Rau Dừa Nước (Du Long Thái - Ludwigia adscendens (L.) Hara)

Rau dừa nước thuộc dạng cây thảo, thường mọc bò, cây có khả năng nổi trên mặt nước nhờ có các phao xốp có dạng hình trứng, phao này có màu trắng và thường mọc thành từng búi. Bài viết dưới đây, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy (trungtamthuoc.com) sẽ cung cấp cho bạn đọc những thông tin chi tiết.

1 Giới thiệu

Tên khoa học: Ludwigia adscendens (L.) Hara

Tên đồng nghĩa: Jussiaea repens L.

Tên gọi khác: Thủy long, Rau dừa trâu, Du long thái, Thủy thái.

Họ thực vật: Onagraceae (Rau dừa nước).

1.1 Đặc điểm thực vật

Rau dừa nước thuộc dạng cây thảo, thường mọc bò, cây có khả năng nổi trên mặt nước nhờ có các phao xốp có dạng hình trứng, phao này có màu trắng và thường mọc thành từng búi.

Thân cây có dạng hình trụ, thể chất mềm yếu, các mấu có bén rễ.

Lá cây mọc so le, phiến lá có dạng hình bầu dục, gốc lá thuôn, đầu lá tù, chiều dài mỗi lá khoảng từ 4 đến 6cm, hai mặt của lá nhẵn, mặt trên có màu sẫm bóng, mặt dưới có màu nhạt hơn, chiều dài mỗi cuống lá khoảng 1cm.

Hoa của cây rau dừa nước thường mọc đơn độc ở kẽ lá, hoa có màu trắng, cuống hóa dài, lá bắc có kích thước rất nhỏ, dạng vảy, tràng 5 cánh mỏng, có dạng hình bầu dục, nhị 10, xếp 2 hàng, bao phấn thuôn.

Quả thuộc dạng quả nang, có dạng hình trụ dài, phủ một lớp lông nhỏ, khi mở tạo thành 5 mảnh.

Hạt có số lượng nhiều, dạng hình chữ nhật.

Mùa hoa quả từ tháng 6 đến tháng 8.

Dưới đây là hình ảnh cây Rau dừa nước:

1.2 Thu hái và chế biến

Bộ phận dùng: Toàn cây.

Thời điểm thu hái: Mùa thu.

Chế biến: Dùng tươi hay phơi khô.

1.3 Đặc điểm phân bố

Ludwigia L. gồm các loài thường được tìm thấy chủ yếu ở vùng nhiệt đới của Châu Á, Bắc Mỹ, Châu Phi.

Chi Ludwigia L. trước đây được nhập vào chi Jussiaea L.

Tại nước ta, chi Ludwigia L. có 6 loài trong đó có cây Rau dừa nước.

Rau dừa nước phân bố rộng rãi ở các nước Nam Á, Đông Nam Á và Trung Quốc. Tại nước ta, có thể tìm thấy Rau dừa nước ở hầu hết các địa phương ở vùng đồng bằng, vùng núi thấp, vùng trung du, độ cao phân bố dưới 600 mét.

1.4 Rau dừa nước mọc ở đâu?

Rau dừa nước thường mọc ở khu vực đất ngập nước, nếu cây rau dừa nước trên cạn phát triển ở vùng nước nông thì sẽ mọc thẳng như vũng lầy, ruộng nước. Khi nước dâng lên cao hoặc ở những khu vực nước sâu thì hệ thống rễ phụ biến thành phao xốp giúp cây nổi trên mặt nước.

Cây ra hoa quả hàng năm, quả thuộc dạng quả nang, khi già sẽ tự mở, hạt phát tán được nhờ nước. Vào mùa xuân hè, những cây bị cắt vẫn có khả năng mọc nhiều chồi mới.

2 Thành phần hóa học

Thân và lá của cây Rau dừa nước có chứa tanin, Flavonoid, muối Kali và natri, ngoài ra, cây còn chứa chất nhầy.

Một số tài liệu ghi chép rằng, Rau dừa nước chứa protid, glucid, cellulose, Canxi, Sắt, caroten Vitamin C.

3 Tác dụng của cây rau dừa nước

3.1 Tác dụng dược lý

Bệnh viện Đông y Hà Nội đã sử dụng nước sắc từ cây rau dừa nước cho 33 bệnh nhân gặp tình trạng đái rắt, đái ra máu, đái buốt, nước tiểu có chứa hồng cầu, Albumin và bạch cầu. Thời gian điều trị từ 1 đến 3 tuần, kết quả cho thấy có 31 bệnh nhân hết tình trạng đái buốt, đái rắt, tiến hành xét nghiệm thì nước tiểu không còn các biểu hiện bệnh lý. Chỉ có 2 bệnh nhân không đỡ. Ngoài ra, các bác sĩ cũng dùng thuốc này cho 20 bệnh nhân đái ra dưỡng trấp, sau điều trị thì bệnh nhân đã khỏi bệnh.

Nước sắc từ cây Rau dừa nước khi uống cùng với thuốc chống giun chỉ notezin trong 2 năm điều trị thì có 9 trong 14 bệnh nhân âm tính với dưỡng trấp niệu, 5 bệnh nhân không có kết quả.

