Sâm Maca (Lepidium meyenii)

Sâm Maca được biết đến khá phổ biến với công dụng tăng cường chức năng tình dục, cải thiện trí nhớ, nhận thức. Trong bài viết này, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy (trungtamthuoc.com) xin gửi đến bạn đọc những thông tin chi tiết về Sâm Maca.

1 Giới thiệu về cây Sâm Maca

Sâm Maca còn có tên gọi khác là Sâm Maca Peru, mọc trên núi cao, ở độ cao trên 3500m và đạt tới 4500m.

Tên khoa học của Sâm Maca là Lepidium meyenii Walp., thuộc họ Cải (Brassicaceae).

1.1 Đặc điểm thực vật

Cây thân thảo, phát triển thấp, cao khoảng 10-20cm. Rễ mập, phình to thành củ, có đường kính 3-5cm, chu vi chỗ rộng nhất 15cm. Cụm lá mọc lên từ đầu rễ giống như hoa thị, màu xanh lục, cuống ngắn, phiến lá nguyên hoặc xẻ thùy sâu. Các lá gốc rộng của năm đầu tiên khác với các lá hẹp trên cuống hoa của năm thứ hai. Những bông hoa bốn cánh nhỏ màu trắng được sắp xếp thành những gai ngắn và hạt thường được sinh ra trong những quả phẳng, tròn, khô. Lớp vỏ ngoài có thể có màu vàng, đỏ hoặc đen; màu vàng là hình thức phổ biến nhất. Cây trưởng thành khoảng 8 tháng sau khi trồng.

1.2 Thu hái và chế biến

Bộ phận dùng: Rễ củ, có nhiều màu từ vàng, kem, trắng, đỏ, đỏ, xám nhạt, đen đến tím; thường gọi là hypocotyl.

Thu hoạch sau 8-9 tháng, vào tháng 5-6, được phơi nắng trong 10-15 ngày và được che phủ qua đêm để tránh mưa và sương giá. Những chiếc lá được để lại trên cây trong quá trình sấy khô để tạo ra rễ ngọt hơn. 

1.3 Đặc điểm phân bố

Cây mọc ở Andes trong một khu vực rất hạn chế. Nó chỉ được tìm thấy ở dãy núi trung tâm của Peru, ở Junin và Cerro de Pasco. Hiện cũng được trồng ở độ cao thấp hơn nhưng kích thước rễ củ còn hạn chế.

2 Thành phần hóa học

2.1 Chất chuyển hóa chính

Các hypocotyl khô của maca có khoảng 13–16% protein và rất giàu axit amin thiết yếu; phần tươi chứa 80% nước và có lượng Sắt và Canxi cao. Một mô tả đầy đủ hơn về thành phần của maca khô cho thấy có 10,2% protein, 59% carbohydrate, 2,2% chất béo và 8,5% chất xơ. Các axit béo tự do cũng có trong maca, nhiều nhất là axit linoleic, palmitic và oleic. Axit béo no chiếm 40,1% trong khi axit béo không no chiếm 52,7%.

Maca chứa các axit amin (mg/g protein) như leucine (91,0mg), Arginine (99,4mg), phenylalanine (55,3mg), Lysine (54,3mg), glycin (68,30mg), alanine (63,1mg), valine (79,3mg), isoleucine (47,4mg), axit glutamic (156,5mg), serine (50,4mg) và axit aspartic (91,7mg). Các axit amin khác có mặt nhưng với tỷ lệ ít hơn là histidine (21,9mg), threonine (33,1mg), tyrosine (30,6mg), Methionine (28,0mg), hydroxyproline (26mg), proline (0,5mg) và sarcosine (0,70mg). Các khoáng chất được tìm thấy trong maca chiếm phần lớn là sắt, canxi, đồng, Kẽm và Kali.

2.2 Chất chuyển hóa thứ cấp

Maca chứa một số chất chuyển hóa thứ cấp. Các chất chuyển hóa thứ cấp macaridine, macaene, macamides và maca alkaloids chỉ được tìm thấy trong loại cây này. Macaene là axit béo không bão hòa. Các hợp chất khác bao gồm sterol như beta-sitosterol, campesterol, và stigmasterol.

