Nấm Linh Chi (Nấm lim - Ganoderma lucidum)

Nấm Linh chi được biết đến khá phổ biến với công dụng chữa suy nhược thần kinh, chóng mặt, mất ngủ; thấp khớp, viêm gan, huyết áp cao và đau dạ dày. Trong bài viết này, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy (trungtamthuoc.com) xin gửi đến bạn đọc những thông tin chi tiết về Nấm Linh chi.

1 Giới thiệu về cây Nấm Linh chi

Nấm Linh Chi hay còn được gọi là Nấm lim, tên khoa học là Ganoderma lucidum (W. Curtis ex Fr.) P. Karst., thuộc họ Nấm lim Ganodermataceae, giới Nấm - Fungi

1.1 Nguồn gốc và lịch sử của nấm linh chi

Theo "Sơn hải kinh", trong thời kỳ đồ đá mới, con gái yêu của Hoàng đế Yan, Yaoji, người có trái tim thuần khiết và khuôn mặt xinh đẹp, đã chết khi còn nhỏ. Sau khi chết, linh hồn của cô bay đến núi Gu Yao và trở thành một loại thực vật trên núi, hóa ra nấm linh chi. Điều thú vị là ai ăn loại cây này đều có thể gặp được người mình thương nhớ trong giấc mơ.

Được ví như bảo bối giữ gìn sức khỏe, nấm linh chi được hoàng đế các triều đại trong lịch sử Trung Quốc yêu thích. Wang Anshi, nhà văn của triều đại nhà Tống (960-1127), đã viết trong tác phẩm "Zhi Ge Fu" của mình rằng hàng trăm ngàn nấm linh chi đã được gửi đến triều đình mỗi năm.

Do tính chất phòng và chữa bệnh của nó, nấm linh chi đã nổi tiếng là "nấm trường sinh" cổ xưa được tôn sùng trong hơn 2.000 năm.

Theo một truyền thuyết cổ xưa của Trung Quốc khác, linh chi là một trong những sinh vật sống, bao gồm cả kỳ lân và rồng, từ trên trời giáng xuống khi Hoàng đế ban hành chính sách nhân đức. Và nó được coi là điềm nhất. Shennong Ben Cao Jing (Thảo dược cổ điển), một cuốn sách cổ được cho là đã được biên soạn dưới thời Hậu Hán (25–220 sau Công nguyên), phân loại một số lượng lớn các chất tự nhiên các loại thảo mộc theo tác dụng sinh lý của chúng là “thượng phẩm” “trung phẩm” hoặc “hạ phẩm”. Linh chi được xếp vào loại đầu tiên trong ba loại này như một chất hỗ trợ duy trì sức khỏe.

Tại Nhật Bản, nấm linh chi đã được người Nhật sử dụng cho sức khỏe trong hơn 1.300 năm

1.2 Phân loại

Sáu loại nấm linh chi đã được ghi lại trong tác phẩm "Bản thảo dược liệu" của Li Shizhen: nấm linh chi xanh, đỏ, vàng, trắng, đen và tím. Ông viết rằng nấm linh chi được sử dụng chủ yếu để cải thiện thị lực, dưỡng gan, trấn tĩnh tinh thần, tiếp thêm sinh lực cho "khí" (sinh lực, một nguyên tắc cơ bản trong y học cổ truyền Trung Quốc và võ thuật), giải quyết tình trạng ứ đọng ở ngực, giảm ho, tăng cường cơ bắp và xương,

