Olive (Olea europaea L. subsp. europaea var. europaea)

Olive thường được biết đến là một loại thực vật chứa hàm lượng chất béo cao, được trồng để lấy dầu hay còn được gọi là dầu olive. Vậy những đặc tính, tác dụng cùng những ứng dụng trong y học của loại cây này này gì? Trong bài viết này, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy (trungtamthuoc.com) xin gửi đến bạn đọc những thông tin chi tiết và cụ thể về cây Olive đặc biệt là dầu Olive.

1 Olive là gì ?

Olive hay còn được gọi là Ô liu với tên khoa học là Olea europaea L. subsp. europaea var. europaea, thuộc họ Ô liu - Oleaceae.

Olive được coi là loài cây mang tính biển tượng nhất của khu vực Địa Trung Hải. Đây là loài cây được trồng và có thể mọc hoang dã để làm nguồn thực phẩm, gỗ, hay ứng dụng trong đời sống con người.

1.1 Đặc điểm thực vật

Ô liu là một cây xanh hoặc cây mọc hoang bắt nguồn từ các khu vực địa trung hải Châu  u, Châu Á và Châu Phi. 

1.2 Đặc điểm phân bố

Về mặt lịch sử, các quá trình thuần hóa ôliu bao gồm việc lựa chọn những cây được nhân giống bằng phương pháp sinh dưỡng và trồng lặp đi lặp lại những cây mọc tự nhiên với những đặc điểm nông học thuận lợi. Những thực hành hỗn hợp như vậy đã liên tục định hình sự khác biệt về sinh thái, hình thái và di truyền giữa cây hoang dã và cây trồng từ thời tiền sử, thông qua một quá trình lâu dài nhằm tối ưu hóa sản lượng quả và chúng tiếp tục xảy ra tại các địa điểm khác nhau trên khắp Lưu vực Địa Trung Hải. Khi mổ xẻ, quả ô liu được trồng và quả oleaster thật có thể được phân biệt dựa trên sự khác biệt về sinh thái, hình thái và di truyền. Cả quần thể ôliu trồng và ôliu hoang dã đều thể hiện sự khác biệt di truyền đáng kể, mặc dù có sự xuất hiện của nhiều dạng hoang dã và hỗn hợp làm mờ đi đáng kể mô hình phân biệt kiểu hình và di truyền.

1.3 Cành ô liu tượng trưng cho điều gì ?

Olive được coi là một biểu tượng thiêng liêng của các khu vực vực, điều đó phải kể đến như:

2 Thành phần hóa học của Olive

Về thành phần hóa học cơ bản, ô liu chứa các thành phần có giá trị dinh dưỡng cao bao gồm: lipid, đường và protein, ngoài ra còn có nước và một số khoáng chất.

Ngoài các chất dinh dưỡng được cung cấp bởi những loại trái cây này, trong những năm qua, sự hiện diện của các hợp chất phi dinh dưỡng thú vị có tác động tích cực đến các đặc tính cảm quan của ô liu, cũng như sức khỏe con người, đã được mô tả. Phần không dinh dưỡng này, chủ yếu được đại diện bởi các hợp chất phenolic, chiếm tới 3% trọng lượng tươi của ô liu. Các loại hợp chất phenolic chính có trong ô liu là axit phenolic, rượu phenolic, secoiridoids và flavonoid, có mặt trong hầu hết các mô của quả, mặc dù nồng độ của chúng khác nhau rất nhiều giữa các phần riêng biệt. Liên quan đến các hợp chất riêng lẻ, các dẫn xuất hydroxytyrosol, oleuropein, verbascoside và ligstroside, đại diện cho một số chất quan trọng nhất.

Flavonoid cũng là hợp chất quan trọng trong ô liu, được đại diện bởi luteolin-7-glucoside, luteolin-5-glucoside, apigenin-7-glucoside, apigenin-7-rutinoside và quercetin-3-rutinoside. Nồng độ của chúng tăng lên trong quá trình trưởng thành.

3 Tác dụng của Olive đối với sức khỏe con người

Các sản phẩm ô liu, chẳng hạn như dầu ô liu là thực phẩm chức năng vì tác dụng có lợi của chúng, chủ yếu là do các axit béo không bão hòa đơn và đa và cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng là sự hiện diện của polyphenol và các chất chuyển hóa thứ cấp khác.

Các tác dụng tăng cường dinh dưỡng và sức khỏe của ô liu và dầu ô liu đã được chứng minh và công nhận, chẳng hạn như chất chống oxy hóa, chống viêm, bảo vệ tim mạch, chống ung thư, tác dụng trị đái tháo đường và bảo vệ thần kinh.

