Khoản Đông Hoa (Tussilago farfara L.)

Khoản đông hoa được biết đến khá phổ biến với công dụng chữa ho, đau họng, viêm phế quản, hen suyễn và dùng trị các bệnh ngoài da. Trong bài viết này, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy (trungtamthuoc.com) xin gửi đến bạn đọc những thông tin chi tiết về Khoản đông hoa.

1 Giới thiệu về cây Khoản đông hoa

Khoản đông, còn được biết đến với tên gọi Khoản đông hoa, có tên khoa học là Tussilago farfara L., thuộc họ Cúc (Asteraceae). Tussilago farfara L. (coltsfoot), một loại cây lâu năm, là loài duy nhất trong chi Tussilago ( Composite ).

1.1 Đặc điểm thực vật

Cây thảo sống lâu năm. Thân rễ ngắn và mọc ngang. Sau khi hoa nở, lá bắt đầu mọc từ gốc, được xếp thành hình hoa thị với phiến lá tròn, mép răng cưa thưa và không đều, được phủ lông. Cụm hoa mọc trên một cán dài, hoa có màu vàng. Quả bế và có chùm lông mảnh do đài tồn tại.

1.2 Thu hái và chế biến Khoản đông hoa dược điển

Để thu hái Flos Tussilaginis farfarae, chúng ta sẽ cắt cụm hoa chưa nở của cây trong thời tiết lạnh và bỏ cuống hoa. Sau đó, cụm hoa sẽ được phơi khô dưới nắng hoặc trong râm. Cụm hoa có hình dáng giống như đầu chùy dài, có thể mọc đơn độc hoặc trên cùng một cành với 2-3 cụm hoa. Phần trên của cụm hoa rộng hơn phần dưới, và đỉnh cuống có nhiều lá bắc dạng vẩy. Bên ngoài của lá bắc có màu đỏ tía hoặc đỏ nhạt, trong khi bên trong được phủ kín bởi những đám lông trắng như bông. Mùi của Flos Tussilaginis farfarae có hương thơm nhẹ, vị đắng và cay.

1.3 Đặc điểm phân bố

Khoản đông hoa được phân bố rộng rãi tại Trung Quốc, Nhật Bản, Đài Loan và nhiều quốc gia châu  u khác. Tuy nhiên, ở Việt Nam, việc trồng thử Khoản đông hoa tại Sapa chưa được thành công. Vì vậy, hiện nay vị thuốc này phải nhập khẩu chủ yếu từ Trung Quốc.

2 Thành phần hóa học

Đã xác định khoảng 150 hợp chất trong Khoản đông hoa, gồm các loại sesquiterpenoid, triterpenoid, Flavonoid (theo nghiên cứu của Kim và đồng nghiệp năm 2006), axit phenolic, chromones, pyrrolizidine alkaloids và các loại hợp chất khác.

3 Công dụng - Tác dụng của cây Khoản đông hoa

3.1 Tác dụng dược lý 

Khoản đông hoa sau khi được chiết dịch có thể giúp kháng viêm, chống lại sự oxy hóa và ức chế hoạt động của a-glucosidase.

3.1.1 Có thể giảm viêm

Coltsfoot (Khoản đông hoa) là một loại thảo dược được sử dụng để làm thuốc tự nhiên chống viêm như hen suyễn và bệnh gút. Mặc dù còn ít nghiên cứu về các tình trạng này, một số nghiên cứu cho thấy coltsfoot có đặc tính chống viêm. Nghiên cứu trên chuột cho thấy rằng tussilagone - một thành phần của coltsfoot - giảm dấu hiệu viêm ở chuột bị viêm đại tràng và ngăn chặn các con đường liên quan đến việc điều chỉnh chứng viêm.

3.1.2 Có thể có lợi cho sức khỏe não bộ

Coltsfoot có thể bảo vệ sức khỏe não bộ theo một số nghiên cứu. Chiết xuất coltsfoot ngăn ngừa tổn thương tế bào thần kinh và chống lại các gốc tự do có hại trong nghiên cứu trên ống nghiệm. Nghiên cứu trên động vật cũng cho thấy rằng chiết xuất coltsfoot có thể bảo vệ các tế bào thần kinh, ngăn ngừa mô não chết và giảm viêm.

3.1.3 Có thể trị ho mãn tính

Coltsfoot được sử dụng trong y học cổ truyền để chữa bệnh đường hô hấp như viêm phế quản, hen suyễn và ho gà. Nghiên cứu trên động vật cho thấy coltsfoot có thể giúp chống ho mãn tính. Một nghiên cứu trên chuột cho thấy hỗn hợp hợp chất coltsfoot giúp giảm tần suất ho và tăng tiết đờm. Trong nghiên cứu khác, chiết xuất từ ​​nụ hoa coltsfoot giảm tần suất ho và tăng thời gian giữa các lần ho.

