Mỹ nhân (Hồng mỹ nhân - Ceiba speciosa (A.St.-Hil., A.Juss. & Cambess.) Ravenna)

Cây Mỹ Nhân, còn được biết đến với tên gọi Hồng Mỹ Nhân, có tên khoa học Ceiba speciosa, thuộc họ Bông (Malvaceae). Loài cây này có nguồn gốc từ Nam Mỹ, nhưng hiện nay đã được trồng phổ biến tại các khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới, bao gồm Việt Nam. Bài viết dưới đây, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy (trungtamthuoc.com) sẽ cung cấp cho bạn đọc những thông tin chi tiết.

1 Giới thiệu

Tên khoa học: Ceiba speciosa (A.St.-Hil., A.Juss. & Cambess.) Ravenna

Tên thường gọi: cây mỹ nhân, cây hồng mỹ nhân

Họ Bông (Malvaceae)

1.1 Đặc điểm thực vật của cây Mỹ Nhân

Mỹ Nhân là cây thân gỗ với đường kính thân trung bình từ 40–50 cm, chiều cao từ 12–15 m, và có thể đạt kích thước lớn hơn trong điều kiện thuận lợi. Đặc trưng nổi bật của thân cây là lớp vỏ xù xì với nhiều gai không quá sắc nhọn. Khi cây trưởng thành, các gai này thường rụng bớt, do đó cây còn được gọi là "Mỹ Nhân rụng gai".

Lá của cây mọc thành chùm, có hình dáng tương tự lá cọ, gồm từ 3–5 lá chét. Lá dài 3–10 cm, xanh đậm, mặt lá phẳng và hình bầu dục. Cây có tán rộng, tạo bóng râm thoáng mát với độ phủ từ 3–5 m, giống như một chiếc ô khổng lồ.

Hoa mỹ nhân là hoa gì?

Hoa Mỹ Nhân là điểm nhấn nổi bật nhất. Mùa hoa kéo dài từ tháng 2 đến tháng 12. Hoa có màu hồng tím, pha lẫn chút trắng ở gốc cánh. Mỗi bông hoa có 5 cánh, thường mọc thành cụm gần nhau. Khi hoa nở, cây sẽ rụng gần hết lá, tạo nên khung cảnh thơ mộng và quyến rũ. Hương thơm dịu nhẹ của hoa là điểm thu hút không thể bỏ qua.

Quả Mỹ Nhân có dạng hình trụ, dài khoảng 5–13 cm. Khi chín, quả tự nứt dọc theo hai đường nối, để lộ bên trong là các sợi tơ trắng như bông gòn. Tơ của quả (còn gọi là "bông gòn giả") được sử dụng làm chất nhồi chống thấm nước trong gối, đệm và nệm. Trong quả chứa nhiều hạt nhỏ, mỗi hạt có lớp cánh mỏng giúp phát tán nhờ gió. 

Hình ảnh cây mỹ nhân

1.2 Phân bố và sinh thái

1.2.1 Phân bố

Loài cây này có nguồn gốc từ Nam Mỹ, nhưng hiện nay đã được trồng phổ biến tại các khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới, bao gồm Việt Nam. Ở nước ta, cây thường được tìm thấy tại các tỉnh phía Nam như TP. Hồ Chí Minh, Đà Lạt, Vũng Tàu, và cả một số khu vực phía Bắc như Hà Nội, Vĩnh Phúc.

Cây mỹ nhân ở Hà Nội

1.2.2 Sinh thái

Cây Mỹ Nhân thuộc loại ưa sáng, thích hợp với khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới. Cây chịu hạn tốt, phát triển tốt ngay cả trong điều kiện khắc nghiệt. Khi trồng tại Việt Nam, khí hậu địa phương giúp cây nở hoa đẹp hơn và sinh trưởng nhanh chóng.

2 Thành phần hóa học của cây Mỹ nhân

2.1 Hợp chất từ hoa và lá

Hoa chứa Flavonoid và anthocyanin.

Lá chứa flavonoid, β-amyrin, verbascoside, rhoifolin, và tiliroside.

Rhoifolin và tiliroside là các glycosid flavonoid có tác dụng chống viêm, chống oxy hóa, hạ huyết áp, bảo vệ gan, chống tiểu đường, giảm lipid máu và kháng khuẩn.

2.2 Hợp chất từ hạt

Hạt chứa các acid béo, bao gồm acid malvalic và acid sterculic.

Hạt còn chứa monosaccharide và một số hợp chất polysaccharide.

2.3 Hợp chất từ quả

Quả chứa monosaccharide, góp phần vào giá trị dinh dưỡng và dược liệu.

2.4 Gôm và tơ bông

Gôm và tơ bông chứa heteropolysaccharide, được sử dụng trong các ứng dụng công nghiệp và y học.

3 Tác dụng sinh học của cây mỹ nhân

3.1 Tác dụng chống loét

Cao chiết từ vỏ thân cây Ceiba speciosa (C. speciosa) cho thấy tiềm năng đáng kể trong điều trị các bệnh về dạ dày, đặc biệt là loét dạ dày. Các nghiên cứu đã xác định cao chiết chứa các hợp chất như flavonoid, hợp chất phenolic, đường và dẫn xuất acid quinic, với hoạt tính chống oxy hóa mạnh (DPPH: 19,83 ± 0,34 µg/mL; TPC: 307,20 ± 6,20 mg GAE/g cao chiết) và độc tính thấp.

