Trầu Bà Vàng (Epipremnum pinnatum)

Cây Trầu bà được biết đến là loại cây có khả năng loại bỏ các chất gây ô nhiễm không khí trong nhà như xylene, formaldehyde và benzen. Trong bài viết này, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy (trungtamthuoc.com) xin gửi đến bạn đọc những thông tin chiết về loại cây này.

1 Cây Trầu bà vàng là cây gì ?

Cây Trầu Bà hay còn gọi là Trầu bà vàng, dây vạn niên thanh với tên khoa học là Epipremnum pinnatum (L.) Engl. cv. aureum Nichols. [Scindapsus aureus (Linden ex Andre) Engl.], thuộc họ Ráy - Araceae.

Cây trầu bà được phát hiện và mô tả lần đầu tiên vào năm 1880 từ Quần đảo Hiệp hội Polynesia thuộc Pháp, đặc biệt là đảo Mo'orea với tên gọi là cây trầu bà Aureus. Tại đây, cây phát triển một cách mạnh mẽ và trở thành một trong những loại cây trồng trong nhà phổ biến nhất ở các vùng ôn đới.

1.1 Đặc điểm thực vật

Trầu bà là cây thân leo cao, có rãnh dọc giữa các mắt, nhiều cành có cành rũ xuống. Cành non hình roi, thon, dày 3-4mm, đốt dài 15-20cm; cuống lá dài 8-10cm, bẹt hai bên từ trên xuống; bẹ có nhiều lông, phần dưới rộng mỗi bên gần 1cm, thuôn nhọn hướng lên trên. Các lá phía dưới to, dài 5-10cm, các lá phía trên dài 6-8cm, dạng giấy, hình trứng rộng, nhọn ngắn, gốc hình trái tim, rộng 6,5 cm.

Cuống lá trên cành trưởng thành dày, dài 30-40cm, gốc hơi to, khớp trên dài 2,5-3 cm, hơi dày, mặt bụng có rãnh rộng , bẹ lá dài, lá hình da mỏng, màu xanh ngọc lục bảo, thường (đặc biệt là mặt lá) có nhiều mảng màu vàng thuần không đều, nguyên mép. Các cạnh không đều nhau, hình bầu dục hoặc bầu dục thuôn dài, đỉnh ngắn, gốc hình tim sâu, dài 32-45cm, rộng 36cm, loại I. Có 8-9 đôi gân bên, hơi dày, hơi nhô lên hai bên, tạo thành góc nhọn 70°-80° với gân giữa chắc khỏe.

1.2 Đặc điểm phân bố

Ban đầu cây trầu bà là loại thực vật chỉ sống ở đảo Moorea thuộc Quần đảo Society. Tuy nhiên do khả năng thích nghi cùng với sức sống mãnh liệt, nó đã được du nhập vào nhiều nước nhiệt đới bao gồm Bangladesh, Ấn Độ, Myanmar, Thái Lan, Việt Nam, Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa (Hải Nam, Hồng Kông), Đài Loan, Nhật Bản (Quần đảo Ryukyu, Quần đảo Ogasawara, Quần đảo Ogasawara), Malaysia (Bán đảo, Sabah, Sarawak), Singapore, Indonesia (Java, Quần đảo Maluku, Nusa Tenggara, Sulawesi, Sumatra), Philippines, Quần đảo Solomon, Vanuatu, New Caledonia, New Guinea, Úc (Queensland), Quần đảo Marshall, Hawaii, Palau, Fiji, Tonga, Quần đảo Cook và Tây Samoa. Nó thích môi trường ẩm ướt, ưa ánh sáng tán xạ, tránh ánh nắng trực tiếp, ưa bóng râm, ưa đất tơi xốp, màu mỡ, giàu mùn. Nhiệt độ đan xen không được thấp hơn 15 độ C.

Đây là loại cây ưa bóng râm, ưa ánh sáng tán xạ và chịu bóng râm tốt hơn. Nó trở nên sống động khi trồng vào nước, vì có sức sống bền bỉ nên nó được gọi là “Bông hoa của sự sống”. Những cành lá xanh mướt trải dài. Khi trồng trong nhà, dù là cây trồng trong chậu hay một vài thân cây bẻ thành thủy canh đều có thể phát triển tốt. Có thể gắn vào cột làm bằng cây thốt nốt, hoặc có thể trồng thành dạng treo đặt trên phòng làm việc, bậu cửa sổ hoặc đặt trực tiếp trong chậu, là loài hoa đẹp rất thích hợp trồng trong nhà.

