So Đũa (Sesbania grandiflora (L.) Pers.)

So đũa thuộc dạng cây nhỡ, chiều cao mỗi cây khoảng 8-10 mét. Cành và thân cây đều mảnh. Cây So đũa có nhiều công dụng, giúp chữa viêm răng, viêm lợi quanh răng, bầm tím. Bài viết dưới đây, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy (trungtamthuoc.com) sẽ cung cấp cho bạn đọc những thông tin chi tiết.

1 Giới thiệu

Tên khoa học: Sesbania grandiflora (L.) Pers.

Tên đồng nghĩa: Agati grandiflora (L.) Desv., Agati coccinea Desv.

Họ thực vật: Đậu Fabaceae.

1.1 Đặc điểm thực vật

So đũa thuộc dạng cây nhỡ, chiều cao mỗi cây khoảng 8-10 mét. Cành và thân cây đều mảnh.

Lá kép lông chim chẵn, lá mọc so le, gồm 20-25 đôi lá chét, phiến lá chét có dạng hình bầu dục thuôn, chiều dài mỗi lá khoảng 3-4cm, chiều rộng từ 1-1,5cm, gốc và đầu lá tròn, các lá chét ở giữa có kích thước lớn hơn so với lá ở ngọn. Hai mặt của lá nhẵn, gần như có màu lục nhạt giống nhau. Lá kèm rụng sớm, cuống lá dài.

Cụm hoa mọc ở kẽ lá tạo thành chùm ngắn rủ xuống dưới, chiều dài cụm hoa từ 4 đến 7cm, lá bắc sớm rụng, hoa to, gồm 2-3 cái, chiều dài mỗi hoa khoảng 9-12cm, hoa có màu trắng hoặc hồng, đài hình chuông, nhẵn, có khía, nhị 2.

Quả dài từ 30-40cm, rộng 7-8mm, gần giống như chiếc đũa, thắt lại ở khoảng cách giữa các hạt.

Hạt rất nhiều, có dạng hình thận, dài 0,5cm, dẹt, màu nâu.

Mùa hoa quả từ tháng 4 đến tháng 8.

Dưới đây là hình ảnh cây So đũa:

1.2 Thu hái và chế biến

Vỏ thân, vỏ rễ thu hái quanh năm, hoa hái khi mới nở. Có thể dùng tươi hoặc phơi khô.

Một số nơi còn dùng lá.

1.3 Đặc điểm phân bố

Chi Sesbania Adanson gồm một số loài cây thảo, cây gỗ, cây bụi. Tại nước ta, chi này gồm 5 loài, trong đó so đũa là cây có kích thước lớn nhất. Cây có nguồn gốc ở Malaysia và Ấn Độ, một số tài liệu cho rằng cây có nguồn gốc ở Nam Đông Dương sau đó lan ra các khu vực nhiệt đới khác.

So đũa được tìm thấy nhiều ở Campuchia, Malaysia, Việt Nam, Thái Lan, Lào, Ấn Độ. Tại nước ta, cây được tìm thấy chủ yếu từ Phú Yên trở vào, được trồng ở các bờ kênh, vườn nhà hoặc ven đường đi ở một số tỉnh miền Đông và miền Tây Nam Bộ.

So đũa là loài ưa ẩm, ưa sáng, sinh trưởng và phát triển tốt. Cây được trồng từ hạt sau khoảng 1 năm chiều cao có thể lên đến 2-3 mét và bước và thời kỳ ra hoa quả. So đũa là loài ra hoa quả nhiều hàng năm, do thời kỳ ra hoa vào mùa khô nên việc thụ phấn cũng đạt tỷ lệ cao hơn. Đây là loài khá điển hình về khả năng thích nghi với điều kiện nóng ẩm của vùng nhiệt đới, cây không chịu được giá lạnh do đó không trồng được ở các tỉnh phía Bắc.

So đũa là loài có lợi, lá được dùng để làm thức ăn cho gia súc hoặc dùng để làm phân xanh, gỗ cây được dùng để làm giá trồng mộc nhĩ.

2 Cách trồng

So đũa được trồng ở miền nam do không chịu được lạnh giá kéo dài.

Cây có thể trồng bằng hạt, quả dài, nhiều hạt, dễ nhân giống, dễ trồng.

So đũa không kén đất, không cần chăm sóc.

3 Thành phần hóa học

Lá cây chứa:

• Protein.
• Calci.
• Phospho.
• Vitamin A.
• Vitamin B1.
• Riboflavin.
• Acid nicotinic.
• Vitamin C.
• Iod.
• Protein.
• Acid oleanolic.
• Galactose.
• Acid glucuronic.
• Lá là nguyên liệu giàu protein.

Hoa chứa:

• Vitamin B.
• Protein.
• Acid nicotinic.
• Vitamin C.

Hạt chứa:

• Protein.
• Chất béo.
• Carbohydrate toàn phần.

Hạt bỏ vỏ hạt và màng bên trong là một nguyên liệu giàu protein nhưng lại thiếu mất một số acid amin quan trọng bao gồm lysin và methionin.

