho trẻ sơ sinh, đồ uống chức năng, bánh quy, thanh protein, đồ ăn nhẹ dinh dưỡng, hạt men vi sinh và các loại thực phẩm khác, mang lại cho sản phẩm nhiều công bố về sức khỏe.

4 Liều dùng - Cách dùng của Beta Glucan

4.1 Liều dùng

Tại Hoa Kỳ, men beta-glucan đã được xác định là GRAS (Thường được Công nhận là An toàn), một chất thực phẩm thường được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (US.FDA) coi là an toàn. Nó có thể được áp dụng cho nhiều loại thực phẩm, bao gồm thực phẩm nướng và trộn sẵn, đồ uống, ngũ cốc, sản phẩm từ sữa, sản phẩm protein thực vật, nước ép trái cây chế biến, kẹo mềm, súp, bổ sung không quá 200mg mỗi khẩu phần.

Lượng beta-glucan lúa mạch được khuyến nghị để giảm cholesterol là 3 g/ngày.

4.2 Cách dùng 

Beta Glucan thường được sử dụng bằng đường uống, trong các loại thực phẩm bổ sung hay thực phẩm...

==>> Xem thêm về hoạt chất: Arbutin có tác dụng như thế nào cho làn da chúng ta?

5 Tác dụng không mong muốn của Beta Glucan

Tương tự như tất cả các nguồn bổ sung chất xơ, beta glucan có thể gây một số tác dụng không mong muốn trên đường tiêu hóa như đầy hơi, đau bụng nếu dùng với liều lượng lớn hơn bình thường.

6 Tương tác thuốc của Beta Glucan

Chưa có dữ liệu ghi nhận về tương tác thuốc của Beta Glucan

==>> Mời quý bạn đọc xem thêm: Abacavir: Thuốc kháng virus HIV - Dược thư quốc gia Việt Nam 2022

7 Thận trọng khi sử dụng Beta Glucan

7.1 Sử dụng Beta Glucan trên phụ nữ có thai và cho con bú

Trên đối tượng phụ nữ mang thai và cho con bú chưa có đầy đủ dữ liệu về an toàn, vì vậy cần sử dụng thận trọng, tham khảo từng sản phẩm chứa Beta Glucan cụ thể và hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng.

7.2 Có nên sử dụng Beta Glucan cho trẻ em không?

Beta glucan có nhiều tác dụng có lợi trên hệ miễn dịch, hô hấp vì vậy, khi sử dụng cho trẻ em với liều lượng hợp lý sẽ mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe của trẻ, giúp tăng cường miễn dịch, giảm ốm vặt, đặc biệt là khi thời tiết giao mùa, hay trong điều kiện môi trường ngày càng ô nhiễm, nhiều virus, vi khuẩn hiện nay.

8 Cập nhập thông tin về nghiên cứu mới của Beta Glucan

Một báo cáo nghiên cứu cho thấy việc tiêu thụ beta glucans từ yến mạch ở mức 6 g mỗi ngày có lợi cho thanh thiếu niên mắc bệnh tiểu đường tuýp 1, giúp đạt được lượng đường trong máu mục tiêu và giảm sự thay đổi.

Ba mươi bệnh nhân  vị thành niên mắc tiểu đường tuýp 1 (tuổi trung bình, 15,61 tuổi) đã tham gia can thiệp ba giai đoạn. Trong giai đoạn đầu tiên, tất cả những người tham gia tuân theo một chương trình ăn kiêng tiêu chuẩn (thành phần: 45–55% carbohydrate, 15–20% protein và 30–35% chất béo). Trong giai đoạn 2 và 3, những đứa trẻ tiêu thụ bột yến mạch tự nhiên có chứa 3 g/ngày và 6 g/ngày β-glucan, tương ứng, ngoài chế độ ăn uống tiêu chuẩn của chúng. Mỗi giai đoạn kéo dài một tuần, với thời gian nghỉ 2 tuần giữa các lần can thiệp. Nồng độ Glucose được theo dõi bằng cách sử dụng theo dõi glucose liên tục.

Các phát hiện cho thấy rằng lợi ích của việc bổ sung beta glucan chỉ được thể hiện ở liều 6 g/ngày, trong khi tác động đối với đường huyết khi bổ sung 3 g beta glucan hàng ngày tương tự như tác động đạt được chỉ với chế độ ăn uống tiêu chuẩn.

9 Các dạng bào chế phổ biến của Beta Glucan

Beta Glucan là thành phần của nhiều sản phẩm bổ sung, với nhiều dạng bào chế vô cùng đa dạng, phong phú như dạng dung dịch uống, dạng viên (viên nang, viên nén...)...

Không chỉ bào chế dưới các dạng uống, beta glucan còn là thành phần trong một số loại kem bôi.

Một số sản phẩm chứa Beta Glucan:

10 Tài liệu tham khảo

1. Thực phẩm chức năng - Sức khỏe bền vững (Xuất bản năm 2010). Beta Glucan và những ứng dụng trong y học - tăng cường đáp ứng miễn dịch trang 72 - 77, Thực phẩm chức năng - Sức khỏe bền vững. Truy cập ngày 09 tháng 08 năm 2023.
2. Tác giả: Chuyên gia Pubchem, (Cập nhật ngày 05 tháng 08 năm 2023). Beta Glucan, NCBI. Truy cập ngày 09 tháng 08 năm 2023.
3. Tác giả: Chuyên gia MIMS, (Ngày đăng ngày 12 tháng 10 năm 2020), Oat-derived beta-glucans help improve glucose control in teens with type 1 diabetes, MIMS. Truy cập ngày 09 tháng 08 năm 2023.