1.3 Đặc điểm thực vật

Nấm Linh chi G. lucidum là một loại nấm lớn, có màu sẫm và có đặc điểm bề mặt bóng (bao gồm nắp hình quả thận và đốm màu đỏ) và kết cấu giống gỗ. Nấm tươi mềm, giống như nút chai, phẳng, không có màng ở mặt dưới và thải bào tử thông qua các lỗ nhỏ. Màu lỗ chân lông ở mặt dưới của nấm phụ thuộc vào tuổi của nó và có thể có màu trắng hoặc nâu. Từ "lucidus" trong tiếng Latin có nghĩa là "sáng bóng" hoặc "rực rỡ" và chỉ vẻ bóng bẩy trên bề mặt của nấm. Nấm có thể quả một năm hoặc nhiều năm và có dạng mũ với một vài cuống dài dính lệch về bên. Các tầng ống tròn. Lớp vỏ trên của nấm và cuống có màu sơn bóng đỏ hoặc màu vàng, xám đỏ hoặc đen. Bào tử hình trứng, có hai lớp vỏ (lớp ngoài nhẵn, lớp trong sần sùi) và một đầu tù.

Khi chưa trưởng thành, nấm Linh chi có viền màu trắng hơi vàng. Màu nhạt dần biến mất khi Linh Chi trưởng thành và các bào tử được giải phóng qua các lỗ nhỏ ở mặt dưới của nó.

1.4 Thu hái và chế biến

Thể quả của Nấm Linh chi (Ganoderma Lucidum) được sử dụng làm thuốc, loại nấm này phát triển mạnh vào mùa hè và có thể được thu hái từ tự nhiên hoặc được trồng để cung cấp nguyên liệu trong nước. Hiện nay, trên thị trường đã có sẵn nấm khô và các sản phẩm từ Nấm Linh chi.

1.5 Đặc điểm bột Nấm Linh Chi theo dược điển Việt Nam V

Bột màu vàng nâu. Soi bột dưới kính hiển vi thấy: Sợi  nấm rải rác hoặc tụ thành đám, không màu hoặc nâu nhạt,  mảnh, hơi cong, phân nhánh, đường kính 2,5 µm đến  6 µm. Bào tử hình trứng, màu nâu, đứng riêng lẻ hay tụ  thành từng đám, dài 8 µm đến 12 µm, rộng 5 µm đến  8 µm, đỉnh trơn nhẵn, lớp vỏ ngoài không màu, lớp vỏ  trong có nhiều chồ lồi ra.

1.6 Đặc điểm phân bố

Nấm Linh chi có nguồn gốc từ châu  Âu và một số vùng của Trung Quốc. Loại nấm này phát triển trên gốc của nhiều loại cây rụng lá như sồi, phong, du, liễu, mộc lan, ít hơn trên cây lá kim. Nấm phổ biến ở Châu Âu, Châu Á, Bắc và Nam Mỹ, đặc biệt là ở các vùng ôn đới hơn là cận nhiệt đới. Nấm G. lucidum có thể mọc trên gốc cây sống và cây đã chết, trên rất nhiều cây gỗ mọc trong rừng và công viên, như cây ăn quả, đặc biệt là các cây thuộc họ Đậu như lim, lim vàng, phượng vĩ. Nó gây ra mục gỗ dạng thỏi màu nâu.

Nấm linh chi mọc ở gốc và gốc của những cây rụng lá, hút chất dinh dưỡng từ chúng để tồn tại. Rất hiếm khi tìm thấy Linh Chi hoang dã, bởi vì nó đòi hỏi sự cân bằng tinh tế giữa ánh sáng, độ ẩm và nhiệt độ. Thông thường, trong số 10.000 cây thì chỉ có một vài cây có Linh chi mọc trên đó.

Tại Trung Quốc, nấm linh chi chủ yếu phân bố ở Chiết Giang, Phúc Kiến, Quảng Đông, Giang Tây, Hồ Nam, An Huy, Quý Châu, Hắc Long Giang, Cát Lâm và các tỉnh khác. Nó thường mọc ở rừng núi có độ ẩm cao và ánh sáng yếu. 

Nấm Linh chi được phân bố ở nhiều địa phương tại Việt Nam như Tuyên Quang, Bắc Cạn, Thái Nguyên, Lạng Sơn, Quảng Ninh, Nghệ An, Hà Tĩnh, Thừa Thiên-Huế, Đà Nẵng, Lâm Đồng, Bình Dương và Thành phố Hồ Chí Minh. 