1.3 Phương pháp trồng trọt 

Các phương pháp nhân giống cây trầu bà là cắt và giâm cành

Phương pháp cắt

Chọn những cây cây trầu bà khỏe mạnh vào cuối mùa xuân và đầu mùa hè, cắt những cành dài từ 15cm đến 30cm, cắt bỏ lá từ 1 đến 2 đốt ở gốc, cẩn thận để không làm tổn thương rễ trên không, sau đó cắm chúng vào cát trơn hoặc tro xỉ. đến độ sâu của hom 1/3. Đổ đủ nước và đặt ở nơi râm mát. Xịt nước lên lá hàng ngày hoặc phủ màng Nhựa để giữ ẩm. Miễn là môi trường được giữ không thấp hơn 20°C, tỷ lệ sống sót sẽ trên 90%.

Phương pháp giâm cành

Để giâm cành, bạn nên chọn những cành bán gỗ, khỏe, không bị sâu bệnh, sâu bệnh, cắt thành đoạn dài 10-13cm, rạch phía dưới thành vết cắt xiên, để lại 2-3 lá ở đầu trên, cắt bỏ một nửa số lá để giảm sự thoát hơi nước và tạo điều kiện cho cành giâm sống sót.

Giá thể cắt yêu cầu đất thịt tơi xốp, thoáng khí, thoát nước tốt hoặc đất cát có hàm lượng mùn cao, tốt nhất nên sử dụng vermiculite, loại đất này sẽ bén rễ nhanh và tỷ lệ sống cao. Sử dụng 2% formalin hoặc 5% thuốc tím để khử trùng đất trước khi trồng.

Nhúng nhanh phần dưới đã chuẩn bị sẵn vào bột tạo rễ ABT hoặc axit indolebutyric, cắm vào giá thể đã chuẩn bị sẵn, cắm 1/2 lượng đất vào, tưới nước thật kỹ để tiếp xúc chặt với giá đỡ rồi phủ đất lên. 

Lưu ý

• Sau khi cấy chú ý giữ ẩm cho đất và nhiệt độ không khí cao. Độ ẩm đất tối ưu là khoảng 50%, trong khi độ ẩm không khí tốt nhất là 80%-90%.
• Trong giai đoạn đầu mới cắt, độ che bóng của tán lá nên giữ ở mức khoảng 80%, điều này không chỉ có tác dụng ngăn ánh nắng trực tiếp mà còn đảm bảo đủ ánh sáng tán xạ để giâm lá quang hợp và tạo điều kiện ra rễ.
• Thông qua cách xử lý trên, rễ thường sẽ bén rễ sau 20 ngày, bạn có thể gỡ màng và tăng cường ánh sáng, đồng thời vẫn chú ý phun lá và che nắng vào những ngày nắng hè, chú ý chống rét. vào mùa đông, sau khi ra rễ khoảng 10 ngày có thể chuyển sang chậu để quản lý bình thường.

2 Thành phần hóa học 

Chiết xuất Ethanol của lá và rễ đã tạo ra các alkaloid, terpenoid steroid, flavonoid, tannin, glycosid tim. Trong thí nghiệm GC-MS sàng lọc phytochemical dịch chiết rễ cây axeton phát hiện 21 hợp chất cacbohydrat, axit béo, phenol, rượu, vitamin, alkaloid và flavonoid. Kiểm tra Phytochemical của chiết xuất metanol của lá thu được các alkaloid, flavonoid, glycoside, terpenoid, tannin, carbohydrate, đường khử và Saponin mà không có steroid và anthraquinone.

3 Tác dụng dược lý của cây Trầu bà

Trầu bà vàng được coi  là loại cây thanh lọc không khí, có tác dụng loại bỏ formaldehyde hiệu quả nhất. Ngoài formaldehyde, cây còn có thể loại bỏ các chất gây ô nhiễm trong nhà như trichloroethene, toluene, xylene, benzen. Bên cạnh đó, trầu bà vàng đã được ứng dụng trong y học và có có tác dụng chống oxy hóa, kháng khuẩn, kháng nấm, trị đái tháo đường, lợi tiểu, ức chế thần kinh trung ương, chữa lành vết thương, bảo vệ dạ dày, chống loét, chống ung thư.

3.1 Kháng khuẩn

Các chiết xuất dung môi khác nhau của lá và rễ đã được đánh giá chống lại các vi sinh vật khác nhau. Chiết xuất lá metanol cho thấy hoạt động kháng khuẩn chống lại E. coli và S. Aureus và hoạt động kháng nấm chống lại Candida albicans.

