Cây Thuốc Lá (Nicotiana tabacum L.)

Thuốc lá được biết đến là một loại gây độc với đường hô hấp từ đó cũng có thể gây ra các bệnh nghiêm trọng như viêm phổi, ung thư,…. Vậy loại cây này có những ưng điểm, tính chất, tác dụng chữa bệnh không? Trong bài viết này, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy (trungtamthuoc.com) xin gửi đến bạn đọc thông tin có thể giúp bạn hiểu rõ hơn về cây Thuốc lá.

1 Giới thiệu về cây Thuốc lá

Thuốc lá có tên khoa học là Nicotiana tabacum L., thuộc họ Cà - Solanaceae. 

Đây là cây có thể làm kích thích thần kinh kể cả với liều nhỏ, tuy là chất độc nhưng lượng tiêu thụ trên thế giới ngày một tăng.

1.1 Đặc điểm thực vật

Thuốc lá là cây thân thảo, sống hằng năm. Thân cây mọc đứng, chiều cao khoảng 0,6-1,5m, phần gốc hoá gỗ. Lá hình bầu dục hơi thon, mọc so le, không có cuống, một mẩu lá phía dưới ôm vào thân, các lá phía trên. Bé hơn hình lưỡi mác. Thân và lá có nhiều lông.

Hoa nhiều, tập hợp thành chuỳ ở ngọn. Đài có lông, tràng màu trắng hay hồng hoặc tím nhạt. Đài và tràng đều liền cánh. Tràng dài gấp 4-5 lần đài, phía dưới thành ống nhỏ, phía trên mọc loe rộng ra.

Quả nang có 2 ô, có đài tồn tại bọc ở ngoài, trong chứa nhiều hạt rất nhỏ màu đen.

1.2 Đặc điểm phân bố

Cây thuốc lá có nguồn gốc ở vùng nhiệt đới châu Mỹ, ngày nay được trồng ở nhiều nước khí hậu nhiệt đới và ôn đới trên toàn thế giới. Người ta ước tính hàng năm toàn thế giới sản xuất khoảng 4 triệu tấn lá khô, trong đó ¾ sản xuất ở châu Mỹ và các nước châu Á. Những nước sản xuất nhiều thuốc lá trên thế giới là: Mỹ, Trung Quốc, Ấn Độ, Brazil, Nhật Bản, Nga,…

Ở nước ta thuốc lào thường trồng tập trung ở một số tỉnh như Hải Dương, Hải Phòng (Tiên Lãng - Vĩnh Bảo). Thuốc lá được trồng ở nhiều tỉnh như: Vĩnh Phúc, Cao Bằng, Lạng Sơn, Hoà Bình, Gia Lai - Kon Tum, Đắc Lắc... Thuốc là được trồng bằng hạt. Thời vụ gieo trồng thay đổi tuỳ theo giống và điều kiện khí hậu. Ở nước ta thường trồng vào tháng 12 và thu hoạch lá vào tháng 4 - 6.

1.3 Thu hái và chế biến

Lá thuốc lá là bộ phận dùng để chế biến ra các chế phẩm sử dụng. Lá cây trên bụi chín theo tầng từ dưới lên trên. Tầng dưới được tuốt khi có nụ hoa sau khi trồng khoảng 1 tháng đến 1 tháng hơn. Sau đó, tầng tiếp theo bị xé,…

Lần lượt thu hoạch theo từng tầng, chỉ nên hái những lá đang ở độ chín vừa đủ để có thể thu được 1 lượng nicotin theo yêu cầu. Để tiết kiện thời gian phơi, thông thường lá được thu hoạch vào buổi tối khi thời tiết khô ráo, đến khi sương chiều. Lá cây được thu hái vào vụ xuân hè, dùng tươi hoặc khô. Hạt thu hái ở những quả gần chín, đem phơi khô để tách hạt.

2 Thành phần hoá học

 Trong lá có các alcaloid là hoạt chất, trong đó alcaloid chính lá nicotin (0,0, đến 10% ở thuốc lá và 16% ở thuốc lào), Nicotin là một chất lỏng sánh, bay hơi. được, mùi hắc, vì nóng, cây, khi tinh khiết thì không màu nhưng để ngoài ánh sáng và không khí nó ngủ màu nâu, nicotin tan trong nước, rất tan trong các dụng môi hữu cơ. Ngoài ra còn có một số alcaloid phụ có cấu trúc hoá học tương tự như nornicotin, nicotyrin, anabarin, N. metyllanabasin, nicotelin, myosmin….., ở một số chủng thuốc lá lại có nornicotin hoặc anabasin là alcaloid chính.

