Khúc Khắc (Dây Kim Cang - Heterosmilax erythrantha)

Cây Khúc Khắc có tên khoa học là Heterosmilax erythrantha Baill.ex Gagnep. Khúc Khắc thuộc dạng cây leo sử dụng thân quấn dùng để chữa dị ứng, giang mai, mụn nhọt. Bài viết dưới đây, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy (trungtamthuoc.com) sẽ cung cấp cho bạn đọc những thông tin chi tiết về cây Khúc Khắc

1 Giới thiệu

Tên khoa học: Heterosmilax erythrantha Baill.ex Gagnep.

Tên gọi khác: Dây Kim Cang.

Họ thực vật: Khúc Khắc Smilacaceae.

1.1 Đặc điểm thực vật

Khúc Khắc thuộc dạng cây leo sử dụng thân quấn. Thân cây thuộc dạng thân mảnh, bề mặt nhẵn, không có gai.

Lá cây mọc so le, phiến lá có dạng hình trứng, chiều dài khoảng 7 đến 10cm, chiều rộng từ 5 đến 8cm. Gốc lá có dạng hình tròn hoặc hình tim, đầu thuôn, mép lá nguyên, trên phiến lá có 5 gân chính. Hai mặt lá đều nhẵn, mặt dưới lá có màu nhạt hơn. Cuống có tua, lá kèm sớm rụng, đính với cuống thành cánh nhỏ.

Cụm hoa mọc thành tán đơn ở kẽ lá. Cuống hoa ngắn hơn cuống lá. Hoa của cây Khúc Khắc có màu hồng, hoa đơn tính, hoa đực và hoa cái cùng gốc. Hoa đực có bao hoa đính liền với nhau tạo thành hình trứng. Hoa cái có bao hoa tương tự hoa đực.

Quả mọng, có dạng hình cầu, khi quả chín có màu đen. Mỗi quả chứa 2 đến 3 hạt. Hạt có màu đỏ nâu, dạng hình trứng.

Mùa hoa rơi vào tháng 5 đến tháng 6, mùa quả rơi vào tháng 8 đến tháng 12.

1.2 Thu hái và chế biến

Bộ phận dùng: Thân rễ.

Thời điểm thu hái: Mùa đông.

Chế biến: Phơi hoặc sấy khô.

1.3 Đặc điểm phân bố

Chi Heterosmilax Kunth ở nước ta có 5 loài. Khúc Khắc là loài có vùng phân bố rộng, đặc biệt là ở các tỉnh trung du, đồng bằng, địa hình có vùng núi thấp như Quảng Ninh, Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Tuyên Quang, Thái Nguyên, Nghệ An, Hà Tĩnh, Thanh Hóa và một số tỉnh thuộc vùng ven biển của miền Trung.

Khúc Khắc là loại cây ưa sáng, có khả năng chịu hạn. Cây sinh trưởng và phát triển được trên nhiều loại đất khác nhau, thường mọc tập trung thành tại những vùng đồi có nhiều cây bụi, nương rẫy đặc biệt là các vùng đồi ven biển thấp. Ở một số tỉnh đồng bằng, có thể tìm thấy cây Khúc Khắc mọc lẫn với những cây khác trong lùm bụi quanh làng.

Khúc Khắc là loài ra hoa quả nhiều hàng năm, cây được tái sinh tự nhiên chủ yếu từ hạt, có khả năng chịu được sự chặt phá nhiều lần. Nhờ thân rễ sâu dưới mặt đất nên cây có khả năng tồn tại ngay cả khi cháy rừng.

2 Tác dụng - Công dụng của cây khúc khắc

2.1 Tác dụng dược lý

2.1.1 Tác dụng chống viêm cấp

Khi nghiên cứu mô hình gây phù trên động vật thí nghiệm là chuột cống trắng bằng kaolin người ta nhận thấy rằng, Khúc Khắc có tác dụng chống viêm cấp nhưng yếu.

2.1.2 Tác dụng chống viêm mạn

Khi tiến hành mô hình gây u hạt thực nghiệm trên chuột cống trắng bằng amian, người ta nhận thấy rằng, Khúc Khắc có tác dụng chống viêm mạn tính với mức độ trung bình yếu.

2.2 Công dụng theo Y học cổ truyền

2.2.1 Tính vị, tác dụng

Tính vị: Vị hơi ngọt, tính bình.

Tác dụng: Chống dị ứng, tiêu độc, lợi thấp, chống viêm, thanh nhiệt, mạnh gân cốt.

2.2.2 Công dụng

Khúc Khắc được sử dụng để chữa tràng nhạc, mụn nhọt, giang mai, dị ứng, ngộ độc thủy ngân, lở ngứa.

Bên cạnh đó, Khúc Khắc còn được sử dụng trong các trường hợp bạch đới, nhức xương, thấp khớp.

Nhân dân Trung Quốc sử dụng Khúc Khắc trong các trường hợp kinh nguyệt không đều, lỵ cấp, bạch đới, khí hư với liều dùng được khuyến cáo là 15 đến 30g dưới dạng thuốc sắc, bột thuốc, viên hoặc ngâm rượu.

Các lương y tại nước ta cho rằng Khúc Khắc có tác dụng tương tự như Thổ Phục Linh nên thường được dùng thay thế.

3 Tài liệu tham khảo

Cây Thuốc Và Động Vật Làm Thuốc ở Việt Nam tập 2. Khúc Khắc, trang 95-96. Truy cập ngày 27 tháng 4 năm 2024.