Khiếm Thực (Euryale ferox Salisb.)

Khiếm thực được biết đến khá phổ biến với công dụng trấn tĩnh trong các bệnh đau nhức dây thần kinh, làm săn, trị đau đầu gối, đau lưng, tê thấp, còn có tác dụng. Trong bài viết này, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy (trungtamthuoc.com) xin gửi đến bạn đọc những thông tin chi tiết về Khiếm thực.

1 Hạt khiếm thực là hạt gì? Giới thiệu về cây Khiếm thực

Kê đầu, hay còn gọi là Khiếm thực, là một loài thực vật thuộc họ Súng - Nymphaeaceae, được đặt tên khoa học là Euryale ferox Salisb.

1.1 Đặc điểm thực vật

Trong các đầm ao, Khiếm thực là loài thực vật sống lâu năm. Lá của nó có hình tròn rộng, nổi trên mặt nước, mặt trên có nhiều lồi nhỏ và màu xanh ghồ, mặt dưới lại màu tím với các gân lá nổi rõ. Vào mùa hè, cọng hoa mang theo nhiều lông thô trồi lên từ mặt nước, mỗi đầu cành mang một bông hoa, mở ra vào buổi sáng và héo tàn vào buổi chiều. Quả của Khiếm thực có hình cầu, được bao phủ bởi một lớp thể chất màu tím bẩn, mặt ngoài có nhiều gai và đài hoa còn sót lại, hạt thì có hình cầu chắc và màu đen.

⇒ Xem thêm dược liệu khác tại đây: Cây hoa Sen - Chữa mất ngủ, cơ thể suy nhược hiệu quả

1.2 Thu hái và chế biến

Để sử dụng, ta cần tách hạt (Semen Euryales) từ quả chín vào khoảng tháng 9-10. Sau đó, ta xay vỡ quả, tách lấy hạt rồi tiếp tục xay bỏ vỏ để lấy nhân, sau đó phơi hay sấy khô.

Hạt Khiếm thực được sử dụng làm dược liệu, có hình cầu với đường kính khoảng 5-8mm, phần lớn là hạt vỡ. Vỏ hạt có màu nâu đỏ, một đầu trắng vàng chiếm khoảng 1/3 hạt, có một vết lõm là rốn hạt ở điểm trung tâm. Sau khi bỏ vỏ lụa, hạt sẽ có màu trắng, tương đối cứng và mặt gãy màu trắng, có chất bột. Hạt không có mùi và có vị nhạt.

⇒ Xem thêm dược liệu khác tại đây: Vị thuốc Đại táo - Tăng cường sức khỏe, cải thiện giấc ngủ

1.3 Đặc điểm phân bố

Hiện chưa thấy cây Khiếm thực mọc tự nhiên ở Việt Nam. Tuy nhiên, ở Trung Quốc, cây này được trồng ở nhiều ao đầm thuộc các tỉnh như Quảng Đông, Quảng Tây và Vân Nam, đặc biệt là ở những vùng giáp ranh với Việt Nam.

2 Thành phần hóa học

Trong Khiếm thực chứa nhiều hợp chất phenol, protein (4,4%), lipid (0,2%), carbohydrat (32%), acid amin (bao gồm glutamin, Arginin, leucin, isoleucin, cystin, methionin...) cùng với các nguyên tố như canxi, photpho, sắt, và Vitamin C. Ngoài ra, Khiếm thực còn chứa enzym catalase.

3 Tác dụng - Công dụng của hạt Khiếm thực

3.1 Tác dụng dược lý 

Khi sử dụng chiết xuất từ vỏ hạt Khiếm thực, ta có thể giảm thiểu tình trạng mệt mỏi và tác động chống oxy hóa. Ngoài ra, các acid amin trong Khiếm thực cũng có khả năng chống oxy hóa và chống lão hóa da, đồng thời kích thích sản xuất Collagen và Elastin.

3.1.1 Giàu dinh dưỡng

Makhana (Hạt khiếm thực) giàu dinh dưỡng và có thể là bổ sung tuyệt vời cho chế độ ăn uống lành mạnh. Nó chứa nhiều carbs và các vi chất dinh dưỡng như canxi, magie, Sắt và phốt pho. Canxi giúp tăng sức khỏe xương, giảm huyết áp và cholesterol. Magie tham gia vào nhiều quá trình trao đổi chất và tổng hợp protein, co cơ và chức năng thần kinh.

3.1.2 Giàu chất chống oxy hóa

Makhana chứa nhiều chất chống oxy hóa giúp ngăn ngừa stress oxy hóa và bảo vệ sức khỏe. Các chất này bao gồm axit gallic, axit chlorogenic và epicatechin. Chúng có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh mãn tính như bệnh tim, ung thư và tiểu đường loại 2. Ngoài ra, chúng cũng có thể giảm viêm, có lợi cho các tình trạng viêm như viêm khớp dạng thấp, bệnh gút, bệnh vẩy nến và bệnh viêm ruột.

