Thỏ Ty Tử

Thỏ ty tử được biết đến khá phổ biến với công dụng tăng cường chức năng gan thận, bổ thận tráng dương, cải thiện suy nhược thần kinh, lợi tiểu, hỗ trợ thai kỳ. Trong bài viết này, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy (trungtamthuoc.com) xin gửi đến bạn đọc những thông tin chi tiết về Thỏ ty tử.

1 Giới thiệu về cây Thỏ ty tử tên khoa học

Thỏ Ty Tử là tên gọi khác của Hạt tơ hồng, thuộc họ Tơ hồng (Cuscutaceae), có tên khoa học là Cuscuta australis R.Br. (hoặc Cuscuta hygrophilae H. W. Pearson). 

Tơ hồng là loại cây ký sinh bắt buộc, chỉ có thể sống trên cây ký chủ sau khi nảy mầm. Sau khi cây tơ hồng ký sinh vào cây chủ, haustorium sẽ kết nối trực tiếp với hệ thống mạch máu của cây chủ (bao gồm phloem và xylem). Các plasmodesmata cũng có thể được hình thành giữa các tế bào của sợi tơ hồng và cây chủ. Chúng được sử dụng để trao đổi chất giữa tơ hồng và cây chủ, giúp tơ hồng hấp thụ đường, nước và chất dinh dưỡng trực tiếp từ cây chủ thông qua haustoria để sống sót. Ngoài ra, các chất chuyển hóa, protein, mRNA, các chất cao phân tử khác và một số mầm bệnh thực vật, chẳng hạn như vi khuẩn và vi rút, cũng có thể được truyền giữa tơ hồng và cây chủ.

1.1 Đặc điểm thực vật

Dây tơ hồng là loại cây ký sinh có thân mảnh, màu vàng hoặc nâu nhạt, sinh sống trên các cây khác và sử dụng rễ mút để hút chất dinh dưỡng từ cây chủ. Lá của loài cây này biến dạng thành vẩy. Hoa hiếm khi nở, có hình cầu màu trắng nhạt và tụ lại thành 10-20 hoa. Quả của nó có hình cầu, đường kính khoảng 3mm, nứt từ dưới lên, chứa từ 2-4 hạt hình trứng.

1.2 Thu hái và chế biến

Tên khoa học của Thỏ ty tử là Semen Cusutae sinensis. Để lấy Thỏ ty tử, người ta hái cả cây về vào tháng 8-9 và phơi khô, sau đó đập lấy hạt và sàng lọc để tách các tạp chất. Hạt Thỏ ty tử có hình cầu, đường kính từ 0,9mm đến 1,5mm. Mặt ngoài của hạt có màu nâu xám, nâu vàng hoặc nâu đỏ, có nhiều nốt sẩn nhỏ. Một đầu của hạt có một rãnh hình dải hẹp, hơi lõm xuống. Hạt có chất lượng tốt, rắn chắc, khó bị vỡ và có mùi thơm nhẹ, vị nhạt.

1.3 Đặc điểm phân bố

Cây Tơ hồng phổ biến trên khắp đất nước ta nhưng ít thấy ra hoa. Vì vậy, hạt tơ hồng (hay còn gọi là Thỏ ty tử) vẫn phải nhập từ Trung Quốc.

2 Thành phần hóa học

Thành phần hóa học của Thỏ ty tử bao gồm cuscutin (chất Nhựa), cuscutacin (alkaloid), acid hữu cơ, Flavonoid, lignan và dầu béo. 

3 Công dụng - Tác dụng của cây Thỏ ty tử

3.1 Tác dụng dược lý 

Cao của hạt Tơ hồng khi dùng trên chuột có khả năng kích thích hệ miễn dịch và ngăn chặn sự phát triển của khối u.

3.2 Vị thuốc Thỏ ty tử - Công dụng theo y học cổ truyền

3.2.1 Tính vị, tác dụng

Thỏ ty tử có tính bình, vị cay ngọt, có tác dụng tăng cường chức năng thận, cải thiện suy nhược thần kinh, lợi tiểu, hỗ trợ thai kỳ, cải thiện tình trạng tiêu chảy và có tác dụng làm sáng mắt.

3.2.2 Công dụng của cây Thỏ ty tử

Cây Thỏ ty tử được sử dụng trong điều trị các bệnh liên quan đến đau lưng, xơ cứng động mạch vành, suy nhược thần kinh, cũng như giúp giảm các triệu chứng như mỏi gối, ù tai, mắt mờ, liệt dương, di tinh. Cây thường được chế biến thành dạng thuốc sắc, hoàn hoặc bột và thường được kết hợp với các loại thuốc khác để tăng hiệu quả. 

Tuy nhiên, Thỏ ty tử không nên được sử dụng đối với những người bí đại tiện hoặc dễ bị cường dương.

4 Cách ngâm rượu Thỏ ty tử và các bài thuốc

• Rượu thỏ ty tử và Ngũ Vị Tử bao gồm rượu trắng 500ml, 30g thỏ ty tử và 30g ngũ vị tử, ngâm trong 7-10 ngày trước khi sử dụng, uống 2-3 lần mỗi ngày, mỗi lần 20-30ml. Giúp tăng cường sức khỏe, kéo dài tuổi thọ, hỗ trợ điều trị đau lưng, chóng mặt, tình trạng xuất tinh sớm.
• Rượu thỏ ty tử: Sử dụng thỏ ty tử 100g và rượu trắng ngon 500ml để ngâm trong vòng 7 ngày, sau đó lọc bỏ bã. Mỗi ngày uống 3 lần, mỗi lần 20-30ml. Loại rượu này có tác dụng tốt cho người bị phù nề ở mặt và tay chân.

• Viên thỏ ty tử và phụ tử bao gồm 100g thỏ ty tử và 120g phụ tử. Nghiền nhuyễn, trộn với một chút rượu và đóng thành viên to bằng hạt ngô. Uống 50 viên cùng với rượu mỗi lần, giúp bổ thận, tăng cường sinh lý nam, giúp giảm mệt mỏi, căng thẳng, nhẹ cơ thể.
• Bổ gan sáng mắt: Sử dụng xa tiền tử 12g, Thục Địa 12g và thỏ ty tử 12g để tán bột, sau đó trộn với mật để tạo thành viên hoàn. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 12g, pha với ít rượu ấm. Loại thuốc này được sử dụng trong trường hợp can thận đều yếu và thị lực giảm sút.
• Chữa suy nhược cơ thể ở người cao tuổi: Sử dụng thỏ ty tử 10g, phụ tử chế 8g, Sơn Thù 8g, Đương Quy 8g, nhục Quế 10g, kỷ tử 10g, lộc giác giao 12g, Đỗ Trọng 12g và thục địa 16g để sắc và uống trong vòng 1 tháng. 

5 Tài liệu tham khảo

1. Nhận thức cây thuốc và dược liệu, chủ biên Trần Hùng (Xuất bản năm 2021). Thỏ ty tử trang 74 - 75, Nhận thức cây thuốc và dược liệu. Truy cập ngày 14 tháng 2 năm 2023.
2. Tác giả Tao Li và cộng sự (Đăng ngày 22 tháng 8 năm 2022). Bidirectional mRNA transfer between Cuscuta australis and its hosts, PubMed. Truy cập ngày 10 tháng 04 năm 2023.