Vỏ Sồi (Quercus spp.)

Vỏ sồi được biết đến là loại dược liệu có nhiều tác dụng trong việc tăng cường sức khỏe như điều trị nhiễm trùng, tiêu chảy, bỏng, viêm họng,... Trong bài viết này, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy xin gửi đến bạn đọc những thông tin chi tiết về loại thảo dược này.

1 Giới thiệu về cây Sồi

Cây sồi có tên khoa học là Quercus spp. là một trong những loài cây phổ biến trong các khu rừng cận nhiệt đới và ôn đới ở Bắc bán cầu. Có khoảng 464 loài và chúng là loài cây chiếm ưu thế trong hệ sinh thái. Cây sồi có lịch sử trồng trọt lâu đời ở Châu Âu, Bắc Mỹ và các lục địa khác. Chúng cũng được trồng và phân bố ở hầu hết các tỉnh của Trung Quốc. Cây sồi thể hiện những đặc điểm sinh học độc đáo và khả năng thích nghi cao với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng phức tạp.

Việc phân loại cây sồi là một thách thức, một phần là do sự lai tạo và xâm nhập giữa các loài cụ thể hoặc giữa các loài cụ thể, vì có một số lượng lớn các biến thể giữa các loài hoặc trong các loài cụ thể. Lá sồi có kích thước và hình dạng khác nhau giữa các loài khác nhau và có khả năng thể hiện phản ứng thích nghi với các điều kiện môi trường thay đổi.

Các sản phẩm từ cây sồi, bao gồm quả sồi, vỏ cây, gỗ và lá, có nhiều công dụng.

1.1 Đặc điểm thực vật cây sồi

Cây sồi khác nhau về kích thước và hình dạng lá của chúng. Biến thể này có thể phản ánh sự thích nghi hoặc phản ứng dẻo đối với các môi trường khác nhau. Sự biến đổi của lá bị ảnh hưởng bởi các yếu tố di truyền và môi trường. Cây sồi là loại cây có rễ ăn sâu. Hệ thống rễ của chúng phát triển tốt và phân bố sâu, và rễ chính của cây một năm tuổi có thể cắm sâu tới 100 cm trong đất.

Ngoài ra, cây sồi là cộng sinh. Lông rễ của chúng dài 100–150 μm và phát triển cộng sinh ngoài rễ với một số loại nấm. Sợi nấm mycorrhiza bao quanh lông rễ. Chúng xâm nhập vào vỏ não và xâm chiếm các khoảng gian bào. Các sợi nấm vươn ra ngoài trên bề mặt rễ dưới dạng nhung mao và hấp thụ nước và chất dinh dưỡng từ đất, để duy trì sự phát triển của cây sồi.

1.2 Đặc điểm sinh thái

Hầu hết các cây sồi là loài ưa nước hoặc trung tính không có yêu cầu nghiêm ngặt về điều kiện đất đai để phát triển. Chúng phát triển nhanh chóng trong đất mùn cát trung tính hoặc hơi chua ẩm, màu mỡ và thoát nước tốt (đặc biệt là ở các khe núi và chân đồi). Chúng cũng có thể chịu được căng thẳng và đất bạc màu do có rễ ăn sâu và hình thành rễ nấm. Ngoài ra, quả sồi có khả năng nảy mầm mạnh, trong khi cây không chịu cấy ghép.

Các loài cây sồi rụng lá (như Q. mongolica , Q. wutaishanica và Q. dentata ) có khả năng chịu lạnh khá tốt, trong khi các loài cây thường xanh tương đối khắt khe, đòi hỏi điều kiện nhiệt độ ấm hơn. Các loài rụng lá cũng tương đối chịu hạn, trong khi các loài thường xanh ưa ẩm.

1.3 Các mối đe dọa với cây sồi

Có một số bệnh có thể ảnh hưởng đến cây sồi, bao gồm các bệnh về lá, thân, rễ và acorn. Các bệnh trên lá là phổ biến nhất và hầu hết mầm bệnh là nấm. Các lá bị nhiễm bệnh có biểu hiện thiếu hụt sinh trưởng và chết. Bệnh phấn trắng, đốm nâu trên lá, bệnh gỉ Sắt và bệnh “mắt ếch” chủ yếu ảnh hưởng đến những lá khỏe.

Ngoài dịch bệnh, việc buôn bán và thu hoạch gỗ bất hợp pháp để lấy than cũng đe dọa nguồn gỗ sồi. Phá rừng để canh tác và gia tăng cháy rừng ảnh hưởng đến sự phát triển của cây sồi. 

