Giảo Cổ Lam (Dạ Cổ Lam - Gynostemma pentaphyllum)

Giảo cổ lam được biết đến khá phổ biến với công dụng ngừa xơ vữa động mạch, chữa cao cholesterol trong máu, làm giảm nguy cơ tai biến và điều hòa đường huyết. Trong bài viết này, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy (trungtamthuoc.com) xin gửi đến bạn đọc những thông tin chi tiết về Giảo cổ lam.

1 Giới thiệu về cây Giảo cổ lam

Cây Giảo cổ lam còn được biết đến với các tên gọi như Cổ yếm, Thư tràng năm lá, Dạ cổ lam, Ngũ diệp sâm, và có tên khoa học là Gynostemma pentaphyllum (Thunb.) Makino, thuộc họ Bầu bí - Cucurbitaceae.

Ngoài ra, còn có loài Giảo cổ lam Miến Điện (tên khoa học là Gynostemma burmanicum King ex Chakrav.). 'Burmanica(um)' ý là loài thực vật này có nguồn gốc hoặc được phát hiện ở Burma (nay là Myanmar). Sở dĩ cây có tên gọi như vậy là do tên gọi 'Burma' bắt nguồn từ từ 'Bamar' (ဗမာ) trong tiếng Miến Điện, dùng để chỉ người Bamar, nhóm dân tộc chính tại đất nước này. Sau đó được các thương nhân và thực dân Anh chuyển ngữ thành 'Burma' trong thời gian thuộc địa. Vào năm 1989, chính phủ quyết định đổi tên từ Burma sang Myanmar.

1.1 Hình ảnh cây giảo cổ lam

Cây leo này có thân mảnh mai và không có lông. Lá kép có cuống chung dài khoảng 3-4cm, với 5-7 lá chét, mép lá có răng và có kích thước khoảng 3-9cm dài và 1,5-3cm rộng. Thân cây mọc từ gốc và mang chùm hoa nhỏ. Hoa có hình sao và kích thước nhỏ, ống bao hoa ngắn, cánh hoa tách rời nhau và cao khoảng 2,5mm. Nhị có 5 nhánh và bao phấn dính thành đĩa; bầu có 3 nhụy. Quả khô tròn, màu đen, đường kính khoảng 5-9mm; hạt có 2-3 hạt, treo, to khoảng 4mm, có vân lăn tăn.

1.2 Thu hái và chế biến

Phần được sử dụng: Toàn cây - Herba Gynostemmae Pentaphylli. Cây được gọi là Giảo cổ lam ở Trung Quốc. Lá (Folium Gynostemma pentaphyllum ) có thể được thu hái quanh năm và sau đó phơi hoặc sấy khô.

1.3 Đặc điểm phân bố

Cây này có thể sinh sống trên đất đá vôi, đất sét và đất núi lửa, trong rừng thưa, cây bụi, từ đồng bằng đến độ cao 2000m. Hoa nở vào tháng 7-8 và quả chín vào tháng 9-10. Ở Việt Nam, loài cây này có mặt từ Quảng Ninh, Lạng Sơn, Hòa Bình, Lào Cai, Kon Tum, Thừa Thiên-Huế đến Đồng Nai. Ngoài Việt Nam, cây còn được tìm thấy ở Lào, Thái Lan, Myanmar, Sri Lanka, Ấn Độ, Trung Quốc, Triều Tiên, Nhật Bản và bán đảo Mã Lai.

2 Thành phần hóa học

Trong cây Giảo cổ lam có chứa gypenoside 1-52; ngoài ra còn chứa flavone, các loại đường, Saponin triterpen cấu trúc tương tự như các ginsenosid trong Nhân Sâm, cũng như các loại Flavonoid, sterol và polysaccharid.

3 Uống giảo cổ lam có tác dụng gì?

3.1 Tác dụng dược lý 

Giảo Cổ Lam là loại thảo dược có chứa nhiều hợp chất có lợi cho sức khỏe, trong đó có saponin giúp tăng cường miễn dịch và chống tế bào ung thư. Ngoài ra, dịch chiết của giảo cổ lam cũng có tác dụng hạ cholesterol máu, giúp ổn định lượng đường trong máu và chống oxy hóa.

Nhiều nghiên cứu trên động vật cho thấy giảo cổ lam có khả năng chống ung thư thông qua nhiều cơ chế khác nhau, bao gồm bắt giữ chu kỳ tế bào, gây ra quá trình chết theo chương trình, ức chế sự xâm lấn và di căn, ức chế quá trình đường phân và điều hòa miễn dịch. Tuy nhiên, hiện chưa có nhiều bằng chứng về khả năng chống ung thư của giảo cổ lam trên con người, vì phần lớn các nghiên cứu chỉ được thực hiện trên thử nghiệm lâm sàng nhỏ và trên động vật.

Nghiên cứu đáng chú ý nhất hiện nay về giảo cổ lam là khả năng giúp hỗ trợ cho bệnh nhân tiểu đường, béo phì và căng thẳng.

3.1.1 Bệnh tiểu đường

Giảo cổ lam được cho là có tác dụng trị bệnh tiểu đường theo lý thuyết, nhưng chỉ có rất ít nghiên cứu lâm sàng. Hai nghiên cứu nhỏ trên con người đã cho thấy rằng uống trà giảo cổ lam có thể cải thiện phản ứng của cơ thể với Insulin và kiểm soát lượng đường trong máu tốt hơn khi kết hợp với thuốc trị tiểu đường tiêu chuẩn. 