Các glucosinolate khác nhau như glucosinolate thơm glucotropaeolin đã được mô tả trong maca. Benzyl glucosinolate đã được đề xuất làm chất đánh dấu hóa học cho hoạt động sinh học của maca. 

== >> Mời bạn đọc tham khảo vị thuốc cùng công dụng: Cây Macca - Chống oxy hóa, bảo vệ tim mạch, thần kinh

3 Sâm Maca có tác dụng gì?

3.1 Giảm stress, chống trầm cảm

Maca là một loại thảo mộc có khả năng thích nghi và là điểm chung của tất cả các chất thích nghi là chúng có thể giúp cơ thể kiểm soát căng thẳng từ môi trường. Sâm Maca giúp kích thích hệ thống chống lại sự căng thẳng của cơ thể bằng cách cân bằng trục tuyến yên - tuyến thượng thận (HPA) của cơ thể. Trục HPA chịu trách nhiệm về cách hệ thống thần kinh trung ương và hệ thống nội tiết tố phản ứng căng thẳng. Một nghiên cứu năm 2014 trên chuột đã tìm thấy mối liên hệ giữa việc tiêu thụ maca trong sáu tuần và tăng cường độ dopamine, dẫn đến giảm trầm cảm.

3.2 Tăng cường năng lượng

Một lý do phổ biến mà mọi người tiêu dùng đều sử dụng maca là để tăng cường năng lượng không chứa caffeine. Mặc dù các nghiên cứu khoa học không thể chỉ ra chính xác cách maca tăng cường năng lượng trong cơ thể, nhưng nó dường như có tác dụng tạo ra năng lượng ở một số người. Một nghiên cứu nhỏ trên 175 người đã chỉ ra mối liên hệ giữa maca và năng lượng. Trong nghiên cứu, những người sử dụng 3g maca trong 12 tuần cho biết họ có năng lượng hơn so với những người không sử dụng maca.

3.3 Giảm triệu chứng mãn kinh và tiền mãn kinh

Tác dụng của Maca với phụ nữ là giảm triệu chứng mãn kinh và tiền mãn kinh. Nghiên cứu đã được thực hiện trên nhóm phụ nữ tiền mãn kinh và mãn kinh, cho thấy việc sử dụng chiết xuất Maca giúp cải thiện các triệu chứng như bốc hỏa, đổ mồ hôi, đồng thời có khả năng chống loãng xương ở lứa tuổi này.

3.4 Chắc khỏe xương

Nghiên cứu cho thấy mối liên hệ giữa maca và giảm triệu chứng mãn kinh tiết lộ rằng những người tham gia đã tăng mật độ xương sau khi tiêu thụ maca. Một nghiên cứu khác trên chuột cũng tìm thấy mối liên hệ giữa maca và chắc khỏe xương. Trong bài báo, các tác giả nghiên cứu cho biết có khả năng giả là do maca chứa axit béo không bão hòa đa, một chất dinh dưỡng quan trọng đối với sức khỏe của xương. Maca giúp xương cứng hơn, đặc biệt rất có lợi cho phụ nữ mãn kinh vì học thường mất mật độ xương khi lớn tuổi. 

3.5 Tăng cường ham muốn tình dục

Tăng cường ham muốn tình dục là một trong những đặc tính nổi tiếng nhất của maca, một tác dụng được thiết lập bởi nhiều nghiên cứu khoa học. Maca được cho là có đặc tính kích thích tình dục nhưng không làm thay đổi nồng độ hormone. Cơ chế đáng lưu tâm là mối liên hệ của maca với tác dụng giảm căng thẳng, giúp cải thiện tâm trạng và tăng cường năng lượng. Macaenes và macamides đã được báo cáo là các hợp chất mới trong maca và có lẽ chịu trách nhiệm cải thiện hành vi tình dục. 