3.2 Vị thuốc Khoản đông hoa - Công dụng theo y học cổ truyền

3.2.1 Tính vị, tác dụng

Theo y học cổ truyền, khoản đông hoa có vị cay, tính ôn. Có tác dụng chỉ khái, giáng khí, nhuận phế, hóa đàm.

3.2.2 Công dụng của cây Khoản đông hoa

Theo Đông y, Khoản đông hoa được sử dụng để chữa các bệnh liên quan đến đường hô hấp như ho, đau họng, viêm phế quản, hen suyễn và cũng được dùng để điều trị các bệnh ngoài da và giúp kháng viêm. Tại Ấn Độ, Khoản đông hoa được sử dụng làm rau ăn, giúp tăng tiết mồ hôi, long đờm và lợi tiểu.

Rễ coltsfoot là một loại thảo mộc tốt cho phổi và có nhiều giá trị chữa bệnh khác nhau ở nhiều quốc gia trên thế giới. Ở Hoa Kỳ, rễ coltsfoot được sử dụng để chữa ho suy nhược, ho gà và các dạng hen suyễn. Ở Na Uy, chiếc lá khô và cắt nhỏ của cỏ chân vịt được sử dụng như một loại thuốc dân gian để giảm ho và tức ngực. 

Ở châu Âu, lá coltsfoot được dùng để điều trị nhiễm trùng phế quản trong khi ở Trung Quốc, nụ hoa được ưa chuộng hơn và thường được sử dụng dưới dạng chiên Mật Ong chế biến, cho thấy tác dụng giải độc. Ngoài ra, coltsfoot cũng được sử dụng như một chất bổ sung chế độ ăn uống và trà tốt cho sức khỏe ở nhiều quốc gia. 

Rễ và lá coltsfoot được sử dụng rộng rãi trong các loại thuốc truyền thống của nhiều quốc gia để chữa nhiều loại bệnh khác nhau, bao gồm Đường tiêu hóa, vết thương, bỏng, tiết niệu, viêm do chấn thương ở mắt và đặc biệt là giảm các bệnh về đường hô hấp. Nhiều nghiên cứu cũng đã chứng minh các hoạt động dược lý của coltsfoot, bao gồm chống viêm, chống oxy hóa, chống vi khuẩn, chống bệnh tiểu đường, bảo vệ thần kinh, chống kết tập tiểu cầu và chống ung thư.

4 Tác dụng phụ của Khoản đông hoa

Coltsfoot có thể có lợi cho sức khỏe, nhưng chứa pyrrolizidine alkaloids (PA) gây tổn thương gan cấp tính và mãn tính khi uống. Một số sản phẩm thảo dược và chất bổ sung chứa coltsfoot có thể gây tác dụng phụ nghiêm trọng và thậm chí tử vong. Trong một số trường hợp, coltsfoot đã gây ra tắc nghẽn mạch máu, ung thư và đột biến DNA. Nghiên cứu trên chuột cho thấy 67% trong số chúng phát triển ung thư gan hiếm gặp sau khi ăn coltsfoot trong một năm. Do đó, FDA liệt kê coltsfoot trong Cơ sở dữ liệu Thực vật Độc và nhiều quốc gia đã cấm sử dụng nó.

5 Bài thuốc từ cây Khoản đông hoa

5.1 Chữa viêm phế quản mạn và ho lâu ngày không khỏi

Sử dụng khoản đông hoa lượng vừa đủ, thái nhỏ, cuộn thành điếu mà hút. 

5.2 Chữa lao phổi, ho có đờm, thổ huyết

Sử dụng một công thức khác, gồm khoản đông hoa và bách hợp, nghiền thành bột mịn, luyện với mật để tạo thành hoàn. Ngày uống 3 lần, mỗi lần 12g, uống với nước đun sôi.

6 Tài liệu tham khảo

1. Nhận thức cây thuốc và dược liệu, chủ biên Trần Hùng (Xuất bản năm 2021). Khoản đông hoa trang 74 - 75, Nhận thức cây thuốc và dược liệu. Truy cập ngày 14 tháng 2 năm 2023.
2. Tác giả Rachael Ajmera, MS, RD (Đăng ngày 29 tháng 5 năm 2019). What Is Coltsfoot, and Is It Harmful?, Healthline. Truy cập ngày 21 tháng 04 năm 2023.
3. Tác giả Shujuan Chen và cộng sự (Đăng ngày 1 tháng 3 năm 2021). A review of the ethnobotanical value, phytochemistry, pharmacology, toxicity and quality control of Tussilago farfara L. (coltsfoot), PubMed. Truy cập ngày 21 tháng 04 năm 2023.