Chè rau dừa nước không độc, ít nguy cơ xuất hiện tác dụng phụ.

Nước sắc từ cây Rau dừa nước khi dùng cho động vật thí nghiệm sau khi tiêm nọc rắn hổ mang thì thể hiện tác dụng làm tăng tỷ lệ sống hoặc kéo dài thời gian cầm cự của động vật.

Rau dừa nước còn có tác dụng lợi tiểu.

Liều chết 50% của cao khô từ cây rau dừa nước khi nghiên cứu trên chuột nhắt trắng là 1g/kg thể trọng.

3.2 Công dụng theo Y học cổ truyền

3.2.1 Tính vị, tác dụng

Rau dừa nước có vị ngọt nhạt, tính mát, dược liệu có tác dụng lợi tiểu, thanh nhiệt, giải độc, mát máu.

3.2.2 Công dụng

Rau dừa nước thường dùng trong trường hợp ho khan, cảm sốt, phù thũng, đái đục, lỵ ra máu.

Có thể dùng để đắp ngoài trong trường hợp rắn cắn, vết thương lở loét, bỏng.

Toàn cây đem giã nát cùng với dầu Thầu Dầu rồi bôi lên tóc chữa nấm da và một số bệnh về da đầu khác.

Một số bệnh viện đông y sử dụng Rau dừa nước trong trường hợp viêm bàng quang không do sỏi, lao thận, lao bàng quang với triệu chứng đái buốt, đái ra máu, đái ra dưỡng trấp, hồng cầu, albumin, bạch cầu trong nước tiểu.

Liều dùng là 10-20g hoặc liều dùng có thể lên đến 100g dưới dạng dược liệu khô. Trường hợp dùng ngoài thì không kể liều lượng.

Y học dân gian ở Malaysia sử dụng Rau dừa nước giã nát trị bệnh ngoài da.

Ở một số quốc gia khác, Rau dừa nước thường dùng làm thuốc lợi tiểu, chữa viêm họng, thấp khớp, còn dùng trộn với Dầu Hạt Cải để chữa bỏng.

Nhân dân Ấn Độ thường sử dụng Rau dừa nước dưới dạng bột nhão hoặc thuốc đắp để trị bệnh ngoài da, vết loét.

4 Rau dừa nước uống trị bệnh gì?

4.1 Chữa đái ra dưỡng trấp, đái đục, viêm cầu thận cấp.

100-200g Rau dừa nước đem sắc nước uống.

Ngoài ra, có thể dùng 30-40g rau dừa nước, 20-30g tua đa, 15-20g Tỳ giải đem sắc nước uống.

4.2 Chữa ứ máu sưng tấy, vết thương phần mềm, sưng lở, mụn nhọt

30g Rau dừa nước kết hợp với 30g vỏ thân cây gáo (dùng phần trắng ở trong) đem sắc nước uống.

Dùng Rau dừa nước giã nhỏ, thêm giấm để đắp ngoài.

4.3 Chữa cảm sốt

30g Rau dừa nước.

10g Thài lài tía.

Các vị đem sắc lấy nước uống.

Chữa vết thương sưng tấy, sưng lở

30g Rau dừa nước.

30g vỏ cây Gáo (lấy phần trắng ở mặt trong).

Các vị đem sắc lấy nước uống.

5 Món ăn từ Rau dừa nước

5.1 Cây Rau dừa nước có ăn được không?

Rau dừa nước hay Du long thái là một loại rau dại thường mọc ở những ruộng lúa, ao hoặc vũng lầy ngập nước. Cây phân bố ở nhiều khu vực thuộc vùng đồng bằng, trung du và vùng núi thấp.

Rau dừa nước không chỉ là một loại rau dân dã mà còn là một vị thuốc quý trong Y học cổ truyền với tác dụng thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu.

Nhân dân thường sử dụng Rau dừa nước để làm thành nhiều món ăn ngon cho gia đình như canh rau dừa nước với hến, gỏi rau dừa nước,...

5.2 Gỏi rau dừa nước

Rau dừa nước sau khi hái về, rửa sạch, trộn cùng với nước mắm chua ngọt để làm gỏi hoặc ăn sống, nhúng lẩu, chấm cùng với mắm nêm.

5.3 Rau dừa nước xào

Rau dừa nước sau khi hái về, loại bỏ những lá già, rửa sạch, để ráo.

Tỏi băm nhỏ, phi thơm, cho rau dừa nước vào xào.

Nêm nếm gia vị cho vừa ăn, bày ra đĩa và thưởng thức.

6 Tài liệu tham khảo

1. Tác giả Đỗ Huy Bích và cộng sự. Cây Thuốc Và Động Vật Làm Thuốc ở Việt Nam tập 2. Rau dừa nước, trang 576-577. Truy cập ngày 4 tháng 2 năm 2025.
2. Tác giả Đỗ Tất Lợi. Những Cây Thuốc Và Vị Thuốc Việt Nam. Rau Dừa Nước trang 258-259. Truy cập ngày 4 tháng 2 năm 2025.