Thủy Tiên (Narcissus tazetta)

Thủy tiên được biết đến là một loại thảo dược với khả năng chữa bệnh và được áp dụng vào nhiều bài thuốc cổ truyền từ xưa đến nay. Trong bài viết này, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy xin gửi đến bạn đọc những thông tin chi tiết về loại cây này.

1 Giới thiệu về Thủy tiên

Thủy tiên có tên khoa học là Narcissus tazetta L., một loại cây thuộc họ Thủy tiên (Amaryllidaceae).

Mặc dù đây là loại cây không phải là một loại hoa ăn được (toàn bộ cây đều có độc), nhưng chúng có nhiều công dụng khác nhau trong vườn và với sức khỏe.

1.1 Đặc điểm thực vật

Củ thường được trồng vào mùa thu. Qua mùa đông, thân và lá hoa hình thành trong củ và chúng xuất hiện vào cuối mùa đông trước khi cây ra hoa vào mùa xuân năm sau.

Hầu hết các giống đều mọc một bông hoa từ mỗi củ. Những bông hoa đặc biệt này có thể dễ dàng nhận ra, với một 'kèn kèn' ở giữa được bao quanh bởi nửa tá lá đài giống như cánh hoa, chúng chỉ nở hoa trong thời gian tương đối ngắn. 

Ngày kéo dài và nhiệt độ ấm hơn khiến cây cối héo úa và chết dần, đồng thời các chất dinh dưỡng tích tụ trong mùa xuân sẽ quay trở lại củ. Những củ nhỏ bé này sẽ trải qua ba mùa tiếp theo dưới lòng đất để chuẩn bị bùng phát những chồi mới vào mùa xuân tới.

1.2 Cách trồng cây thủy tiên

Hoa thuỷ tiên vàng trồng được ở nhiều khu vườn. Người trồng đã áp dụng và phát triển nhiều loại giống không chỉ về hình dáng và màu sắc hoa mà còn kiểm soát được thời gian ra hoa. Công nghệ đã sẵn sàng để cung cấp hoa cắt cành ở Anh và cho thị trường xuất khẩu trong sáu tháng, từ khoảng tháng 12 đến tháng 5. Bạn có thể trồng chúng trong nhiều loại ánh sáng hoặc đất. Miễn là có ánh nắng đầy đủ hoặc bóng râm nhẹ và chất trồng hoặc đất ẩm nhưng không bị úng, bạn có thể trồng chúng:

• Trong chậu, chậu trồng cây hoặc các vật chứa khác.
• Trong bãi cỏ.
• Là luống vườn viền dọc theo rìa của một khu vực trồng trọt hàng năm. 
• Dưới cây ăn quả (là một phần của hội cây ăn quả).
• Trong khu vực rừng/động vật hoang dã có ánh sáng tự nhiên.
• Trên sườn dốc hoặc sườn đồi tự nhiên.

1.3 Ứng dụng trong công nghiệp, thương mại

Vương quốc Anh là nước sản xuất hoa thủy tiên và hoa thủy tiên cắt cành lớn nhất thế giới. Việc kinh doanh trồng hoa thuỷ tiên vàng đóng góp thêm khoảng 23 triệu bảng Anh/năm cho nền kinh tế đất nước, trong khi Vương quốc Anh cũng sản xuất khoảng một nửa số củ thủy tiên trên thế giới, với lượng xuất khẩu 10.000 tấn/năm trị giá khoảng 7 triệu bảng Anh. Có khoảng 4.200 ha đất sản xuất thương mại, trong đó diện tích này có thể gấp 5 lần diện tích dành cho vườn, công viên và các mục đích sử dụng cảnh quan khác.

Khi hoa đã nở, các phần trên mặt đất khác của hoa thuỷ tiên vàng sẽ chết nhanh chóng và cây tồn tại dưới lòng đất suốt mùa hè và mùa thu. Củ thủy tiên, giống như các cơ quan lưu trữ dưới lòng đất khác, cũng có thể là nguồn thức ăn hấp dẫn cho động vật, vì vậy toàn bộ cây, từ củ đến hoa, đều chứa các chất hóa học khiến chúng có vị đắng khó chịu và thậm chí độc hại.

2 Thành phần hóa học

Lá và thân hoa thủy tiên chứa tinh thể Canxi oxalate. Ở hoa thủy tiên vàng, các bó tinh thể canxi oxalat hình kim được gọi là raphide. Hoa thủy tiên vàng cũng tổng hợp nhiều loại alkaloid isoquinoline. Tổng hàm lượng trong củ thường là 1-2%, nhưng hơn 100 hợp chất riêng lẻ đã được xác định trong số các giống thủy tiên khác nhau. Các alkaloid thủy tiên được nghiên cứu nhiều nhất là lycorine, narciclasine, galanthamine và pretazettine.