Ngày nay, việc trồng nấm linh chi nhân tạo rất phát triển. Nó có thể được trồng trên mùn cưa hoặc khúc gỗ cứng.

2 Thành phần hóa học

Nấm Linh chi chủ yếu là nước (90%), còn lại chứa protein, chất béo, carbohydrate, chất xơ, tro, vitamin và khoáng chất. Nấm cũng chứa nhiều phân tử hoạt tính sinh học, bao gồm terpenoid, steroid, phenol, nucleotide, glycoprotein và polysacarit. Protein nấm chứa tất cả các axit amin thiết yếu và giàu Lysine và leucine. Nấm có hàm lượng chất béo thấp và tỷ lệ axit béo không bão hòa đa cao, điều này đóng góp vào giá trị sức khỏe của nấm. Polysacarit, peptidoglycan và triterpen là ba thành phần hoạt động sinh lý chính trong nấm. 

Các vitamin trong nấm linh chi là vitamin nhóm B, Vitamin D, vitamin K, và cả Vitamin A, C, các acid amin.

3 Công dụng - Tác dụng của Nấm Linh chi

3.1 Tác dụng dược lý 

3.1.1 Tăng cường hệ miễn dịch

Các nghiên cứu trong ống nghiệm đã chỉ ra rằng Nấm Linh Chi có thể ảnh hưởng đến các gen trong tế bào bạch cầu, giúp tăng cường khả năng phát hiện và đối phó với các tác nhân gây bệnh. Nghiên cứu trên bệnh nhân ung thư cho thấy một số phân tử được tìm thấy trong nấm có thể làm tăng hoạt động của một loại tế bào bạch cầu được gọi là tế bào giết người tự nhiên. Các tế bào sát thủ tự nhiên này chống nhiễm trùng và ung thư trong cơ thể. Ngoài ra nó còn có thể làm tăng số lượng tế bào bạch cầu khác (tế bào lympho) ở những người bị ung thư đại trực tràng.

3.1.2 Chống ung thư

Nấm Linh chi được tiêu thụ nhiều vì tính chống ung thư tiềm ẩn của nó. Một nghiên cứu trên 4.000 người sống sót sau ung thư vú cho thấy khoảng 59% tiêu thụ Nấm Linh chi. Các nghiên cứu trên ống nghiệm cũng cho thấy nó có thể dẫn đến cái chết của các tế bào ung thư. Nấm Linh chi đã được nghiên cứu về vai trò của nó trong việc ngăn ngừa hoặc chống ung thư đại trực tràng, và một số nghiên cứu cho thấy rằng nó có thể làm giảm số lượng và kích thước của khối u trong ruột già.

3.1.3 Giảm mệt mỏi và trầm cảm

Nấm Linh chi có tác dụng tăng cường hệ thống miễn dịch và giảm mệt mỏi, trầm cảm. Thử nghiệm trên 132 người bị suy nhược thần kinh cho thấy rằng sức khỏe được cải thiện sau 8 tuần dùng thực phẩm bổ sung. Thử nghiệm khác trên 48 người sống sót sau ung thư vú cho thấy sự mệt mỏi giảm và chất lượng cuộc sống cải thiện sau 4 tuần dùng bột Nấm Linh chi.

Ngoài ra nấm linh chi còn có thể một số tác dụng bao gồm: có thể có lợi cho sức khỏe tim mạch, giúp kiểm soát lượng đường trong máu và chống oxy hóa. Tuy nhiên cần có nhiều nghiên cứu hơn về các tác dụng này.

3.2 Vị thuốc Nấm Linh chi - Công dụng theo y học cổ truyền

3.2.1 Tính vị, tác dụng

Nấm Linh chi là một loại nấm có vị nhạt, tính ấm và tác dụng tư bổ cường tráng. Germanium có trong nấm giúp cải thiện lưu thông khí huyết và tăng khả năng hấp thụ oxy của tế bào. Lượng polysaccharit cao trong Nấm Linh chi giúp tăng cường hệ miễn dịch, bảo vệ gan và hỗ trợ trong việc chống lại ung thư. Ngoài ra, acid ganodermic còn có tác dụng chống dị ứng và chống viêm.

