Phong Lữ (thiên trúc quỳ) - Pelargonium hortorum Bailey

Phong lữ được biết đến khá phổ biến với công dụng trị viêm tai giữa, có tác dụng tiêu viêm và thanh nhiệt. Trong bài viết này, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy (trungtamthuoc.com) xin gửi đến bạn đọc những thông tin chi tiết về Phong lữ.

1 Giới thiệu về cây hoa Phong lữ thảo

Phong lữ, tên khoa học là Pelargonium hortorum Bailey, là một loại thực vật có hoa thuộc họ Phong lữ - Geraniaceae.

1.1 Đặc điểm thực vật

Cây thường được trồng với tên gọi lai của Pelargonium zonale L' Hérit. ex Soland. và Pelargonium inquinans Ait.

Loài đầu tiên là cây thảo hoặc cây bụi thấp, có lông, lá tròn, hình tim, có hoặc không có lông với một đốm đen ở trên phiến lá; phiến lá được chia thành nhiều thuỳ, mép lá khía răng lượn, gần như nhăn nheo. Nguồn gốc của nó ở các vùng phía tây của Nam châu Phi.

Loài thứ hai là cây bụi thấp, cao khoảng 15-30cm, thân có lông nhung, màu nâu. Lá có hoặc không có đốm đen, hoa màu hồng nhạt, đỏ hoặc màu son, hoa hình trái xoan ngắn hơn cánh hoa của loài đầu tiên. Cây được tìm thấy ở vùng Cape của Nam Phi.

Người ta đã tạo ra một loài lai từ hai loài này, với hình dạng lá giống loài đầu tiên và hoa giống loài thứ hai, ra hoa gần như liên tục trong mùa khô. Sự lai giống đã đạt đến mức khó phân biệt với tổ tiên gốc, và hiện nay có nhiều nòi khác nhau được tạo ra.

⇒ Xem thêm dược liệu khác tại đây: Cây hoa hồng - Loài hoa không chỉ đẹp mà còn có lợi cho sức khỏe

1.2 Thu hái và chế biến

Phần sử dụng của cây này là hoa, được gọi là Flos Pelargonii Hortori.

1.3 Đặc điểm phân bố

Loài cây có khả năng ra hoa suốt năm, được trồng ở Hà Nội và Đà Lạt. Nguồn gốc của loài này xuất phát từ Nam Phi và nó được trồng ở nhiều quốc gia khác nhau.

⇒ Xem thêm dược liệu khác tại đây: Cây Hoa ngũ sắc - Hạ sốt, cầm máu, trị đau nhức xương khớp hiệu quả

2 Thành phần hóa học

Dầu phong lữ bao gồm hơn 120 thành phần thực vật, bao gồm monoterpenes, sesquiterpenes, diterpenes và các hợp chất thơm có trọng lượng phân tử thấp. Có ba thành phần chính, linalool, citronellol và geraniol, và các este của chúng, chiếm hơn 60% tổng lượng tinh dầu, và chúng chịu trách nhiệm xác định mùi của tinh dầu. Các thành phần khác là menthone, nerol, isomenthone, rose oxides, terpineol, pinene và myrcene.

3 Tác dụng - Công dụng của cây hoa Phong lữ

3.1 Tính vị, tác dụng

Phong lữ có vị đắng, chát, tính mát; có tác dụng tiêu viêm và thanh nhiệt. 

3.2 Công dụng của cây Phong lữ

Cây hoa được sử dụng trong y học truyền thống Trung Quốc để điều trị viêm tai giữa.

Mùi hoa phong lữ: Tinh dầu phong lữ được chiết xuất từ cây thuộc họ Geraniaceae có giá trị cao và có mùi hương đặc trưng của hoa hồng rất nồng và dễ chịu. Tinh dầu này thường được dùng như một thay thế cho dầu hoa hồng đắt tiền và được gọi là 'dầu hoa hồng của người nghèo'. Tinh dầu phong lữ cũng được sử dụng rộng rãi như một chất tạo mùi trong các sản phẩm công nghiệp dược phẩm, mỹ phẩm, nước hoa và thực phẩm.