3 Tác dụng của Thủy tiên với sức khỏe

Hoa thủy tiên vàng đã được sử dụng thường xuyên trong y học dân gian và y học cổ truyền, ngoài đặc tính gây bệnh đã được ghi chép rõ ràng, chiết xuất có thể gây tê, ảo giác, co giật và ảnh hưởng đến tim, cũng như được sử dụng trong nhiều thế kỷ trong điều trị ung thư. Thoa nước trái cây hoặc chiết xuất nước lên vết bỏng hoặc vết thương hở có thể gây tê và những tác dụng này giải thích tại sao người ta lại quan tâm nhiều đến việc xác định cơ sở hóa học và dược lý của chúng.

Trong y học cổ truyền phương Đông, hoa Thủy tiên là phương thức chữa đau đầu, đau thần kinh tọa, đau khớp và bệnh trĩ. Ngày nay, chỉ những cánh hoa thủy tiên mới được sử dụng cho mục đích làm thuốc. Chúng có đặc tính an thần, làm mềm, khử trùng và sát trùng phổi tự nhiên. Lợi ích sức khỏe của chế phẩm từ củ thủy tiên chỉ được khuyến khích sử dụng bên ngoài, theo khuyến nghị của bác sĩ trị liệu tự nhiên. 

Những lợi ích sức khỏe chính của hoa thuỷ tiên vàng là:

• Lo lắng
• Hen suyễn
• Đau thấp khớp
• Rối loạn thần kinh tim, nhịp tim nhanh
• Bệnh viêm vú
• Suy tĩnh mạch
• Kích động
• Mất trí nhớ
• Ho gà
• Đau đầu
• Ung thư

4 Bài thuốc từ Hoa thủy tiên

4.1 Trà hoa thủy tiên

Thu hoạch cánh hoa thủy tiên (không có hộp đựng) rồi phơi thành lớp mỏng, để nơi thật khô

(khi ướt sẽ nhanh mất dược tính). Để làm trà từ cánh hoa thuỷ tiên vàng, bạn có thể sử dụng cánh hoa khô hoặc cánh hoa tươi. 

Thực hiện

• Thêm nửa nằm cánh hoa thủy tiên tươi hoặc hai thìa cà phê cánh hoa khô vào nước chỉ để ngập chúng trong hai đến ba giờ. Lọc và để phần nước lạnh sang một bên.

• Ngâm những cánh hoa đã sử dụng tương tự vào cốc nước sôi trong 20 phút và lọc lấy nước.

• Trộn hỗn hợp nóng với nước ngâm lạnh là xong.

• Liều khuyến cáo là hai hoặc ba cốc mỗi ngày.

Đây là bài thuốc dùng chữa: ho, hen suyễn, lo âu, ác mộng, loạn thần, nhịp tim nhanh.

4.2 Siro hoa thủy tiên

Xếp từng lớp mỏng Mật Ong nguyên chất và cánh hoa thủy tiên tươi vào lọ thủy tinh tươi xen kẽ nhau cho đến khi đổ đầy gần hết lọ. Xếp những cánh hoa thủy tiên tươi thành một lớp mỏng, sau đó cho một lớp mật ong phủ kín, lại phủ một lớp mỏng hoa, vân vân. Khi bạn đã gần đổ đầy lọ, hãy đổ một lớp mật ong dày bằng hai ngón tay lên trên. Đậy kín lọ và bảo quản ở nơi thoáng mát trong hai tháng. Sau thời gian này, xi-rô cánh hoa thủy tiên đã sẵn sàng để sử dụng.

Lợi ích sức khỏe của xi-rô thủy tiên : trị họ, ác mộng.

4.3 Cồn hoa thủy tiên

Đổ rượu vodka theo tỷ lệ 1:10 lên lá và hoa thủy tiên xắt nhỏ (Narcissus thơ mộng) trong lọ thủy tinh màu hổ phách. Đậy kín và để ở nơi mát mẻ trong mười ngày, thỉnh thoảng lắc. Lọc và đổ vào chai thủy tinh nhỏ giọt màu hổ phách. Liều khuyến cáo là ba đến năm giọt, ba lần một ngày, nửa giờ sau bữa ăn chính, tối đa là mười ngày.

Lợi ích sức khỏe của cồn hoa thủy tiên: viêm phế quản, ho gà, đau đầu

4.4 Thuốc mỡ hoa thủy tiên

100g củ thủy tiên xay (Narcissus thơeus)

• 100g mỡ lợn nấu chín (không muối)

• 100ml dầu thực vật

• 100g mỡ cừu (tùy chọn)

• 100g sáp ong

• 10 g trầm hương

• 10 g cồn keo ong

• 10 g Nhựa thông

Chuẩn bị : Đổ tất cả mỡ động vật, dầu thực vật và sáp ong vào nồi tráng men trên lửa nhỏ. Khuấy liên tục. Khi nó bắt đầu sôi, đổ phần nguyên liệu còn lại vào và tiếp tục đun nhỏ lửa thêm mười phút nữa, khuấy liên tục. Lọc qua gạc hai lớp và đổ vào lọ thủy tinh hoặc hộp đựng. Đậy kín và bảo quản trong tủ lạnh. Sử dụng dầu hoa thủy tiên để xức lên vùng bị ảnh hưởng bất cứ khi nào cần thiết. 