2 Thành phần hóa học của Vỏ sồi

Trong vỏ sồi, tanin là thành phần hóa học chính cùng với chức năng chữa bệnh mạnh nhất. Ngoài ra, còn có các thành phần khác trong vỏ cây sồi như: Saponin, catechin, pentosans, pectin, cùng với các Flavonoid, protein, tinh bột, có tác dụng kích thích quá trình tái tạo tế bào và mô.

3 Tác dụng của Vỏ cây Sồi

Vỏ cây, lá, quả sồi và vỏ quả sồi có thể được sử dụng cho mục đích y học. Vỏ cây có tác dụng trừ ẩm, hạ nhiệt, giải độc, dùng chữa viêm ruột, tiêu chảy, kiết lỵ, vàng da, trĩ.

Purpurogallin, một hợp chất từ ​​quả hạch và vỏ cây sồi, có tác dụng chống oxy hóa, chống ung thư và chống viêm.

Một nghiên cứu lâm sàng đã sử dụng nước sắc vỏ cây sồi để điều trị cho 48 bệnh nhân bị tiêu chảy nhiễm trùng và tỷ lệ đáp ứng là 93.75%, cho thấy hiệu quả điều trị rõ rệt. 

Trước đây trong dân gian, vỏ sồi chủ yếu được sử dụng ở bên ngoài như một chất súc miệng và cổ họng hoặc chế là loại kem dưỡng da,.... Tuy nhiên, với nền khoa học và phát triển hiện nay, công dụng của thảo dược này không chỉ dừng lại ở đó, mà nó được bào chế thành các dạng đường uống để điều trị các bệnh khác nhau như:

• Bảo vệ răng miệng, giảm sưng tấy niêm mạc, chảy máu chân răng, chống lại vi khuẩn gây bệnh
• Giảm tình trạng nôn mửa và buồn nôn, tiêu chảy.
• Viêm da, viêm ruột, bị thương haowcj bỏng.
• Chảy mồ hôi chân
• Tăng cường chức năng thận, giúp lợi tiểu
• Chống lại giun sán
• Bảo vệ thành ruột
• Dị ứng da (mẩn ngứa)
• Hạn chế sự lây nhiễm và viêm nhiễm vùng âm đọa.

Dung dịch chiết xuất từ ​​vỏ cây sồi có thể được sử dụng để điều trị các vết đen và vết loét trên cơ thể ở cá, cũng như vết thương do bỏng, bệnh sốt xuất huyết, chấn thương, vết cắn của động vật và côn trùng cũng như mụn trứng cá ở người. Chiết xuất này cũng có hoạt tính chữa bệnh quan trọng đối với các bệnh viêm nhiễm, nhiễm trùng và mưng mủ trên da người và đã được chứng minh là an toàn và không gây độc cho gen.

4 Ứng dụng từ cây Sồi

Cây sồi có đặc điểm là có sức sống bền bỉ, tuổi thọ cao, dáng cao to, tán xum xuê, lá rộng và nhiều màu sắc. Mặc dù có giá trị lớn đối với việc phủ xanh và làm loài cây cảnh, nhưng cây sồi vẫn chưa được sử dụng rộng rãi ở các khu vực thành thị hoặc nông thôn. Cây dương thường được sử dụng để làm cảnh quan đô thị trong quá khứ; tuy nhiên, phấn hoa của chúng có thể gây ra nhiều bệnh dị ứng ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống của cư dân. Hiện nay, cây sồi đang được quan tâm như một loài cây thích hợp cho cảnh quan đô thị. Các nước Châu  u và Châu Mỹ có thể cung cấp tài liệu tham khảo cho việc sử dụng các loài cây sồi để tạo cảnh quan đô thị.

Gỗ sồi là một trong những nguyên liệu chính để sản xuất chiết xuất tanin, là nguyên liệu công nghiệp quan trọng, có ứng dụng đa dạng và giá trị kinh tế cao.

Cây sồi là nguyên liệu thô cho ngành sản xuất nút chai. Nút chai được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực công nghiệp vì trọng lượng nhẹ, độ đàn hồi cao, tính kỵ nước, tính ổn định hóa học và các tính chất vật lý tuyệt vời của chúng. Cây sồi còn đóng vai trò là nguồn gỗ chất lượng cao để phát triển năng lượng sinh khối. Tinh bột quả sồi (chiếm 50–60% tổng trọng lượng) có thể được làm thành cồn nhiên liệu, cành và lá của cây sồi có thể được lên men để tạo ra nhiên liệu metan và gỗ có thể được chế biến thành nhiên liệu rắn.

5 Tài liệu tham khảo

Tác giả Yong Wang và cộng sự, ngày đăng báo năm 2023. Germplasm Resources of Oaks (Quercus L.) in China: Utilization and Prospects, pmc. Truy cập ngày 12 tháng 7 năm 2023.