3.1 Tác dụng chống Oxy hóa

Việc sản xuất các loại oxy và nitơ phản ứng trong tế bào không thể khắc phục được vì chúng là kết quả của một số chức năng của tế bào, cụ thể là cung cấp năng lượng, truyền tín hiệu hóa học, giải độc và chức năng miễn dịch. Tuy nhiên, việc sản xuất quá mức các loài phản ứng này, tiếp xúc với các chất oxy hóa bên ngoài hoặc thất bại trong cơ chế bảo vệ, dẫn đến hậu quả nghiêm trọng đối với các phân tử của tế bào (DNA, RNA, protein và lipid), gây ra nguy cơ gia tăng và khởi phát sớm. của các bệnh lý thoái hóa và tàn tật đa dạng. Do đó, sự cân bằng của chúng trong các ngăn của tế bào cần được duy trì bởi các enzym nội sinh, được đại diện bởi superoxide dismutase, Glutathione Peroxidase và catalase. Hoạt động chống oxy hóa của phenolics được mô tả trong dầu ô liu cho thấy rằng các hợp chất đa dạng có thể góp phần đáng kể vào hoạt động chống oxy hóa. 

Bên cạnh các hợp chất phenolic, các sắc tố có trong dầu ô liu (dẫn xuất chất diệp lục và caroten) đã được nhấn mạnh về tác dụng có lợi của chúng đối với sức khỏe con người sau khi ăn kiêng. Một số dữ liệu gây tranh cãi cho thấy hoạt động chống oxy hóa và chống oxy hóa của các dẫn xuất diệp lục đã được báo cáo, trong khi người ta đã xác định rõ rằng ngay cả các hợp chất có hoạt tính chống oxy hóa đáng chú ý cũng có thể hoạt động như chất chống oxy hóa, tùy thuộc vào nồng độ của chúng.

3.2 Bệnh Ung thư

Liên quan đến khả năng giảm tỷ lệ mắc, mức độ nghiêm trọng và tiến triển của quá trình ung thư ở người, một số nghiên cứu dịch tễ học đã chỉ ra rằng tỷ lệ mắc một số loại khối u ở lưu vực Địa Trung Hải thấp hơn, được cho là do ảnh hưởng của dầu ô liu trong chế độ ăn kiêng. của các thành phần có trong chế độ ăn Địa Trung Hải như đã được chứng minh bởi Nghiên cứu về chế độ ăn kiêng Lyon, cho thấy giảm nguy cơ ung thư và tỷ lệ tử vong lần lượt là 61 và 56%.

Hoạt động chống ung thư của dầu ô liu ăn kiêng ở người (in vivo) chủ yếu là do khả năng của các thành phần dinh dưỡng và không dinh dưỡng của nó để ức chế sự khởi đầu của quá trình ung thư và sự tiến triển của nó ở các giai đoạn khác nhau bằng cách bảo vệ chống lại tổn thương DNA do oxy hóa, điều chỉnh quá trình sinh tổng hợp axit mật thúc đẩy ung thư ruột kết, giảm tổng hợp estrogen trong mô mỡ, tác dụng kháng estrogen do cạnh tranh cấu trúc, giảm Estradiol tự do, thay đổi tính lưu động của màng tế bào, cấu trúc và mức độ peroxy hóa, điều chỉnh các gen liên quan đến sự tăng sinh tế bào , và tác dụng chống viêm và điều hòa miễn dịch.

Tác dụng phòng ngừa của oleuropein đối với da mãn tính do tia UVB gây ra liên quan đến quá trình sinh ung thư và tiến triển khối u có thể là do ức chế biểu hiện của yếu tố tăng trưởng nội mô mạch máu và metallicoproteinase 2, 9 và 13 thông qua việc giảm mức COX-2, trong khi liên quan đến ung thư vú, oleuropein có hiệu quả trong việc giảm thiểu kích thước khối u, có thể loại bỏ hoàn toàn khối u trong 9–12 ngày bằng cách làm xáo trộn khung tế bào actin của tế bào khối u trong cơ thể.

Hợp chất hoạt tính sinh học khác có trong dầu ô liu, oleocanthal, đã được xác định là chất ức chế COX (cyclooxygenase) mạnh, biến nó thành một ứng cử viên có giá trị để thử nghiệm về hoạt động chống ung thư.

3.3 Thành phần axit béo huyết tương và các bệnh tim mạch

Nồng độ axit béo trong huyết tương và tăng huyết áp đã được xác định là những yếu tố nguy cơ chính liên quan đến bệnh tim. Do đó, một số nghiên cứu dịch tễ học đã đánh giá khả năng của dầu ô liu trong chế độ ăn kiêng để thay đổi thành phần axit béo trong huyết tương. Sau quá trình nghiên cứu, các nhà khoa học đã chứng minh rằng việc bổ sung dầu ô liu vào chế độ ăn uống làm tăng nồng độ axit palmitic và oleic trong huyết tương, đồng thời làm giảm mức độ axit margaric, stearic và linoleic.