Ngoài ra, còn có các chất kiềm bay hơi (pyridin, N - metylpyrolidin), glucid (khoảng 40%), protein (12%), lipid (5%), các acid hữu cơ (15 - 20%), các hợp chất đa phenol (có vai trò quan trọng trong màu sắc và hương vị của thuốc lá), ít tinh dầu, muối vô cơ, các men…

Trong hạt có 35 - 40% dầu (dầu này có chỉ số iod 133 - 188, chỉ số acid 1,57 - 3,14), protein (45%).

3 Tác dụng - Công dụng của thuốc lá theo Y học cổ truyền

3.1 Tác dụng Thuốc lá 

Nicotin trong thuốc lá có tác dụng kích thích thần kinh trung ương và hệ thần kinh thực vật với liều nhỏ, dùng liều cao có thể gây liệt. Với liều 50 - 100mg nicotin sẽ làm chết người lớn do ngạt thở.

Nicotin vào cơ thể sẽ bị phân huỷ nhanh chóng nhất là đối với người nghiện. Những người nghiện thường xuất hiện một số bệnh mạn tính đường hô hấp. Những bài báo nghiên cứu gần đây cho thấy hút thuốc lá là nguyên nhân chủ yếu gây ung thư phổi. 

Thuốc lá và thuốc lào ít được dùng làm thuốc cho người, trong nhân dân thường dùng để đắp lên chỗ đứt tay, chân để cầm máu. Đối với súc vật, đôi khi người ta cũng dùng thuốc lá pha với nước để chữa ghẻ, chấy rận, bọn chó. Tránh bôi vào những chỗ da bị sây sát vì dễ gây ngộ độc.

Lượng thuốc lá thu hoạch hằng năm trên thế giới chủ yếu để phục vụ nhu cầu hút thuốc. Mặc dù thuốc lá có chất độc nhưng việc tiêu thụ thuốc lá trên thế giới ngày một tăng. Ngày nay nhiều nước ngoài việc tăng cường giáo dục, vận động không hút thuốc đã có những biện pháp pháp lý để hạn chế việc hút thuốc, nhất là đối với thiếu niên.

Nicotin lấy từ thuốc lá hoặc dư phẩm của công nghiệp thuốc lá có chứa nicotin được dùng làm thuốc phòng trừ sâu bệnh cho cây trồng. Nicotin cũng là nguyên liệu chế tạo acid nicotinic và amid - nicotinic. Acid nicotinic tự do cũng được dùng làm thuốc giãn tĩnh mạch ngoại biên và chống tăng lipid máu.

Thân cây thuốc lá được dùng để sản xuất cellulose làm giấy và bìa cứng đóng gói. Dầu hạt thuốc lá dùng trong kỹ nghệ sơn và vecni vì là một loại dầu khô được.

3.2 Công dụng của thuốc lá theo Y học cổ truyền

3.2.1 Tính vị - Tác dụng

Vị cay, tính ấm, có đọc có tác dụng tiêu thũng giải độc, thu liễm chỉ huyết, sát trùng. Người ta cũng biết nicotin là một chất độc mạnh đối với các hạch giao cảm của hệ thần kinh; nó cũng có tính sát trùng.

3.2.2 Công dụng của thuốc lá theo Y học cổ truyền

Thuốc lá có hiệu quả trị giun đũa (hăm nước 1%), diệt ký sinh trùng (chấy, rận, ghi). Cũng dùng diệt sâu bọ phá hoại mùa màng (dùng lá tươi ngâm nước cho đặc mà phun), diệt ruồi (dùng nước điếu hút thuốc lào, cho ít mật hay nước đường, nước mía vào hoặc dùng bọn thuốc tàn ngâm trong nước sôi, bỏ bã lấy nước hoà thêm đường hay mặt cho ngọt chất nicotin sẽ làm cho ruồi say mà chết). Còn dùng cầm máu, trị rắn cắn, trị sâu bọ có hại chích, vết đứt, vết thương. Lá khô giã đắp, mỗi lần 24g, hoặc lấy thuốc lào nhai nuốt nước vì dùng bã rịt. Do có tính làm se nên thuốc là được sử dụng rửa cơ quan sinh dục phụ nữ khi xuất huyết hay bị bệnh lậu.

Ở Trung Quốc, cây được dùng chữa đinh nhọt độc, nấm đầu, chốc đầu, rắn độc cắn, … phần lớn là dùng ngoài

4 Tài liệu tham khảo

1. Từ điển cây thuốc Việt Nam tập 2 (xuất bản 2021). Thuốc lá trang 938, từ điển cây thuốc Việt Nam. Truy cập ngày 8 tháng 6 năm 2023.
2. Dược liệu học tập 2, nhà xuất bản Y học. Thuốc lá trang 54-56, dược liệu học tập 2. Truy cập ngày 8 tháng 6 năm 2023.