3.2 Chống ung thư, chống lại các tế bào ung thư vú T-47D

Một chiết xuất dung môi chloroform từ Trầu bà vàng cho thấy sự ức chế tăng trưởng đáng chú ý đối với các tế bào ung thư vú T-47D. Thông qua cơ chế là gây chết tế bào apoptotic và không apoptotic

3.3 Độc tính gây độc tế bào đối với dòng tế bào ung thư gan ở người

Nghiên cứu đánh giá chiết xuất nước, etanolic và axeton của các bộ phận thực vật khác nhau của trầu bà về hoạt tính kháng khuẩn và độc tế bào cho thấy chiết xuất từ ​​rễ axeton cho thấy hoạt động kháng khuẩn hiệu quả nhất với MIC lần lượt là 3, 5 và 9 mg/l đối với E. coli, S.ureus và C. albicans. Về khả năng gây độc tế bào in vitro đối với dòng tế bào ung thư gan người (HEPG-2), dịch chiết axeton cho thấy nồng độ hiệu quả nhất ở mức 50 µg/ml với IC50 là 36,7 µg/ml. 

3.4 Lá có tác dụng ức chế hệ thần kinh trung ương và lợi tiểu

Nghiên cứu đánh giá dịch chiết lá và cồn có tác dụng vận động và lợi tiểu ở động vật thí nghiệm. Tiêm chất chiết xuất vào màng bụng với liều 200 mg/kg gây ra sự ức chế thần kinh trung ương đáng kể (p<0,01) bằng cách giảm hoạt động vận động và cho thấy lượng nước tiểu tăng đáng kể (p<0,01). Nghiên cứu độc tính cấp tính cho thấy không có độc tính hoặc thay đổi hành vi ở mức liều 2000 mg/kg. Kết quả cho thấy tác dụng ức chế thần kinh trung ương bằng cách giảm hoạt động vận động và tác dụng lợi tiểu ở chuột.

3.5 Chất chống oxy hóa

Nghiên cứu đánh giá các thành phần hóa học thực vật và khả năng chống oxy hóa in vitro của lá, rễ và thân cây E. aureum. Chiết xuất metanol của lá cho thấy nồng độ alkaloid, phenolics, Flavonoid và terpenoid cao hơn. Lá cho thấy hoạt tính chống oxy hóa cao nhờ enzyme catalase và Peroxidase. Lá cho thấy khả năng nhặt gốc tự do tối đa. Phần lá cũng cho thấy là nguồn chất chuyển hóa thứ cấp phong phú so với các bộ phận khác của cây.

3.6 Đặc tính chống oxy hóa / chống ăn mòn

Nghiên cứu đánh giá hàm lượng phenolic cho thấy khả năng chống oxy hóa của lá E. aureum với tổng hàm lượng phenol và flavonoid lần lượt là 125,21 và 52,22 mg/g trong dịch chiết metanol. 

3.7 Chữa lành vết thương

Nghiên cứu đánh giá hoạt động chữa lành vết thương của công thức thuốc mỡ từ phần giàu metanol của lá E. aureum bằng cách sử dụng mô hình vết thương cắt bỏ và rạch ở thỏ. Kết quả cho thấy tốc độ co vết thương nhanh chóng.

3.8 Loại bỏ Phytoremediation Formaldehyde

Epipremnum Aureus được đánh giá là cây lọc không khí, loại bỏ formaldehyde hiệu quả. Mặc dù đã cho thấy khả năng thanh lọc của các bộ phận của nhà máy trên không và dưới lòng đất formaldehyde, hiệu quả hoạt động của thân cây chưa rõ ràng. Một thí nghiệm khử trùng bằng formaldehyde đã được tiến hành trên Epipremnum aureum và Rohdea japonica trong buồng kín. Kết quả cho thấy thân cây có thể loại bỏ formaldehyde. Hiệu suất loại bỏ của mỗi cây lần lượt là 0,090 và 0,137 mg/m/m3/h; tỷ lệ tinh sạch lần lượt là 40,0 và 61,6%. Kết quả cho thấy khi lá tiếp xúc với formaldehyde, nồng độ CO2 tăng lên khi nồng độ formaldehyde giảm và sự thay đổi nồng độ CO2 có thể là một chỉ số đánh giá mức độ khử formaldehyde của cây trồng.

4 Công dụng của Trầu bà vàng theo Y học cổ truyền

4.1 Bộ phận dùng

Rễ và lá

4.2 Tính vị, tác dụng

Vị nhạt, tính mát, không độc.

Theo cụ Nguyễn An Cư thì dược liệu này có tác dụng thông kinh mạch, điều phế khí, lương huyết giải độc.