Vỏ hạt chứa chất béo, đường khử. Hạt nảy mầm trong 120 giờ, hàm lượng Acid Ascorbic sẽ tăng lên.

Gỗ chứa lignin. Vỏ chứa gôm, tanin.

Dịch vỏ được dùng để làm bền lưới, chế tanin và thuốc nhuộm.

4 Tác dụng của cây So đũa

Toàn cây So đũa bỏ rễ chiết với cồn 50 độ đã được tiến hành thử nghiệm trên in vitro và in vivo cho thấy tác dụng chống co thắt cơ trơn hồi tràng cô lập chuột lang gây bởi acetylcholin và histamin. Ngoài ra, dịch chiết cồn còn có tác dụng hạ nhiệt, an thần, hiệp đồng tác dụng với thuốc ngủ Phenobarbital ở chuột nhắt trắng. Dịch chiết cồn giúp lợi tiểu khi nghiên cứu trên chuột cống trắng.

5 Công dụng trong y học cổ truyền

5.1 Tính vị, công năng

Vỏ cây có vị đắng, hơi chát, tính bình. Tác dụng chỉ tả, lợi tiểu, trừ lỵ.

Lá cây giúp thanh nhiệt.

5.2 Công dụng

Vỏ cây được dùng để làm thuốc bổ đắng, kích thích vị giác, kích thích tiêu hóa giúp ăn ngon cơm.

Sử dụng 100g vỏ cây, bỏ lớp vỏ ngoài, sau đó thái mỏng và phơi khô. Đem vỏ cây đã sơ chế ngâm cùng với rượu 40 độ trong 20-30 ngày. Mỗi lần uống 20ml trước bữa ăn.

Nước sắc vỏ cây So đũa khi dùng với liều 6-12g có tác dụng chữa tiêu chảy, viêm loét dạ dày, kiết lỵ, nhiễm toan.

Vỏ cây còn được dùng ngoài trong các trường hợp loét miệng, tưa miệng.

Lá cây So đũa có tác dụng gì? Lá tươi đem giã nát dùng trong trường hợp bầm giập. Hoa và lá non sau khi giã nát, chắt lấy nước, nhỏ vào mũi để trị sổ mũi, phòng và chữa cảm cúm, có thể dùng để nấu canh ăn trong trường hợp nhức đầu, cảm cúm.

Hoa của cây So đũa sau khi phơi khô, dùng với lượng 10-30g đem sắc nước uống dùng để làm thuốc tẩy.

Sử dụng 8-16g rễ tươi, đem giã nhỏ, thêm nước, gạn uống khi bị ho.

Y học dân gian Ấn Độ sử dụng dịch ép từ rễ tươi của cây So đũa, thêm Mật Ong để uống giúp long đờm.

Nhân dân Thái Lan sử dụng So đũa trong trường hợp chảy máu, làm săn da bằng cách dùng ngoài.

Nhân dân Indonesia sử dụng nước ép hoa nhỏ vào mắt để chữa nhìn mờ do trong thành phần giàu Vitamin A.

6 Cây So đũa chữa bệnh gì?

Bài thuốc chữa nhức răng, viêm lợi quanh răng từ cây So đũa: Sử dụng vỏ cây So đũa, cạo bỏ lớp vỏ ngoài, băm nhỏ và sắc đặc, thêm muối. Ngậm nước sắc cây So đũa trong 20-30 phút sau đó nhổ đi. Mỗi ngày ngậm 3-5 lần.

7 Một số câu hỏi thường gặp

7.1 Ăn bông so đũa có tốt không?

Hoa của cây So đũa giàu Vitamin C, protein, Vitamin B1, acid nicotinic có tác dụng tăng cường sức đề kháng cho cơ thể, tăng cường miễn dịch, làm giảm nguy cơ mắc bệnh đồng thời kích thích ăn ngon miệng, bồi bổ cơ thể.

7.2 Tác hại của bông so đũa

Bông của cây So đũa có nhiều dưỡng chất tốt cho sức khỏe, tuy nhiên, bất kỳ loại thực phẩm nào cũng không nên ăn quá nhiều vì có thể gây ảnh hưởng đến cơ thể. 1 tuần bạn chỉ nên ăn các món ăn từ bông So đũa 3-4 lần.

7.3 Bông so đũa bao nhiêu calo?

Bông So đũa chứa khoảng 345 calo, ngoài ra, nó còn chứa một số thành phần dinh dưỡng khác như chất xơ, vitamin C,...

7.4 Giá 1kg bông so đũa

Giá thành 1kg bông so đũa dao động khoảng 150.000 đến 200.000 đồng cho 1kg, giá cả có thể dao động tùy thuộc vào mùa vụ và chất lượng của bông So đũa.

8 Tài liệu tham khảo

Cây Thuốc Và Động Vật Làm Thuốc ở Việt Nam tập 2. So đũa, trang 741-742. Truy cập ngày 3 tháng 10 năm 2024.