Lợi ích: bỏng da, bầm tím

4.5 Bài thuốc chữa viêm vú

Một trong những lợi ích sức khoẻ quan trọng nhất của hoa thuỷ tiên vàng là việc sử dụng nó trong bệnh viêm vú, như một loại thuốc chườm tại chỗ. Có hai cách để thực hiện phương thuốc này tại nhà. Cách đầu tiên đơn giản hơn và nó diễn ra như thế này. Đổ nửa lít nước sôi lên củ thủy tiên cỡ vừa, rửa thật sạch và rửa sạch. Đậy nắp và để ngẫm trong hai giờ. Ngâm một miếng gạc sạch trong dịch truyền này và đắp lên vùng vú bị ảnh hưởng, để yên trong một giờ. Thủ tục được lặp lại hai lần một ngày trong thời gian cần thiết.

Sự biến đổi của phương thuốc này như sau. Cắt nhuyễn một củ thủy tiên và trộn với một lượng tương đương cháo gạo hoặc bột lúa mạch đen. Để chuẩn bị cháo, hãy đun sôi nửa cốc gạo trong một cốc nước. Khi hạt gạo đã to lên, đổ một ly sữa và củ thủy tiên cắt nhỏ lên trên. Đun nhỏ lửa trong khoảng 15 phút. Để nguội và bôi hỗn hợp thu được lên ngực. Đắp một miếng gạc lên hỗn hợp và để yên trong một giờ, sau đó rửa sạch bằng nước ấm. Bạn có thể áp dụng hai hoặc ba lần một ngày.

4.6 Bài thuốc trị Đau thấp khớp & bệnh trĩ

Nghiền một củ thủy tiên và trộn với dầu thực vật theo tỷ lệ 1:4. Đổ vào lọ hổ phách và để ở nơi mát mẻ trong bảy ngày. Lọc qua một miếng gạc và bảo quản trong tủ lạnh. Bạn có thể dùng Dung dịch này bôi tại chỗ, xoa vào chỗ đau nhức mỗi tối trước khi đi ngủ. Bạn có thể sử dụng phương pháp điều trị tại chỗ này bao lâu tùy thích, không có hạn chế nào. Bạn cũng có thể sử dụng phương pháp này để điều trị bệnh trĩ. Trong trường hợp này, hãy đắp một miếng gạc đã ngâm thuốc lên vùng bị viêm. Để trong hai đến ba giờ, sau đó rửa sạch bằng nước ấm.

4.7 Bài thuốc trị Loét giãn tĩnh mạch

Nghiền nhuyễn một củ thủy tiên rồi trộn với mật ong theo tỷ lệ 1: 3. Trải hỗn hợp lên một miếng gạc và bôi lên vùng bị ảnh hưởng. Cố định nó tại chỗ bằng băng gạc. Thay đổi nó hai lần một ngày và thực hiện theo phương pháp điều trị trong mười ngày.

4.8 Bài thuốc trị Nhiễm nấm da

Một trong những lợi ích sức khỏe chính của hoa thủy tiên là điều trị nấm da. Nghiền nhuyễn ba củ thủy tiên vàng, cho vào lọ thủy tinh và đổ nửa lít rượu vodka lên trên. Ngâm ở nơi tối, mát trong bảy ngày, sau đó lọc lấy nước. Áp dụng cho các khu vực bị ảnh hưởng hai đến ba lần một ngày. Phương thuốc đơn giản này cũng có thể được sử dụng để điều trị chứng đau thấp khớp.

4.9 Bài thuốc trị Tàn nhang

Trộn một củ thủy tiên xay mịn với 200 ml giấm táo trong lọ màu hổ phách và ngâm ở nơi mát mẻ trong 10 ngày. Sử dụng loại kem dưỡng da tự nhiên này để thoa lên vùng da bị tàn nhang mỗi ngày một lần. Rửa sạch với nước và sau đó thoa kem dưỡng ẩm da tự nhiên. Tránh vùng nhạy cảm quanh mắt!

5 Tài liệu tham khảo

1. Tác giả Alexander Kornienko và cộng sự, ngày đăng báo 19 tháng 8 năm 2010. Chemistry, Biology and Medicinal Potential of Narciclasine and its Congeners, pmc. Truy cập ngày 5 tháng 12 năm 2023.
2. Tác giả Xin Li và cộng sự, ngày đăng báo năm 2015. Composition of Carotenoids and Flavonoids in Narcissus Cultivars and their Relationship with Flower Color, pmc. Truy cập ngày 5 tháng 12 năm 2023.