4.3 Công dụng

Trầu bà vàng trị được nóng lạnh, chữa kiết lỵ, ngắt được chứng băng huyết, rong huyết, đới hạ, ho ra huyết, đái ra máu, lại chữa được các chứng chạm vía ban nóng, đẹn của trẻ em.

Lá giã uống và đáp trị rắn cắn.

5 Cách chăm sóc cây Trầu bà vàng

5.1 Ánh sáng

Điều kiện sinh trưởng ban đầu của cây trầu bà vàng là ở những khu rừng được che mát bởi những cây cao chót vót và tính nhiệt đới không mạnh. Nhưng ở miền Bắc vào mùa thu đông, để bù đắp cho sự thiếu hụt nhiệt độ và quang hợp, cần tăng cường độ chiếu sáng.

Trồng trong nhà có thể đặt gần cửa sổ nhưng nên tránh ánh nắng trực tiếp. Quá nhiều ánh nắng sẽ làm cháy lá trầu bà, còn quá nhiều bóng râm sẽ làm mất đi những đốm đẹp trên lá. Vì vậy, có thể đặt cây trong nhà ở nơi có nắng quanh năm. Trong phòng tối, cứ nửa tháng nên chuyển sang môi trường có ánh sáng mạnh để cây phục hồi trong một khoảng thời gian, nếu không các lóng sẽ dễ phát triển và lá sẽ nhỏ đi.

Trầu bà vàng có thể được đặt gần bệ cửa sổ phía đông hoặc phía bắc vào mùa xuân, mùa hè và mùa thu, và ở cửa sổ hướng về phía nam vào mùa đông. Nếu đặt trong môi trường có quá nhiều ánh sáng trong thời gian dài, không những thân cây nho dài ra, các đốt dài hơn, hình dáng cây thưa thớt mà các sọc vàng trắng trên lá cũng sẽ trở nên dài hơn, nhỏ hơn và nhẹ hơn, thậm chí các đốm sẽ biến mất hoàn toàn và chuyển sang màu xanh lục. Nếu muốn trồng ngoài trời thì chú ý che nắng, đặc biệt vào mùa hè nên chú ý tránh ánh nắng trực tiếp, nếu không lá mới sẽ nhỏ hơn, màu lá mờ, mép lá bị xỉn màu, dễ dàng bị đốt cháy.

5.2 Nhiệt độ

Ở miền Bắc, trầu bà có thể sống qua mùa đông khi nhiệt độ phòng trên 10°C và khi nhiệt độ phòng trên 20°C cây có thể phát triển bình thường. Nhìn chung, điều cần chú ý là tránh chênh lệch nhiệt độ quá mức, đồng thời để lá tránh xa các thiết bị sưởi ấm.

5.3 Độ ẩm

Trong điều kiện đảm bảo nhiệt độ bình thường, tăng độ ẩm là vô cùng có lợi cho sự phát triển của cây trồng. Có một số cách để tăng độ ẩm như để cây gần máy tạo độ ẩm. Máy tạo độ ẩm nên mở hơn 5 giờ mỗi ngày. Cây có thể tận hưởng hơi nước do máy tạo độ ẩm phun ra. Sử dụng máy phun được điều chỉnh theo tỷ lệ phun sương để phun nước lên lá, thân và rễ trên không của cây nhiều lần trong ngày; duy trì một lượng nước thích hợp trong khay chậu hoa và tăng nhiệt độ cục bộ của cây thông qua sự bốc hơi của nó; nhẹ nhàng lau bề mặt lá bằng khăn ướt lạnh hoặc giấy vệ sinh hoặc lau nhẹ bôi lên bề mặt lá trong thời gian ngắn (1-2 giờ mỗi ngày). Phủ cây bằng màng nhựa trong suốt để tạo hiệu ứng nhà kính nhỏ và bổ sung nước cho cây bằng cách làm bay hơi hơi nước trong không khí, đất, không quá 2 giờ mỗi ngày, quá lâu sẽ ảnh hưởng đến khả năng thông gió và quang hợp của cây

5.4 Nước

Lượng nước tưới vào mùa thu đông cần được kiểm soát chặt chẽ theo nhiệt độ phòng. Trước khi sưởi ấm, nhiệt độ thấp, đất của cây bốc hơi chậm, nên giảm tưới nước và kiểm soát lượng nước trong khoảng 1/4-1/2 lượng ban đầu. Ngay cả sau khi đun nóng, cũng không nên tưới nước quá thường xuyên, nên đổ ít nước vào chậu để nước thấm qua lớp lụa màu nâu. Ngoài ra, nên phun nước lên vùng rễ trên không của cột màu nâu để giảm khả năng hấp thụ nước không đủ của rễ do bốc hơi nhanh. Vào mùa đông, tốt hơn nên tưới bằng nước đã để khô trong một ngày, nước quá lạnh dễ làm hỏng rễ. Khi trồng trong nước lượng nước không nên quá nhiều, chỉ nên ngập phần rễ, nếu lượng nước quá nhiều thân và lá sẽ dễ bị thối.