Cao chiết này giảm giải phóng TNF-α trong máu người, ức chế hoạt động của các enzyme viêm gồm p38α (1,66 µg/mL), JAK3 (5,25 µg/mL) và JNK3 (8,34 µg/mL). Kết quả từ thí nghiệm trên mô hình túi khí cảm ứng bằng carrageenan cho thấy cao chiết giảm tích tụ bạch cầu, giảm phù nề và đảo ngược các tác động do carrageenan gây ra.

Đặc biệt, trong thử nghiệm trên chuột bị loét dạ dày do ethanol, cao chiết C. speciosa có hiệu quả ngăn ngừa loét đáng kể, thậm chí vượt trội so với thuốc tham chiếu Omeprazole. Các kết quả này cho thấy cao chiết từ C. speciosa có tiềm năng điều trị các bệnh dạ dày nhờ hoạt tính chống viêm, chống oxy hóa và bảo vệ niêm mạc dạ dày. 

3.2 Tác dụng chống oxy hóa

Các cao chiết dạng đông khô từ nước (LAECs) và dạng kết tủa từ Ethanol thô (Cs1) của vỏ cây C. speciosa đã:

• Ngăn ngừa tổn thương lipid và protein ở nồng độ 50 và 10 µg/mL.
• Thể hiện khả năng bắt gốc tự do DPPH (2,2-diphenyl-1-picrylhydrazyl) phụ thuộc vào nồng độ.
• Không gây tác dụng gen độc ở nồng độ 10, 5 và 2 µg/mL khi thử nghiệm bằng phương pháp Comet.

3.3 Tác dụng chống viêm và hạ sốt

Cao chiết từ quả cây Ceiba speciosa (C. speciosa) đã được nghiên cứu để đánh giá tiềm năng chống viêm và hạ sốt trên mô hình thí nghiệm ở chuột Wister.

• Phương pháp nghiên cứu:

Khả năng chống viêm:

Mô hình viêm gây ra bởi carrageenan.

Sử dụng Diclofenac sodium (10 mg/kg) làm đối chứng chuẩn.

Cao chiết methanol từ quả được sử dụng ở các liều 200 mg/kg, 400 mg/kg và 600 mg/kg.

Khả năng hạ sốt:

Mô hình sốt gây ra bởi men bia.

Sử dụng Paracetamol (150 mg/kg) làm đối chứng chuẩn.

Cao chiết methanol và nước từ quả được áp dụng để so sánh hiệu quả.

• Kết quả nghiên cứu:

Khả năng chống viêm:

Cao chiết methanol từ quả C. speciosa cho thấy tác dụng chống viêm rõ rệt (p < 0,0001) ở tất cả các liều dùng (200 mg/kg, 400 mg/kg, 600 mg/kg).

Hiệu quả được đánh giá cao khi so sánh với nhóm đối chứng mắc bệnh.

Khả năng hạ sốt:

Cả cao chiết methanol và nước từ quả cho thấy tiềm năng hạ sốt đáng kể, tương đương với tác dụng của paracetamol.

Nghiên cứu chỉ ra rằng quả cây C. speciosa chứa các hợp chất có hoạt tính sinh học với tiềm năng ứng dụng làm chất chống viêm và hạ sốt. Những phát hiện này mở ra triển vọng nghiên cứu sâu hơn để phát triển các sản phẩm dược liệu từ quả cây C. speciosa.

4 Những giá trị khác từ cây mỹ nhân

4.1 Giá trị thẩm mỹ

Cây Mỹ Nhân được trồng phổ biến tại các công viên, sân vườn, hoặc trước các cơ quan công cộng nhờ vẻ đẹp ấn tượng của hoa và khả năng tạo bóng râm. Khi hoa nở, cây tạo nên khung cảnh thơ mộng, trở thành địa điểm lý tưởng cho những buổi chụp ảnh kỷ niệm.

4.2 Giá trị văn hoá

Ở một số quốc gia Nam Mỹ, cây Mỹ Nhân được xem là biểu tượng văn hóa, tượng trưng cho sức mạnh, sự hồi sinh và thích nghi của con người. Loài cây này thường xuất hiện trong các lễ hội hoặc nghi lễ truyền thống.

4.3 Giá trị kinh tế

Sợi Kapok: Quả Mỹ Nhân tạo ra sợi bền chắc, chống mối mọt, thường được sử dụng trong sản xuất gối, đệm, và các sản phẩm cách nhiệt.

Gỗ: Thân cây được khai thác để làm giấy, đồ gỗ nội thất.

Hạt: Hạt có thể ép lấy dầu, sử dụng trong ẩm thực hoặc công nghiệp.

5 Tài liệu tham khảo

Tác giả Juliana Andréa Dörr và cộng sự (đăng ngày 09 tháng 12 năm 2022).  Antiulcerogenic Potential of the Ethanolic Extract of Ceiba speciosa (A. St.-Hil.) Ravenna Evaluated by In Vitro and In Vivo Studies, International Journal of Molecular Sciences. Truy cập ngày 20 tháng 12 năm 2024. 

Tác giả Haider, Syed A., và cộng sự (đăng năm 2023). Exploring the Anti-inflammatory and Anti-pyretic Potentials of Methanolic and Aqueous Fruit Extracts From Ceiba Speciosa, International journal of health sciences. Truy cập ngày 20 tháng 12 năm 2024.