4 Tác dụng của tinh dầu hoa Phong lữ

4.1 Giảm mụn và viêm da

Tinh dầu phong lữ được đánh giá có khả năng kháng khuẩn, kháng viêm và khử trùng, giúp giảm mụn trứng cá, kích ứng da và nhiễm trùng da khi bôi tại chỗ. Nó cũng có lợi cho một số tình trạng viêm nhiễm, bao gồm cả những tình trạng ảnh hưởng đến da, và được cho là thuốc chống viêm tiềm năng ít tác dụng phụ.

4.2 Giảm phù nề

Nghiên cứu trên động vật cho thấy tinh dầu phong lữ có chất lượng chống viêm tốt, có thể giúp giảm sưng chân và bàn chân do phù nề. Thêm tinh dầu phong lữ vào nước tắm có thể là cách tốt để điều trị tình trạng này. 

4.3 Viêm tiền đình mũi

Tinh dầu phong lữ có thể giúp giảm các triệu chứng viêm tiền đình mũi do điều trị ung thư gây ra như chảy máu, đóng vảy, đau, khô và lở loét. Nghiên cứu chỉ ra rằng sử dụng tinh dầu phong lữ kết hợp với dầu mè để làm thuốc xịt mũi có thể mang lại hiệu quả cho phụ nữ đang hóa trị ung thư vú.

4.4 Kháng khuẩn

Tinh dầu phong lữ có tính kháng khuẩn và kháng khuẩn, giúp chống lại nhiều loại vi khuẩn. Một nghiên cứu cho thấy tinh dầu phong lữ có tác dụng tương tự như Amoxicillin trong việc chống lại vi khuẩn Staphylococcus aureus, nhưng không có tác dụng chống lại vi khuẩn Listeria monocytogenes.

4.5 Bệnh thoái hóa thần kinh

Citronellol trong tinh dầu phong lữ có thể giảm viêm và chết tế bào ở não. Tinh dầu phong lữ có thể hỗ trợ điều trị cho người mắc bệnh viêm và thoái hóa dây thần kinh.

4.6 Căng thẳng, lo lắng và trầm cảm

Một thử nghiệm ngẫu nhiên với phụ nữ chuyển dạ lần đầu tiên cho thấy tinh dầu phong lữ hít vào có tác dụng làm dịu và giảm lo lắng trong quá trình chuyển dạ. Các chứng bệnh khác như trầm cảm cũng có thể được giảm bớt bằng tinh dầu phong lữ. Một nghiên cứu trên chuột cũng cho thấy tinh dầu này có tác dụng giảm căng thẳng.

4.7 Giảm zona và dị ứng

Một cuộc nghiên cứu mới đây chỉ ra rằng bôi dầu chiết xuất từ cây phong lữ trực tiếp lên vết thương có thể giảm đau hẳn sau vài phút bôi, đặc biệt trong trường hợp đau dây thần kinh sau zona. Bên cạnh đó, thành phần citronellol trong tinh dầu phong lữ cũng được chứng minh là giúp giảm phản ứng dị ứng đối với cơ thể.

5 Tác dụng phụ của tinh dầu hoa phong lữ

Dầu phong lữ là an toàn khi sử dụng đúng cách cho hầu hết mọi người. Tuy nhiên, một số người có thể phản ứng với dầu này và gặp phải các triệu chứng như phát ban hoặc cảm giác nóng rát khi sử dụng nó trực tiếp trên da. Nếu muốn sử dụng dầu phong lữ trên da, bạn nên pha loãng với một loại dầu vận chuyển khác trước khi sử dụng.

Ngoài ra, dầu phong lữ cũng được sử dụng như một gia vị cho các món ăn nướng. Tuy nhiên, cần nhớ rằng chỉ nên ăn một lượng nhỏ và không được sử dụng quá nhiều dầu phong lữ, vì tác dụng của việc ăn một lượng lớn dầu phong lữ chưa được biết đến và có thể gây hại cho sức khỏe.

6 Tài liệu tham khảo

1. Từ điển Cây thuốc Việt Nam Tập 1, tác giả Võ Văn Chi, Nhà xuất bản y học (Xuất bản năm 2021). Phong lữ trang 90 - 91, Từ điển Cây thuốc Việt Nam Tập 1. Truy cập ngày 14 tháng 2 năm 2023.
2. Tác giả Corey Whelan (Đăng ngày 9 tháng 5 năm 2019). Everything You Need to Know About Geranium Essential Oil, Healthline. Truy cập ngày 03 tháng 05 năm 2023.