Uy Linh Tiên (Clematis chinensis Osbeck)

Uy linh tiên được biết đến khá phổ biến với công dụng lợi sữa, thông tiểu tiện và giúp cải thiện tiêu hoá. Trong bài viết này, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy (trungtamthuoc.com) xin gửi đến bạn đọc những thông tin chi tiết về Uy linh tiên.

1 Uy linh tiên là gì? Giới thiệu về cây Uy linh tiên

Cây Uy linh tiên, còn được biết đến với các tên gọi khác như Dây ruột gà, Mộc thông, có tên khoa học Clematis chinensis Osbeck và thuộc họ Hoàng Liên - Ranunculaceae.

1.1 Đặc điểm thực vật

Cây leo gỗ, khi khô có màu đen và thân gần như không có lông. Lá của cây mọc đối, dài tới 20cm, được chia thành nhiều lá chét hình trứng hẹp hoặc tam giác, có gốc cụt và đầu nhọn, có mũi nhỏ phía trên. Cụm hoa của cây nằm ở nách lá hoặc đầu các nhánh ngắn, cổ lá gồm 3-1 lá chét và lá bắc con nhỏ hình tam giác, hoa nhỏ dài bằng cuống hoa. Lá đài của hoa có 4 dải màu trắng, hình dải-ngọn giáo, nhọn và gần như không lông, chỉ có lông mềm ở mép. Quả của cây có hình bầu dục lăng kính, dài 3mm, có lông nhung và mang vòi nhuỵ có mào lông, dài tới 1,8cm.

⇒ Xem thêm dược liệu khác tại đây: Cây Lạc tiên - Vị thuốc bổ giúp an thần, chữa mất ngủ

1.2 Thu hái và chế biến

Rễ Uy linh tiên là bộ phận được sử dụng chủ yếu, được gọi là Radix Clematidis Chinensis, thân dây cũng được dùng. Rễ có thể thu hoạch quanh năm, sau khi rửa sạch, thái mỏng và phơi khô. Thân dây cũng thu hoạch được quanh năm, sau khi thái mỏng và phơi khô, sẽ có màu vàng khi sử dụng.

⇒ Xem thêm dược liệu khác tại đây: Cây Bạch cập - Vị thuốc bổ giúp cầm máu, chữa loét dạ dày

1.3 Đặc điểm phân bố

Loài cây thường mọc trong khu rừng hoặc các vùng bụi rậm. Thời điểm ra hoa của nó là từ tháng 6 đến tháng 8, và quả chín vào tháng 9 và tháng 10. Cây phân bố chủ yếu tại các tỉnh Thừa Thiên-Huế, Ninh Bình và Cao Bằng.

2 Thành phần hóa học

Rễ chứa Clematoside, ranunculin, protoanemonin, anemonin.

3 Tác dụng - Công dụng của cây Uy linh tiên

3.1 Tác dụng dược lý 

Rễ của cây Uy linh tiên được dùng như một loại thuốc truyền thống của Trung Quốc để giảm đau, chống viêm và ngăn chặn sự phát triển của khối u. Ngoài ra, theo thuyết Y học, loại thảo dược này có thể giúp loại bỏ các triệu chứng phong hàn và ẩm thấp trong cơ thể, đặc biệt là ở những người bị đau khớp do thấp khớp và viêm quanh khớp vai. Cây Uy linh tiên cũng được sử dụng như một thành phần trong phương trình hoặc như một tác nhân điều trị viêm khớp ở Trung Quốc trong nhiều thế kỷ qua. Điều này giúp thúc đẩy chức năng sinh học của tế bào sụn và là một loại thảo mộc quan trọng để giúp bệnh nhân có thể khôi phục sức khỏe.

3.2 Vị thuốc Uy linh tiên - Công dụng theo y học cổ truyền

3.2.1 Tính vị, tác dụng

Rễ có vị mặn, cay, tính ấm, có tác dụng thông lạc chỉ thống và khư phong trừ thấp. Thân cây có vị nhạt, ngọt, hơi đắng, tính mát; có tác dụng tiêu viêm, lợi tràng và lợi tiểu.

3.2.2 Cây Uy linh tiên có tác dụng gì?

Ở Trung Quốc, rễ của loài cây này được sử dụng rộng rãi trong y học dân gian. Nó có tác dụng lợi sữa, thông tiểu tiện và giúp tiêu hoá, được sử dụng để điều trị nhiều bệnh khác nhau, chẳng hạn như thần kinh mặt bị tê dại, đau phong và thiên đầu thống. Còn dùng chữa nấc nghẹn, da đau tê rắn, chân tay yếu mỏi, co giật gân, co duỗi khó khăn.

Ngoài ra, nó cũng được dùng để giải nhiệt và chữa các vấn đề về hệ tiêu hoá, bao gồm hóc xương cá.

4 Bài thuốc từ cây Uy linh tiên

4.1 Để trị bệnh bạch đới, hoàng đản, phù thũng

Có thể dùng 15-20g Uy linh tiên để sắc uống hoặc kết hợp với các loại thuốc khác.

4.2 Trị đầu gối đau nặng không nhấc được, đau lưng, phong thấp trở lạc

Uy linh tiên được nghiền thành bột, mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 4-8g, kết hợp với rượu hâm nóng.

4.3 Để trị đau dây thần kinh dạ dày

Sử dụng 20g uy linh tiên kết hợp với 1 quả trứng gà. Sắc bỏ bã và đánh trứng để uống.

4.4 Trị ngứa, chốc lở, herpes, eczema và hắc lào

Cành non và lá uy linh tiên được nấu nát, thêm cồn 700 để ngâm và lấy nước để bôi lên da.

4.5 Để trị hóc xương cá

Sử dụng 12g uy linh tiên kết hợp với 4g sa nhân, sau đó sắc uống.

5 Tài liệu tham khảo

1. Từ điển Cây thuốc Việt Nam Tập 1, tác giả Võ Văn Chi, Nhà xuất bản y học (Xuất bản năm 2021). Uy linh tiên trang 90 - 91, Từ điển Cây thuốc Việt Nam Tập 1. Truy cập ngày 14 tháng 2 năm 2023.
2. Tác giả Song Guo và cộng sự (Đăng ngày 23 tháng 11 năm 2022). The complete chloroplast genome sequence of Clematis chinensis Osbeck, PubMed. Truy cập ngày 05 tháng 03 năm 2023.