Một yếu tố bổ sung, được xem xét để ngăn ngừa các bệnh tim mạch, là mức độ oxy hóa của các lipoprotein huyết tương. Do đó, liên quan đến khả năng bảo vệ chống lại những sự kiện này của dầu ô liu, oleuropein dường như có khả năng làm giảm quá trình oxy hóa lipoprotein tỷ trọng thấp (LDL) cả trong ống nghiệm, ức chế quá trình oxy hóa do đồng gây ra bởi LDL, và trong cơ thể sống, làm giảm mức huyết tương của cholesterol toàn phần, tự do và ester.

Oleuropein cũng đã được nhấn mạnh về vai trò là chất chống huyết khối và chống xơ vữa động mạch, mặc dù đặc tính này phụ thuộc vào hoạt động chống viêm và chống oxy hóa của nó. Ngoài ra, một hoạt động khác được gán cho hợp chất này, đó là ức chế quá trình xơ vữa động mạch.

3.4 Các bệnh chuyển hóa

Trong các nghiên cứu trên động vật, dầu ô liu đã chứng minh khả năng mạnh mẽ trong việc cải thiện nồng độ đường huyết và các biến chứng tiểu đường ở cấp độ enzym, cơ chế hoạt động của chúng được gán cho hoạt động chống oxy hóa của chúng.

Hơn nữa, thực tế này đã được hỗ trợ bởi khả năng của các hợp chất hoạt tính sinh học của dầu ô liu để ức chế quá trình tân tạo Glucose ở gan, do ức chế enzyme glucose-6-phosphatese, bên cạnh khả năng tạo ra sự tăng cường đáng kể trong catalase gan.

Các chức năng này cũng được cho là do hydroxytyrosol, trong khi tác dụng bình thường hóa đường huyết của cả oleuropein và hydroxytyrosol có liên quan đến khả năng kiềm chế stress oxy hóa, là nguyên nhân gây ra một số biến chứng bệnh lý ở bệnh tiểu đường

3.5 Chống viêm

Dữ liệu được công bố cho đến nay đã cho thấy giảm các dấu hiệu viêm sau 2 năm can thiệp chế độ ăn uống ở những bệnh nhân bị ảnh hưởng bởi hội chứng chuyển hóa. Theo cách tương tự, các nhà khoa học đã báo cáo việc giảm các dấu hiệu viêm nhiễm sau 3 tháng áp dụng chế độ ăn Địa Trung Hải (bao gồm tỷ lệ dầu ô liu cao), dựa trên một nghiên cứu ngẫu nhiên với 772 người tham gia có nguy cơ mắc bệnh tim mạch cao.

3.6 Tác dụng của dầu Ô liu với da mặt

Trong các thành phần của Olive có các hoạt chất chống oxy hóa như Vitamin A, Vitamin E cùng một số polyphenol giúp làm chậm quá trình lão hóa, bổ sung và tăng cường độ ẩm cho làn da giúp mềm mại, mịn màng và vô hiệu hóa các gốc tự do ảnh hưởng xấu đến da.

Cùng với đó, vitamin K trong dầu olive làm giảm các vết bầm tím, mịn trứng cá và làm giảm các vết rạn da.

4 Cách sử dụng dầu Olive

4.1 Cách sử dụng dầu Ô liu trong nấu ăn

Có thể dùng thay cho các loại dầu đậu nành hoặc mỡ động vật để chiên xào. Tuy nhiên, tránh chế biến các món cần nấu ở nhiệt độ cao như chiên, xào trong thời gian dài… do dầu olive có điểm sôi thấp.

4.2 Dùng để trộn salad làm sốt

Ướp thịt và các loại rau củ làm tăng hương vị cho món ăn

4.3 Dầu Olive trong làm đẹp

Hiện nay có vô vàn các sản phẩm có thành phần chứa dầu ô liu, đặc biệt là các sản phẩm chứa dầu ô liu trong mỹ phẩm, giúp làm trắng da, dưỡng thể, chống lão hóa,....

Dưới đây có một vài cách bạn đọc có thể áp dụng ngay trực tiếp ở nhà 

• Dưỡng thể

Pha hỗn hợp lỏng dầu olive với nước theo tỷ lệ bằng nhau rồi thoa đều lên toàn bộ cơ thể sau khi được làm ước. Massage nhẹ nhàng khoảng 10 phút và xả sạch lại với nước.

• Làm trắng da

Pha hỗn hợp dầu ô liu với nước cốt canh và lòng trắng trứng theo tỷ lệ 5:3:2. Trộn đều và bôi lên da trong vòng 15 phút. Sau đó tắm lại cùng với sữa tắm không chứa acid với nước ấm.

5 Tài liệu tham khảo

1. Tác giả Irene Gouvinhas và cộng sự, ngày đăng báo năm 2017. Critical Review on the Significance of Olive Phytochemicals in Plant Physiology and Human Health, pubmed. Truy cập ngày 10 tháng 7 năm 2023.
2. Tác giả Rosanna Mallamaci và cộng sự, ngày đăng báo năm 2021. Olive Tree in Circular Economy as a Source of Secondary Metabolites Active for Human and Animal Health Beyond Oxidative Stress and Inflammation, pubmed. Truy cập ngày 10 tháng 7 năm 2023.