Yến Sào (Tổ Chim Yến)

Yến sào được biết đến là một loại thực phẩm - dược phẩm với vô vàn những công dụng khác nhau như tăng cường miễn dịch, đẩy nhanh quá trình tái tạo tế bào, phục hồi sức cho những người mới ốm dậy hoặc mới phẫu thuật,.... Vậy ngoài những đặc điểm công dụng trên, Yến Sào còn có những đặc điểm, tính chất gì? Trong bài viết này, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy (trungtamthuoc.com) xin gửi đến bạn đọc những thông tin có thể giúp ích bạn hiểu hơn về loài thực phẩm này.

1 Giới thiệu về yến sào

Yến Sào hay còn gọi là tổ chim yến là một loại thực phẩm - dược phẩm nổi tiếng được làm từ tổ chim yến, thường bắt gặp ở trong các hang động. Tổ yến không chỉ sử dụng làm đồ ăn mà nó còn có thể được coi là “Cao lương mỹ vị “ bắt gặp trong những bài thuốc từ thời xa xưa ở các nước Đông Á như Nhật Bản, Trung Quốc. 

1.1 Tổ yến được làm từ gì ?

Mỗi loài yến sẽ có những cách làm tổ sẽ khác nhau: có loài làm tổ từ lông, có loài thì lại làm bằng cách lấy các nguyên liệu từ tự nhiên như cỏ hoặc rơm rạ,... Tuy nhiên hiện nay theo nghiên cứu, tổ yến hiện nay sử dụng làm thực phẩm được làm từ nước bọt của loài yến Aerodramus fuciphagus (yến hàng) và Aerodramus maximus (yến sào đen). Từ cuối tháng 3 đến giữa tháng 5, chim yến bắt đầu vào mùa sinh sản sẽ làm tổ, thời gian làm tổ trong khoảng 33 đến 35 ngày. Tổ có hình dạng như mái vòm ngược dính vào tường hoặc ở trong hang đá. Tổ yến bao gồm nhiều phiến mỏng được đan dệt lại từ nhiều sợi tơ bằng nước bọt chim yến gắn lại.

Sau đó, chim yến mới bắt đầu giao phối rồi đẻ trứng, thông thường yến sẽ đẻ 2 trứng, cách nhau khoảng 1 - 4 ngày. Trứng sẽ nở sau khoảng 22 - 26 ngày, và sau 40 đến 45 ngày chim con sẽ rời tổ. 

1.2 Đặc điểm phân bố

Tổ yến thường sẽ được tìm thấy trên các hang động hoặc vách đá nơi yến sinh sống. Tổ yến được thu hoạch là của loài chim trắng Aerodramus fuciphagus (yến hàng) và Aerodramus maximus (yến sào đen), tuy nhiên chỉ có loại tổ yến của yến Hàng được phân phối trên thị trường với tên Yến Đảo.

Tại Việt Nam, nơi có yến sào tự nhiên là ở một số hòn đảo của một số tỉnh Nam Trung Bộ. Do được làm trên các vách đá hang động nên việc thu hoạch thường rất nguy hiểm bởi những giàn giáo cao bằng tre, vách đá hiểm trở. Vậy nên, một số nơi đã tự nuôi yến trong nhà, thành phố để thu hoạch một cách dễ dàng và chủ động hơn. 

1.3 Thu hoạch và chế biến 

Dựa vào đặc tính sinh sản và làm tổ, người ta sẽ thu hoạch tổ yến vào 3 thời điểm

Khi chim yến mới làm tổ xong, chưa đẻ trứng. Tổ thu hoạch lúc này thường nhỏ hơn những lúc sau do khi đẻ trứng xong yến vã sẽ tiếp tục làm dày tổ lên. Nếu lấy tổ yến khi yến chưa kịp đẻ trứng phát hiện mất tổ thì sẽ xây lại tổ mới ngay.

Khi chim yến đã đẻ trứng nhưng trứng chưa kịp nở. Lúc này tổ yến sẽ lớn hơn, ít tạp chất nhưng sẽ làm ảnh hưởng đến trứng của yến một số trứng sẽ không nở được. 

Sau khi chim non đã rời tổ. Phương pháp này được đánh giá cao khi thu hoạch vì sẽ bảo vệ được số lượng chim yến non và hạn chế được sự ảnh hưởng lên đời sống sinh sản của loài yến, vì khi chim non khi rời rổ có thể tiếp tục nhân giống, còn chim mẹ và bố khi vào mùa sinh sản sẽ xây tổ mới. Khi áp dụng phương pháp này để thu hoạch sẽ thu được tổ yến có khối lượng lớn nhất, tuy nhiên sẽ bị lẫn nhiều tạp chất như lông, phân vì chim non đã lớn lên trong tổ.

2 Thành phần hóa học của Yến sào

Hiện nay có nhiều báo cáo nghiên cứu tranh cãi về thành phần hóa học của loại Yến sào này. Trong một số báo cáo từ các cơ sở sản xuất, tổ yến có nhiều thành phần dinh dưỡng quý hiếm, bao gồm protein và Amino acid như lysin, histidine, Cystine,... Bên cạnh đó, nó còn có hàm lượng các khoáng chất cao như calci, Sắt, Kali, magnesi.