Theo "Từ điển Dược phẩm Trung Quốc", tiêu thụ những loại nấm này có thể nuôi dưỡng và tăng cường cơ thể, đồng thời tiếp thêm sinh lực cho não, làm săn chắc thận, giảm viêm và cải thiện lưu lượng nước tiểu.

3.2.2 Công dụng

Nấm Linh chi được dùng để điều trị các vấn đề như: 

1. Suy nhược thần kinh, chóng mặt, mất ngủ; 
2. Đau mạch vành tim, tăng cholesterol huyết; 
3. Viêm khí quản mạn tính, bệnh ho lao do nhiễm bụi silic; 
4. Thấp khớp, thống phong. 
5. Viêm gan, huyết áp cao; 
6. Đau dạ dày, chán ăn; 

Liều dùng là 3-10g, dạng thuốc sắc, và còn được sử dụng để xông trị viêm mũi. Tóm lại, Nấm Linh chi được sử dụng như một loại thuốc để bồi bổ cơ thể, giảm chất béo và đường trong máu, tăng cường miễn dịch, và làm chậm quá trình lão hóa của các cơ quan trong cơ thể.

4 Cách sử dụng nấm linh chi

4.1 Cách nấu nước nấm linh chi

Dùng nấm thái lát khoảng 15-30g cho vào 2 lít nước, đun khoảng 10 phút. Tiếp tục cắt nhỏ nấm và đun tiếp 2 lần nữa với tổng lượng nước khoảng 1-1.5 lít, thêm Mật Ong hay đường vào khuấy nhẹ và uống.

Nấm được thái lát vào rồi hãm với nước sôi trong phích nước nóng trong 1 giờ và sử dụng trong ngày thay nước đun sôi để nguội.

Bột nấm linh chi được hãm bằng nước sôi trong ấm trà tương tự như pha trà, sau 5-10 phút có thể uống nước và cả bã nấm.

Dùng nước từ nấm linh chi để nấu các món hầm, canh, súp bổ dưỡng cho người già yếu hoặc người mới ốm dậy.

Nghiền nấm thành bột và trộn với mật ong sử dụng làm mặt nạ dưỡng da.

Người Nhật sử dụng nấm linh chi đỏ như một loại trà: Dùng 2-3 g nấm linh chi đã thái lát rồi chế nước sôi vào để chiết xuất được hết các thành phần trong nấm. Ngoài ra, tinh chất dạng bột được điều chế thành dạng viên cũng được sử dụng với lượng tương đương 3 gam nấm hàng ngày.

4.2 Bị COVID uống nấm linh chi được không?

Nấm linh chi có khả năng chống lại virus SARS-CoV-2 gây ra đợt bùng phát COVID-19 từ tháng 12 năm 2019 tại Vũ Hán, Trung Quốc. Việc nghiên cứu các hợp chất tự nhiên có trong Đông y như G. lucidum và các loại thảo dược khác có thể giúp phát triển các loại thuốc chống virus mới. Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng nấm linh chi có khả năng ức chế hoạt động của một số protein và enzyme của virus corona, chẳng hạn như protein helicase và enzyme RNA polymerase, giúp ngăn chặn sự phát triển của virus. Do đó, nấm linh chi là một nguồn tài nguyên thiên nhiên đầy hứa hẹn để nghiên cứu và phát triển các loại thuốc chống virus mới.

4.3 Uống nấm linh chi nhiều có tốt không? Uống nấm linh chi vào lúc nào tốt nhất?

Nấm linh chi nên dùng vào buổi sáng, hiệu quả nhất là trước bữa sáng, khi đói bụng để tăng hiệu quả thải độc của nấm. Nên uống nhiều nước để nấm hoạt động tốt hơn. Nếu có hiện tượng đi tiểu nhiều sau khi uống nước nấm linh chi thì cho thấy nấm đang thực hiện chức năng thanh lọc cơ thể. Bạn có thể sử dụng nước nấm linh chi hàng ngày, nó không chỉ cung cấp nước cho cơ thể mà còn cải thiện sức khỏe. 