Trầu bà vàng ưa ẩm, nên tưới nước thường xuyên trong mùa sinh trưởng để giữ ẩm cho đất chậu, tránh đất chậu khô, nếu không dễ gây vàng lá, hình dạng cây xấu. Tưới nước quá nhiều sẽ khiến nước tích tụ trong đất chậu, dễ gây thối rễ và chết lá, đặc biệt vào mùa đông khi nhiệt độ phòng xuống thấp, bạn cần chú ý hơn đến việc kiểm soát tưới nước. Vào mùa hè, khi tưới nước đầy đủ, bạn cũng nên chú ý phun nước lên lá thường xuyên. Vào mùa đông, khi khí hậu hanh khô cũng cần phun nước ấm lên lá định kỳ 4-5 ngày một lần để rửa sạch bụi bẩn bám trên lá giúp lá luôn tươi xanh.

5.5 Bón phân 

Vào mùa thu đông ở phía Bắc, hầu hết cây cối đều phát triển chậm hoặc thậm chí ngừng sinh trưởng nên giảm bón phân. Trước mùa đông, chủ yếu phun phân vô cơ dạng lỏng 15 ngày một lần. Sau mùa đông bón phân chủ yếu bằng cách phun lên lá, chủ yếu qua khí khổng trên lá, phân bón hấp thụ qua khí khổng trên lá, có thể bón trực tiếp lên lá. Nên sử dụng phân bón lá đặc biệt, phân vô cơ thông thường khó được lá hấp thụ. 

6 Cây trầu bà vàng có lá vàng

Trầu bà vàng mua vào mùa đông thường được đông lạnh nên khi đặt trong nhà sẽ nhanh chóng chuyển sang màu vàng, sau khi những chiếc lá vàng đông lạnh này rụng đi, những chiếc lá mới sẽ lại xuất hiện trong dịp Tết Nguyên đán.

Thông thường, trầu bà vàng mới mua có thời gian thích nghi với môi trường mới khoảng 1 tháng, lá vàng ở phía dưới là bình thường, nhưng hãy nhớ: không bóc trực tiếp lá vàng hoặc lá chết mà hãy cắt từ giữa cuống lá đến tránh bong tróc quá mức do trực tiếp bóc vỏ, mất nước và vết thương ngày càng gia tăng có thể khiến các lá phía trên chuyển sang màu vàng.

Trầu bà vàng tuy không sợ bóng tối nhưng môi trường quá tối cũng sẽ khiến lá vàng, bạn có thể thường xuyên di chuyển vị trí đến nơi có ánh sáng tốt, đồng thời không nên phơi nắng quá nhiều, tiếp xúc quá nhiều với ánh sáng mạnh. sẽ không chỉ khiến lá vàng rụng mà còn khiến toàn bộ cây bị rụng và chết.

Nếu đất bầu quá khô hoặc quá ướt, cả hai tình trạng này đều sẽ gây rối loạn trao đổi chất, làm tổn thương bộ rễ và dẫn đến vàng lá, rụng lá.

Thiếu phân bón, thiếu dinh dưỡng cũng sẽ gây vàng lá, lúc này cần bón phân kịp thời.

Bạn có thể bón phân bằng bia đúng cách, cách làm như sau: hòa bia với nước theo tỷ lệ 1:1 rồi phun lên thân và lá.

Bón thúc quá nhiều cũng dễ gây cháy rễ, khiến lá úa vàng, héo, bạn có thể pha loãng phân với nước để chất dinh dưỡng trôi theo nước.

7 Tài liệu tham khảo

1. Từ điển cây thuốc Việt Nam tập 2 (Xuất bản năm 2021). Trầu bà vàng, trang 1071-1072, từ điển cây thuốc Việt Nam tập 2. Truy cập ngày 27 tháng 10 năm 2023.
2. Tác giả Jisu Kim và cộng sự, ngày đăng năm 2017. In vitro anti-inflammatory activity of Pothos scandens extract in RAW 264.7 cells, pmc. Truy cập ngày 27 tháng 10 năm 2023.