3.6 Tăng khả năng sinh sản của nam giới

Đây là lợi ích của maca dành riêng cho nam giới: tiêu thụ maca có liên quan đến việc tạo ra lượng tinh trùng cao hơn. Maca đã được phát hiện là làm tăng số lượng tinh trùng ở chuột bình thường và trong các tình trạng bệnh lý do tiếp xúc với độ cao, tiêm chì axetat và malathion. Maca cũng làm tăng khả năng di động của tinh trùng. Maca đen và maca vàng với tỷ lệ nhỏ là những giống chịu trách nhiệm tăng số lượng tinh trùng và khả năng vận động của tinh trùng trong khi maca đỏ không có tác dụng.

== >> Mời bạn xem thêm dược liệu: Sâm Cau - Bổ thận tráng dương, tăng cường sinh lý phái mạnh

4 Cách sử dụng Sâm Maca Peru

4.1 Sử dụng truyền thống

Người dân bản địa tiêu thụ maca theo truyền thống; nó có hương vị độc đáo và mùi thơm tương tự như caramel. Các hypocotyl được ăn sau khi nấu chín hoặc sấy khô bảo quản, và có thể được sử dụng để làm nước trái cây, súp và chất chiết xuất cũng như để làm giàu các loại thực phẩm khác bằng bột của chúng. 

4.2 Sử dụng hiện đại

4.2.1 Chỉ định và dạng dùng

Là một chất bổ sung thảo dược, Sâm Maca được sử dụng để điều trị nhiều loại bệnh, bao gồm mất cân bằng nội tiết tố, tình trạng viêm, triệu chứng mãn kinh, loãng xương và các vấn đề về tuyến tiền liệt, đồng thời nó được sử dụng để tăng khả năng sinh sản và ham muốn tình dục. Loại cây này không được coi là chất kích thích nhưng thường được sử dụng để tăng năng lượng, sức bền và tinh thần minh mẫn.

Ở Peru, Maca thường được tiêu thụ trong thực phẩm và dưới dạng trà. Nhưng ở Hoa Kỳ, Sâm Maca được tìm thấy ở dạng bột, viên nang hoặc cồn thuốc nhiều hơn.

4.2.2 Liều dùng

Người lớn thường sử dụng rễ maca với liều 1,5 đến 3,5 gam mỗi ngày bằng đường uống trong 6 đến 16 tuần. Điều này có thể khác nhau tùy thuộc vào chế phẩm được sử dụng (ví dụ: viên nang, chất lỏng, bột).

4.2.3 Tác dụng phụ và lưu ý

Tác dụng phụ của rễ maca nói chung là không phổ biến và nhẹ và có thể bao gồm các triệu chứng tiêu hóa hoặc đau đầu. Đã có những báo cáo chủ quan (dựa trên cảm xúc cá nhân) về chu kỳ kinh nguyệt bị thay đổi, ủ rũ, chuột rút, viêm dạ dày và mất ngủ. 

Cũng như nhiều chất bổ sung khác, maca chưa được thử nghiệm về độ an toàn ở trẻ em hoặc những người đang mang thai hoặc cho con bú. Do thiếu thông tin này, nó không nên được sử dụng trong các nhóm này.

5 Tài liệu tham khảo

1. Tác giả Natália da Silva Leitão Peres và cộng sự (Ngày đăng 17 tháng 1 năm 2020). Medicinal effects of Peruvian maca (Lepidium meyenii): a review, Royal Society of Chemistry. Truy cập ngày 4 tháng 5 năm 2023.  

2. Tác giả Gustavo F. Gonzales (Ngày đăng 2 tháng 10 năm 2011). Ethnobiology and Ethnopharmacology of Lepidium meyenii (Maca), a Plant from the Peruvian Highlands, NCBI. Truy cập ngày 4 tháng 5 năm 2023.  

3. Tác giả Alena Clark (Ngày cập nhật 11 tháng 11 năm 2022). What Is Maca Root?, Verywell Health. Truy cập ngày 4 tháng 5 năm 2023.