3.1.3 Có thể giúp ổn định lượng đường trong máu

Makhana có thể giúp quản lý đường trong máu tốt hơn, theo một số nghiên cứu trên động vật. Chất bổ sung có chứa chiết xuất makhana cải thiện việc điều chỉnh đường trong máu và enzyme chống oxy hóa ở chuột mắc bệnh tiểu đường.

3.1.4 Hạt khiếm thực giảm mỡ bụng, có thể hỗ trợ giảm cân

Thêm hạt makhana vào chế độ ăn uống là cách tuyệt vời để tăng lượng protein và chất xơ, hai chất dinh dưỡng chính có thể giúp giảm cân. Protein giúp giảm cảm giác thèm ăn và giữ cho bạn cảm thấy no, trong khi chất xơ di chuyển chậm qua Đường tiêu hóa để giữ cho bạn no trong ngày. Một số nghiên cứu cho thấy rằng tiêu thụ nhiều chất xơ hơn có thể giảm mỡ bụng và tăng khả năng giảm cân. 

3.1.5 Có thể có đặc tính chống lão hóa

Makhana chứa các hợp chất có thể chống lão hóa, như glutamine, Cystine, Arginine và Methionine, các axit amin giúp tạo collagen và sản xuất creatine, cùng với khả năng chống oxy hóa tốt. Điều này có thể giúp tăng cường sức khỏe da và làm chậm quá trình lão hóa.

3.1.6 Có thể tăng cường sức khỏe tim mạch

Mặc dù chưa có đủ nghiên cứu về người, nhưng nghiên cứu trên động vật cho thấy rằng makhana có thể có lợi cho sức khỏe tim mạch. Một số nghiên cứu trên chuột mắc bệnh gan nhiễm mỡ và tiểu đường cho thấy rằng chiết xuất makhana giảm đáng kể mức cholesterol và chất béo trung tính cao, hai yếu tố nguy cơ phổ biến đối với bệnh tim. Nghiên cứu trên động vật cũ cũng cho thấy rằng makhana bảo vệ tim chống lại tổn thương và giúp trung hòa các gốc tự do có hại.

3.2 Vị thuốc Khiếm thực - Công dụng theo y học cổ truyền

3.2.1 Tính vị, tác dụng

Khiếm thực có vị ngọt, chát, tính bình, có tác dụng ích thận, bổ tỳ. 

3.2.2 Công dụng của cây Khiếm thực

Đây là một loại thuốc bổ, có công dụng trấn tĩnh trong các bệnh đau nhức dây thần kinh, làm săn, trị đau đầu gối, đau lưng, tê thấp, còn có tác dụng chữa đi tiểu nhiều, di tinh, phụ nữ bạch đới, khí hư. ó thể sử dụng dưới dạng thuốc sắc, thuốc viên hoặc bột.

4 Cách sử dụng hạt Khiếm thực, bài thuốc từ cháo Khiếm thực

4.1 Triệu chứng như tiểu đêm, đau lưng, mỏi gối và chế độ ăn uống kém

Người ta sử dụng Khiếm thực sao vàng, tán thành bột mịn, uống 8g hai lần một ngày, uống cùng với nước pha Cố chỉ. Đối với người có trí nhớ yếu, mỗi vị uống 6g.

4.2 Chữa trị suy nhược thần kinh và viêm ruột mãn tính

Sử dụng Khiếm thực và Kim Anh Tử hai vị bằng nhau, tán nhỏ và trộn với Mật Ong. Uống 2-3 lần một ngày, mỗi lần 4g.

4.3 Chữa viêm phế quản và hơi thở ngắn trong người già

Sử dụng Khiếm thực 50g, Táo nhân 10g, Cùi hồ đào 10g, Gạo tẻ 100g. Khiếm thực bóp dập, hồ đào nghiền cả vỏ. Cho tất cả các thành phần vào nấu cháo như bình thường, thêm đường phèn vừa đủ. Chia ăn thành hai bữa một ngày.

4.4 Chữa triệu chứng di mộng tinh và mất ngủ

Sử dụng Khiếm thực 10g, Hạt Sen 40g, Phục Thần 20g. Đun sôi tất cả các thành phần cho đến khi mềm, thêm đường, rồi bỏ bã phục thần. Ăn Hạt Sen và Khiếm thực, uống nước.

4.5 Chữa các vấn đề về thận, di tinh, tiểu ra dấm, tỳ hư và tiêu chảy

Sử dụng Khiếm thực 20g, Hạt kim anh 15g, Gạo Lứt 100g, Đường phèn vừa đủ. Bóc nhân của hạt kim anh, nấu nước sắc với Khiếm thực và bỏ bã, sau đó cho gạo lứt vào nấu cháo. Khi cháo chín, thêm đường phèn vừa đủ và ăn trong ngày.

5 Tài liệu tham khảo

1. Nhận thức cây thuốc và dược liệu, chủ biên Trần Hùng (Xuất bản năm 2021). Khiếm thực trang 74 - 75, Nhận thức cây thuốc và dược liệu. Truy cập ngày 14 tháng 2 năm 2023.
2. Tác giả Rachael Ajmera, MS, RD (Đăng ngày 5 tháng 5 năm 2021). 6 Interesting Makhana Benefits, Healthline. Truy cập ngày 22 tháng 04 năm 2023.