Rau ráu (Dây chè, Dạ khiên ngưu, Bạch đầu - Decaneuropsis cumingiana (Benth.) H.Rob. & Skvarla)

Cây rau ráu (Dây chè) là loài dây leo, thường có chiều dài từ 8 đến 10 mét. Theo YHCT, Rau ráu có vị cay, đắng, tính mát và hơi độc. Cây có tác dụng khử phong, thanh nhiệt, hoạt huyết, thông mạch, thư cân và trị sốt rét. Bài viết dưới đây, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy (trungtamthuoc.com) sẽ cung cấp cho bạn đọc những thông tin chi tiết.

1 Giới thiệu

Tên tiếng Việt: Rau ráu, Dạ khiên ngưu, Dây chè, Bạch đầu

Tên khoa học: Decaneuropsis cumingiana (Benth.) H.Rob. & Skvarla

Họ: Asteraceae (Cúc)

1.1 Đặc điểm thực vật của cây Rau ráu (Dây chè)

Cây rau ráu (Dây chè) là loài dây leo, thường có chiều dài từ 8 đến 10 mét.

Thân và cành: Thân mảnh, cành nhỏ, được phủ một lớp lông mịn màu nâu hung.

Lá: Lá rau ráu mọc so le, hình dạng bầu dục hoặc trứng. Lá có kích thước dài 5-9 cm và rộng 3-6 cm, gốc lá tròn, đầu lá nhọn. Mặt trên lá nhẵn, trong khi mặt dưới có lông. Cuống lá ngắn.

Hoa: Cụm hoa mọc thành chuỳ dài ở đầu cành hoặc kẽ lá, gồm nhiều đầu hoa. Lá bắc xếp thành nhiều hàng, tràng hoa hình ống phình ra ở phần họng, màu hung đỏ. Bao phấn có tai ngắn và mào lông màu hung đỏ, dài đều nhau.

Quả: Quả dạng bế, có lông và mang 10 khía chạy dọc.

Hình ảnh cây rau ráu

1.2 Phân bố và sinh thái

Rau ráu xuất hiện ở nhiều khu vực miền núi phía Bắc và Tây Nguyên. Loài này thường sống lẫn với các cây bụi hoặc cây gỗ nhỏ, đặc biệt tại các bờ nương rẫy, rừng ẩm hay khu vực rừng tái sinh sau nương rẫy.

Cây thích nghi tốt với ánh sáng, nhưng cũng chịu được bóng mát trong giai đoạn nhỏ. Các cành được chiếu sáng đầy đủ có khả năng ra hoa và kết quả nhiều. Quả bế mang túm lông giúp cây phát tán nhờ gió. Rau ráu tái sinh tốt nhờ chồi sau khi bị cắt và có thể được nhân giống bằng hạt.

1.3 Bộ phận sử dụng

Rễ cây rau ráu và thân rau ráu được thu hái quanh năm, sau đó phơi hoặc sấy khô để dùng.

2 Thành phần hóa học của cây Rau ráu

Rễ và cành rau ráu chứa alcaloid độc gọi là vernonin.

3 Cây rau ráu có tác dụng gì?

3.1 Tính vị và công năng

Rau ráu có vị cay, đắng, tính mát và hơi độc. Cây có tác dụng khử phong, thanh nhiệt, hoạt huyết, thông mạch, thư cân và trị sốt rét.

3.2 Công dụng

Rau ráu thường được dùng để điều trị:

• Cảm sốt, phong thấp, đau nhức cơ xương.
• Sốt rét, đau họng, đau mắt.
• Đối với phụ nữ sau sinh: Hỗ trợ thông huyết và thông sữa.

Tại Hải Nam (Trung Quốc), thân và rễ cây được dùng làm thuốc chữa phong thấp, đau nhức, Đau Bụng Kinh, đau họng, và vết thương do đâm chém.

Liều lượng khuyến nghị:

• Sử dụng 10-20g mỗi ngày, sắc uống.
• Dùng ngoài: Sắc nước rửa vết thương hoặc ngậm lát cắt ngâm nước muối để trị đau răng.

3.3 Lưu ý quan trọng

3.3.1 Triệu chứng ngộ độc

Rễ và thân rau ráu có độc, cần cẩn thận khi sử dụng. Việc dùng quá liều có thể gây ngộ độc, với các biểu hiện như:

• Đau bụng, tiêu chảy.
• Đau đầu, chóng mặt, nói nhảm.

3.3.2 Xử lý ngộ độc

Gây nôn và rửa dạ dày.

Uống lòng trắng trứng gà, chè đặc, hoặc tiêm Glucose.

Điều trị triệu chứng và sử dụng thuốc an thần nếu cần.

4 Tài liệu tham khảo

Tác giả Đỗ Huy Bích. Cây Thuốc Và Động Vật Làm Thuốc ở Việt Nam tập 1. Dây chè, trang 631. Truy cập ngày 07 tháng 01 năm 2025.