3.1.2 Có thể giảm cân

Theo một nghiên cứu, Giảo cổ lam có thể có tác dụng giảm cân và giảm mỡ trong cơ thể. Nhóm nghiên cứu cung cấp chiết xuất jiaogulan cho 117 người thừa cân và quan sát thấy những người uống jiaogulan giảm tổng trọng lượng cơ thể, chỉ số khối cơ thể (BMI) và tổng khối lượng chất béo hơn so với nhóm dùng giả dược. Sự khác biệt giữa nam và nữ cũng được quan sát thấy, với nam giảm mỡ nội tạng và nữ giảm mỡ gynoid. Các nhà khoa học cần tiếp tục nghiên cứu để khuyến nghị sử dụng jiaogulan một cách thường xuyên.

3.1.3 Giảm căng thẳng

Giảo cổ lam được cho là có tác dụng giảm căng thẳng. Một nghiên cứu ở Hàn Quốc đã thử nghiệm trên 72 người có tiền sử căng thẳng và lo lắng. Nửa trong số họ được cho uống chiết xuất từ lá giảo cổ lam trong 8 tuần, còn nửa còn lại được dùng giả dược. Sau đó, nhóm uống giảo cổ lam cho thấy mức độ căng thẳng thấp hơn nhưng không có sự khác biệt về mức độ của các hormone gây căng thẳng so với nhóm dùng giả dược. 

3.2 Vị thuốc, cao Giảo cổ lam - Công dụng theo y học cổ truyền

3.2.1 Tính vị, tác dụng

Giảo cổ lam có vị đắng, tính hàn; có tác dụng chỉ khái, tiêu viêm, khư đàm và giải độc.

3.2.2 Công dụng và cách sử dụng giảo cổ lam khô

Cây được sử dụng giúp ngăn ngừa xơ vữa động mạch và chữa cao cholesterol trong máu và, làm giảm nguy cơ tai biến. Ngoài ra, nó còn có tác dụng điều hòa đường huyết ở bệnh nhân tiểu đường. Cây có thể được sử dụng dưới dạng trà hoặc cao chiết.

Ở các vùng khác nhau, cây này cũng được sử dụng với các mục đích khác nhau. Tại Vân Nam (Trung Quốc), rễ và toàn cây được dùng để trị viêm khí quản mạn tính. Tại Quảng Tây, nó được sử dụng để trị ỉa chảy và cắn rắn.

Có nghiên cứu thử nghiệm với liều 450 mg/giờ trong vòng tối đa 16 tuần đối với bệnh béo phì và với liều 400 mg/ngày trong vòng 8 tuần để điều trị căng thẳng mãn tính. Trong các thử nghiệm này, liều hàng ngày thường được chia thành liều buổi sáng và buổi tối.

4 Uống giảo cổ lam hàng ngày có tốt không. Uống nhiều giảo cổ lam có sao không?

Chưa có báo cáo về độc tính của giảo cổ lam trong các thử nghiệm lâm sàng cho đến nay. Một thử nghiệm trên người đã chứng minh rằng liều lượng lên đến 800 mg mỗi ngày trong hai tháng là an toàn. Tuy nhiên, việc theo dõi tác dụng phụ và tuân thủ hướng dẫn của nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe là cần thiết vì không có đủ dữ liệu dài hạn về tác dụng của giảo cổ lam ở người.

5 Tác dụng phụ của giảo cổ lam

Mặc dù giảo cổ lam được coi là an toàn, nhưng nó có thể gây ra các tác dụng phụ sau đây: ù tai, mờ mắt, chóng mặt, táo bón, bệnh tiêu chảy, nôn mửa.

Không dùng giảo cổ lam nếu bạn dị ứng với nó hoặc các thành phần của nó. Hỏi nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe nếu không chắc chắn.

Người dùng insulin hoặc thuốc điều chỉnh đường huyết nên thận trọng khi dùng giảo cổ lam vì có thể làm giảm đường huyết.

Không sử dụng giảo cổ lam trong thai kỳ hoặc cho con bú vì tính an toàn chưa được chứng minh. Ginsenoside trong giảo cổ lam có thể gây bất thường cho thai nhi.

6 Tài liệu tham khảo

1. Nhận thức cây thuốc và dược liệu, chủ biên Trần Hùng (Xuất bản năm 2021). Giảo cổ lam trang 74 - 75, Nhận thức cây thuốc và dược liệu. Truy cập ngày 14 tháng 2 năm 2023.
2. Từ điển Cây thuốc Việt Nam Tập 1, tác giả Võ Văn Chi, Nhà xuất bản y học (Xuất bản năm 2021). Giảo cổ lam trang 90 - 91, Từ điển Cây thuốc Việt Nam Tập 1. Truy cập ngày 14 tháng 2 năm 2023.
3. Tác giả Megan Nunn, PharmD (Đăng 03 tháng 3 năm 2023). Studies have looked at its use for body composition, diabetes, and more, Verywellhealth. Truy cập ngày 14 tháng 02 năm 2023.
4. Tác giả Yantao Li và cộng sự (Đăng ngày 27 tháng 9 năm 2016). Anti-cancer effects of Gynostemma pentaphyllum (Thunb.) Makino (Jiaogulan), PubMed. Truy cập ngày 12 tháng 04 năm 2023.