Ngược lại, một số báo cáo cho rằng tổ yến được làm từ nước bọt của chim yến, và sẽ không có giá trị dinh dưỡng gì đáng kể, bởi trong nước bọt của động vật chủ yếu là nước, muối, các loại men và có thể có thêm một số vi sinh vô khuẩn.

Bạn đọc có thể tham khảo thêm tại: Yến Huyết là gì ? Quá trình hình thành Yến huyết được thực hiện ra sao

3 Tác dụng của Yến sào

Nghiên cứu cho thấy y học Trung Quốc trong Tổ yến Bắc Kinh là chất làm trắng da và cũng tốt cho sức khỏe của mắt. Đối với những người mắc bệnh hen suyễn, nó cũng được cho là tác nhân tốt nhất để phục hồi hệ hô hấp và tăng cường phổi. Kết quả của nhiều thí nghiệm và nghiên cứu khác nhau cho thấy tổ yến có tác dụng:

• Mặt Collagen chứa trong mỗi con yến làm thông thoáng mạch máu, tăng cảm giác ngon miệng và cải thiện đường tiêu hóa.
• Tổ yến có tác dụng trừ đờm, chữa ho. Đây cũng là chất dinh dưỡng của phổi và tăng cường đường hô hấp.
• Ví dụ mua tổ yến khi mang thai có thể giảm đau lưng, tăng cường phổi cho trẻ sơ sinh được thụ thai. Nó cũng sẽ đẩy nhanh quá trình chữa bệnh sau khi sinh con.
• Đối với phụ nữ, ăn uống hợp lý có thể tăng cường trao đổi chất, cải thiện làn da và làm chậm quá trình lão hóa.
• Đối với người cao tuổi, chế độ dinh dưỡng hợp lý có tác dụng làm chắc cơ, xương, tăng sức đề kháng của cơ thể với bệnh tật.
• Đối với trẻ em, yến sào giúp mở rộng lực hấp thụ các chất dinh dưỡng trong từng loại thức ăn, và làm khỏe phổi.
• Thực phẩm rất tốt cho người hút thuốc lá, có thể làm giảm tác dụng do nicotin gây ra, ngăn chặn sự xâm lấn của ung thư (ung thư).

Ngoài ra, Tổ yến thích hợp sử dụng cho mọi lứa tuổi như

• Phụ nữ mang thai - uống trước khi sinh có thể giúp em bé trở nên khỏe mạnh hơn, làn da đẹp và rạng rỡ, khả năng kháng bệnh mạnh mẽ (không dễ ốm) và thúc đẩy sự phát triển trí não
• Phụ nữ sau sinh - tăng tốc độ phục hồi và cải thiện cấu trúc của các mô bị tổn thương
• Phụ nữ mang thai - kích thích tăng trưởng và phân chia tế bào, xây dựng mô, kiểm soát hệ thống nội tiết, da trở nên đẹp hơn, mịn màng và đàn hồi trở lại, giảm nếp nhăn, giúp tóc chắc khỏe, xương khớp trẻ em - bồi bổ cơ thể, thúc đẩy tăng trưởng và phát triển trí não , tăng cảm giác thèm ăn, tăng cường hấp thu và dễ cảm cúm
• Thanh thiếu niên - tăng cường trao đổi chất, cơ thể săn chắc và làn da mịn màng hơn
• Chống lão hóa, tăng cường xương khớp, chức năng phổi, trừ đờm và giảm ho, giữ gìn sức khỏe và vóc dáng .
• Căng thẳng và bận rộn - bổ sung năng lượng, giảm mệt mỏi và giảm căng thẳng
• Hệ miễn dịch yếu và hen suyễn - tăng cường hệ miễn dịch và hệ hô hấp ra mắt
• Ngủ không đủ giấc và cơ thể nóng - ruột giảm viêm và dịu phổi

4 Bài thuốc từ Yến sào

Bài thuốc điều trị viêm phế quản mạn, lao phổi, giản phế quản

• Yến sào 10g
• Kỳ tử 15g
• Đường trắng 100g.

Yến sào đem ngâm và rửa sạch , đem tất cả các nguyên liệu vào nồi đun cách thủy 30p. 

Bài thuốc chữa ho ra huyết

• Yến sào 12g
• Bạch cập 12g

Đem yến ngâm nước rửa sạch rồi đun nhỏ lửa tất cả các nguyên liệu và hầm lỹ. 

Lọc lấy nước, thêm đường phèn, đun cho tan. Uống 2 lần trong ngày.

Bài thuốc an thai hòa vị, chỉ ẩu.

• Yến sào 4g
• Đỗ Trọng 15g
• Đường kính 100g

Đem yến sào ngâm nước rửa sạch rồi cho đun nấu trong 30 phút rồi khuấy lắc đều, lấy nước uống.

5 Tài liệu tham khảo 

1. Tác giả Shun Wan CHAN, ngày đăng 17 tháng 7 năm 2012. Review of Scientific Research on Edible Bird's Nest. Department of Applied Biology and Chemical Technology, The Hong Kong Polytechnic University. 2012. Truy cập ngày 20 tháng 6 năm 2023.
2. Tác giả Yu Yu-Qin, Xue Liang, Wang Hua, and Zhou Hui-Xing. Determination of Edible Bird’s Nest and Its Products by Gas Chromatography. Journal of Chromatographic Science, Vol. 38. 2000.. Truy cập ngày 20 tháng 6 năm 2023.