Lá Lồm (Polygonum chinense L.)

Lá lồm là một trong những nguyên liệu chính của các bài thuốc cổ truyền của Trung Quốc, đồng thời cũng là một loại trà thảo dược ở Quảng Đông. Trong bài viết này, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy (trungtamthuoc.com) xin gửi đến bạn đọc những thông tin chi tiết về loại thực vật này.

1 Lá Lồm là cây gì ?

Lá Lồm hay còn gọi là Thồm lồm, Đuôi tôm, Cây lá lồm, với tên khoa học là Polygonum chinense L., thuộc họ Rau răm - Polygonaceae.

Thồm lồm có nguồn gốc từ Trung Quốc nhưng phổ biến khắp châu Á, nơi nó được sử dụng trong các bài thuốc thảo dược để điều trị bệnh kiết lỵ, bệnh chàm, viêm ruột và viêm họng.

1.1 Đặc điểm thực vật

Lá lồm là cây thân thảo sống lâu năm. Thân rễ mập mạp. Thân mọc thẳng, cao 70-100 cm, có chất gỗ ở gốc, phân nhánh nhiều, có vân, nhẵn hoặc có lông mọc ngược. Cuống lá 1-2 cm, thường có hoa tai ở gốc, các lá phía trên không cuống; phiến lá hình trứng, hình elip hoặc hình mũi mác, 4-16 × 1,5-8 cm, cả hai bề mặt đều nhẵn hoặc có lông, ở mặt trục đôi khi có lông tơ dọc theo gân, gốc cụt hoặc hình dây rộng, mép nguyên, đỉnh hơi nhọn; cây xà cừ hình ống, 1,5-2,5 cm, có màng, nhẵn, nhiều gân, đỉnh xiên, không có lông mao. Cụm hoa ở đầu hoặc nách lá, hình đầu, 3-5 mm, thường là một số đầu hoa tập hợp lại và giống như chùy; cuống có nhiều tuyến lông; lá bắc hình trứng rộng, mỗi lá có 1-3 hoa. Bao hoa màu trắng hoặc hơi hồng, 5 cánh; lá đài hình trứng, mọc ngược trong quả, có màu xanh đen, nhiều thịt. 

1.2 Đặc điểm phân bố và sinh thái

Thồm lồm có nguồn gốc từ Trung Quốc, sau đó được trồng phổ biến ở Ấn Độ, Nhật Bản và các nước Đông Nam Á. Ngoài ra, thồm lồm còn được du nhập vào các khu vực địa lý khác bao gồm Pakistan, Hawaii, Jamaica, La Réunion,...

Đây là một loại cây phổ biến ở Malaysia và Việt Nam, nơi nó được sử dụng trong các phương thuốc thảo dược, chẳng hạn như điều trị bệnh kiết lỵ, viêm ruột và viêm họng. Nó là một loại cỏ dại ở một số vùng ven biển của New South Wales và Queensland ở Úc.

Thồm lồm mọc trong các thung lũng ẩm ướt, sườn cỏ, rừng hỗn hợp, bụi cây trong thung lũng, cây bụi, sườn núi, khu vực mở, vườn nhà, vườn bỏ hoang, bờ sông, ranh giới rừng, ven đường. Loài này có thể chịu được nhiều điều kiện môi trường bao gồm bóng râm, nhiệt độ cao, độ mặn cao và hạn hán.

1.3 Thu hái và chế biến

Thồm lồm thường được lấy toàn cây - Herba Polygoni Chinensis để chế biến làm thuốc và các bài thuốc cổ truyền. Toàn bộ cây hay lá sẽ được thu hái quanh năm, rồi dùng tươi hoặc phơi khô để dùng.

2 Thành phần hóa học của Lá Lồm

Lá lồm đã được nghiên cứu và báo cáo rằng cây có chứa terpenoid, alkaloid, flavonoid, tanin, steroid và glycoside. Flavonoid là loại thành phần chính và quercitrin là thành phần chính của flavonoid. Chiết xuất metanol (MeOH) của nó cho thấy các hoạt động kháng khuẩn, chống oxy hóa và gây độc tế bào trong ống nghiệm. Ngoài ra, cây còn chứa rubin, rheum emodin, oxymethylanthraquinon, anthraquinon, glucosid, myricyl alcol, caroten, Vitamin C.

3 Tác dụng của Lá Lồm với sức khỏe

3.1 Bảo vệ sức khỏe tim mạch

Thồm lồm được báo cáo rất có lợi cho tim vì có thể gắn với carbohydrate trong các tế bào của cơ thể. Lectin giúp giảm sự tích tụ mảng bám trong mạch máu có thể dẫn đến tình trạng tim mạch. Ngoài ra, lá lồm còn làm giảm mức cholesterol và giảm nguy cơ phát triển các bệnh tim mạch cũng như duy trì tính đàn hồi của các động mạch có nguy cơ gây đau tim.

3.2 Giúp mọc tóc

Lá lồm từ lâu đã được công nhận là loại thuốc bổ giúp trẻ hóa và mọc tóc. Theo Y học cổ truyền Trung Quốc, mái tóc tiết lộ tình trạng gan, thận và máu. Nghiên cứu tại Thư viện Y khoa Quốc gia Hoa Kỳ đã kết luận rằng loại thảo dược này có tác dụng hạ lipid máu. Hầu hết, các thảo dược hạ mỡ máu giúp giảm nồng độ lipid hay mỡ trong máu, giúp nâng cao tinh huyết, tăng cường nuôi dưỡng gan thận. Các chất hạ đường huyết được biết là có tác dụng phục hồi tóc và giúp xương chắc khỏe.