4.4 Nên uống nấm linh chi trong bao lâu?

Thời gian uống nấm linh chi để đạt được hiệu quả tốt nhất là từ 3 tháng trở lên và uống đều đặn đúng thời gian sẽ giúp cải thiện làn da và nâng cao sức khoẻ.

4.5 Uống nấm linh chi kiêng gì?

Khi uống nấm kinh chi, bạn nên tránh những thực phẩm cay nóng, những chất kích thích có hại như rượu, bia, thuốc lá

Ngoài ra, nấm linh chi có thể tương tác với một số thảo dược hay thuốc chống đông máu, kháng tiểu cầu, có thể gây xuất huyết, bầm tím như: Asparin, Heparin, Warfarin... Bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ nếu như đang dùng những thuốc này.

5 Những ai không nên dùng nấm linh chi

Những người này bao gồm phụ nữ đang mang thai hoặc đang cho con bú, bị rối loạn chảy máu, sắp phẫu thuật hoặc bị huyết áp thấp.

6 Bài thuốc từ Nấm Linh chi

6.1 Suy nhược thần kinh, mất ngủ

Đối với những trường hợp suy nhược thần kinh hoặc mất ngủ, có thể sử dụng Nấm Linh chi từ 3 đến 10g, sau đó sắc uống riêng hoặc phối hợp với Long nhãn và quả Dâu (mỗi vị 10g) để sắc uống chung.

6.2 Đau gan mạn tính, hen phế quản

Trong trường hợp đau gan mạn tính hoặc hen phế quản, có thể dùng Nấm Linh chi được nghiền thành bột khô với liều lượng từ 1 đến 2g mỗi lần, uống cùng với nước nóng và thực hiện 3 lần mỗi ngày.

Thông thường, người ta sử dụng Nấm Linh chi đã được phơi hay sấy khô, sau đó thái mỏng hoặc tán thành bột, đun sôi trong khoảng thời gian từ 15 đến 30 phút và sau đó lấy nước uống trong ngày. Nước sắc từ Nấm Linh chi có mùi thơm, vị hơi đắng, có thể thêm đường hoặc mật ong vào để dễ uống.

7 Nấm linh chi giá bao nhiêu?

Linh chi đã được tôn sùng là "thuốc trường sinh" ở Trung Quốc và nhiều nền văn hóa Đông Á khác từ thời cổ đại. Chính vì lẽ đó mà ngày nay nấm linh chi vẫn có giá trị kinh tế cao. Một số loại Linh chi hoang dã tốt nhất được bán với giá hơn 500 USD/kg. 

Thị trường nấm linh chi dự kiến ​​đạt 4,24 tỷ euro vào năm 2027, theo Allied Market Research (AMR).

8 Tài liệu tham khảo

1. Từ điển Cây thuốc Việt Nam Tập 1 (Xuất bản năm 2021). Nấm Linh chi trang 90 - 91, Từ điển Cây thuốc Việt Nam Tập 1. Truy cập ngày 14 tháng 2 năm 2023.
2. Tác giả By Grant Tinsley và cộng sự (Đăng ngày 1 tháng 2 năm 2023). 6 Benefits of Reishi Mushroom (Plus Side Effects and Dosage), Healthline. Truy cập ngày 22 tháng 03 năm 2023.
3. Tác giả Paweł Kafarski và cộng sự (Đăng ngày 1 tháng 4 năm 2022). Nutritional Profile and Health Benefits of Ganoderma lucidum “Lingzhi, Reishi, or Mannentake” as Functional Foods: Current Scenario and Future Perspectives, PubMed. Truy cập ngày 22 tháng 03 năm 2023.
4. Tác giả Sissi Wachtel-Galor và cộng sự (Đăng năm 2011). Ganoderma lucidum (Lingzhi or Reishi), PubMed. Truy cập ngày 22 tháng 03 năm 2023.