3.3 Đặc tính chống viêm

Lá lồm đã được chứng minh là giúp ngăn ngừa các con đường gây viêm nhiễm và kiểm soát các bệnh liên quan đến viêm nhiễm do các thành phần hoạt tính sinh học của nó. Nghiên cứu cho thấy những bệnh nhân dùng liều 250mg thuốc bổ hàng ngày cho thấy sự cải thiện đáng kể về tình trạng bệnh so với những bệnh nhân dùng giả dược. Do đó, người ta kết luận rằng các thành phần hoạt tính sinh học của thảo mộc bao gồm các chất chống viêm giúp chống lại các gốc tự do.

3.4 Tăng cường máu

Trong lá lồm có một lượng Sắt tốt có khả năng bổ sung vào cơ thể để tạo ra các tế bào hồng cầu trong cơ thể.  Ngoài ra, loại thảo mộc này chứa nhiều lecithin tạo nên mô thần kinh và được cho là giúp tăng cường màng tế bào hồng cầu.

Loại thảo mộc này đã được chứng minh là có tác dụng bảo vệ chống lại sự kết tụ quá mức của tiểu cầu trong máu và tăng cường lưu lượng máu. Mặc dù máu vón cục rất quan trọng để hình thành vảy trên các vị trí bị thương, nhưng quá nhiều cục máu đông bên trong mạch máu sẽ dẫn đến đột quỵ hoặc đau tim.

3.5 Đào thải độc tố ở gan

Chiết xuất rễ cây thồm lồm cực kỳ có lợi trong việc giúp gan làm sạch máu bằng cách ngăn ngừa sự tích tụ mỡ trong gan. Quá trình peroxy hóa lipid thường xảy ra khi màng tế bào bị giảm điện tử do các gốc tự do hoặc quá trình oxy hóa lấy đi. Khi gan hoạt động tối ưu, nó sẽ rất hiệu quả trong việc loại bỏ độc tố khỏi máu.

3.6 Một số tác dụng khác đang trong quá trình nghiên cứu 

• Hiệu quả với các bệnh Alzheimer 
• Nâng cao thể lực
• Kiểm soát rối loạn giấc ngủ
• Những người nhạy cảm.

4 Công dụng của Lá Lồm theo Y học cổ truyền

4.1 Tính vị - Tác dụng

Tính vị: vị hơi ngọt, cay, tính mát

Tác dụng:  thanh nhiệt giải độc, lợi tiểu, tiêu phù. 

Ở Ấn Độ, cây được xem như có tác dụng bổ, chữa thương và chống bệnh scorbut.

4.2 Công dụng của Lá Lồm

Lá lồm thường được sử dụng trong y học cổ truyền châu Á. Nó được sử dụng như một loại thuốc thảo dược để điều trị bệnh đau dạ dày, bệnh chàm và bệnh về mắt, và như một loại thảo mộc có tác dụng nhuận tràng ở Malaysia.

• Nước sắc được dùng trị kiết lỵ, viêm dạ dày ruột, phân có máu, khó tiêu, viêm gan, viêm amiđan và viêm thanh quản-họng. Ngoài ra, còn dùng rửa ngoài trị viêm da, chàm, mẩn ngứa.
• Đem cây đi giã để đắp điều trị mụn nhọt, áp xe, trị bong gân, bầm tím, rắn độc cắn.
• Thuốc đắp lên bụng trị đau bụng.
• Phối hợp với đậu đen để ngăn ngừa bệnh tim. Sự kết hợp này được sử dụng để ngăn ngừa sự hình thành mảng bám trong mạch máu. Sự hình thành mảng bám là nguyên nhân gốc rễ của các bệnh về tim.
• Được khuyên dùng cho bệnh nhân tiểu đường vì nó tăng cường sức khỏe tổng thể của Lá lách. Nó cải thiện chức năng của lá lách và làm giảm lượng đường trong máu.
• Lá lồm là một loại thảo mộc có thể hữu ích để tăng khả năng sinh sản một cách tự nhiên ở nam giới và là một phương thuốc thảo dược chữa chứng bất lực.
• Dùng điều trị nấm âm đạo, bạch đới, viêm vú

Nhân dân thường lấy lá tươi giã hay nhai nhỏ đắp lên nơi tai bị loét gọi là bệnh Thổm lồm ăn tai, tức là chứng loét dái tai do nhiễm liên cầu khuẩn. Người ta cũng dùng lá chữa các trường hợp lở khác. Trong dân gian cũng thường dùng rễ làm thuốc tiêu độc chữa chứng xích bạch ly và ung nhọt, mài với giấm đắp vào để trị vết thương do rắn, côn trùng, chó cắn; nó cũng là loại thuốc chữa đòn ngã. Cành lá hoặc rễ giã đắp sẽ làm tan máu ứ rất nhanh. Quả cây và lõi thân còn non dùng ăn giải khát được. Cành lá cũng có thể dùng làm thuốc gây nên khi bị ngộ độc.

Ghi chú:

Nghề Mã Lai - Polygonum chinense L. var. oualifolium Meissn., phân bố ở Lào Cai, có thân đứng thẳng, cao 100-120cm, có rãnh dọc và lông rậm, phân cành ít, mép bẹ chìa dạng màng xoè rộng đến 2cm. Thứ này cũng được sử dụng như cây Thồm lồm. 

5 Tài liệu tham khảo

1. Từ điển cây thuốc Việt Nam tập 1 (Xuất bản năm 2021). Thồm Lồm, trang 907 908, từ điển cây thuốc Việt Nam. Truy cập ngày 9 tháng 8 năm 2023.
2. Tác giả Jianye Zeng và cộng sự, ngày đăng báo năm 2022. Antimicrobial and anti-biofilm activity of Polygonum chinense L.aqueous extract against Staphylococcus aureus, pmc. Truy cập ngày 9 tháng 8 năm 2023.