Dong Riềng Đỏ (Canna edulis Ker Gawl.)

Dong Riềng đỏ được biết đến khá phổ biến với công dụng hỗ trợ điều trị bệnh tắc nghẽn động mạch vành, xơ vữa động mạch, tăng cường chức năng tim. Trong bài viết này, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy (trungtamthuoc.com) xin gửi đến bạn đọc những thông tin chi tiết về Dong riềng đỏ.

1 Giới thiệu về cây Dong riềng đỏ

Dong riềng đỏ hay còn được gọi là Chuối củ, tên khoa học là Canna edulis Ker Gawl., thuộc họ Chuối hoa - Cannaceae.

Ngoài ra còn có loài Dong rừng bao nhọn (Lá dong), tên khoa học là Phrynium placentarium (Lour.) Merr. (P. parviflorum Roxb.), thuộc họ Dong - Marantaceae. 

1.1 Đặc điểm thực vật

Cây có chiều cao từ 1,2-1,5m, và có thể cao hơn tới 2m. Thân của cây có hình dạng phình to thành củ và chứa nhiều tinh bột. Lá của cây có phiến thuôn dài, thường có màu tía nhỏ; gân giữa của lá to hơn so với gân bên và chúng chạy song song với nhau. Hoa của cây được xếp thành cụm ở đầu thân, có đài hoa 3 cánh, cánh hoa màu vàng, và nhị hoa màu đỏ son và rộng khoảng 1cm, môi hoa vàng. Quả của cây là loại nang.

1.2 Thu hái và chế biến

Để sử dụng, ta có thể thu hái các bộ phận của cây quanh năm, bao gồm thân rễ và hoa, gọi là Rhizoma et Flos Cannae Edulis. Thân rễ có thể dùng tươi hoặc phơi khô, còn hoa thì chỉ sử dụng khi đã phơi khô. 

1.3 Đặc điểm phân bố

Cây này xuất xứ từ châu Mỹ và được trồng phổ biến. Mặc dù cây khá chịu rợp, nhưng lại yếu chịu rét. Cây có thể cho năng suất từ 20 tấn củ trở lên sau một năm, trong điều kiện thuận lợi. Cây này phổ biến trong trồng ở Việt Nam.

2 Thành phần hóa học

Đối với thành phần hóa học của cây, củ giống củ Riềng và chứa nhiều tinh bột, chất béo, chất xơ, chất đạm và các nguyên tố vi lượng.

3 Tác dụng - Công dụng của cây Dong riềng đỏ

3.1 Tác dụng dược lý 

Chiết xuất từ lá dong riềng đỏ có thể được sử dụng để tổng hợp hạt nano bạc có tác dụng ức chế các vi sinh vật gây bệnh mà không ảnh hưởng đến tế bào động vật và người. Do đó, nó có tiềm năng trong sản xuất hạt nano bạc thân thiện với môi trường, sạch, tiết kiệm chi phí và không độc hại.

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng dịch chiết thân rễ dong riềng đỏ có tác dụng chống kết tập tiểu cầu, chống đông máu và chống oxi hóa mạnh, tương tự như các loại thuốc điều trị các bệnh như thiếu máu cơ tim, tắc mạch máu ở tay chân, xơ vữa mạch, v.v. Do đó, thân rễ dong riềng đỏ có tiềm năng để bào chế thuốc tim mạch và chống oxi hóa.

Dong riềng đỏ có nhiều tác dụng hữu ích cho sức khỏe, bao gồm hỗ trợ điều trị bệnh tắc nghẽn động mạch vành, xơ vữa động mạch, tăng cường chức năng tim, phòng chống bệnh nhồi máu cơ tim, lợi tiểu và hạ huyết áp.

3.2 Dong riềng đỏ - Công dụng theo y học cổ truyền

3.2.1 Tính vị, tác dụng

Dong riềng có vị ngọt, nhạt, tính mát và có tác dụng thanh nhiệt, lợi thấp, an thần và giảm áp lực. Lá của cây có tác dụng làm dịu và kích thích. Theo một cuốn sách, thân rễ của cây có tác dụng kiện tỳ vị, tiêu viêm và tiêu thũng.

3.2.2 Cây Dong riềng đỏ chữa bệnh gì?

Củ luộc ăn ngon và được sử dụng để chế biến thành bún tàu ở nhiều vùng trên khắp nước ta. Rễ của cây được sử dụng để chữa viêm gan hoàng đản cấp tính và bệnh viêm mủ da. Hoa của cây được sử dụng để chữa chảy máu bên ngoài. Hạt Dong riềng đỏ có thể được tán bột rắc để chữa viêm tai có mủ. Liều dùng là 15-20g rễ sắc uống và 10-15g hoa hãm sôi trong nước và dùng ngay. Ở Ấn Độ, rễ của cây được coi làm ra mồ hôi và lợi tiểu, được sử dụng để chữa sốt và phù. Ở Vân Nam (Trung Quốc), cây dong riềng được sử dụng để chữa ung thư và các bệnh liên quan đến độc tố.

Cách chế biến dong riềng đỏ: Sử dụng rễ khoai riềng tươi 60-90g và đun sôi lấy nước uống. Liều dùng hàng ngày là 15-20g đối với rễ và 10-15g đối với hoa.

4 Bài thuốc từ Dong riềng đỏ 

4.1 Điều trị viêm gan cấp

Sử dụng 60-90g rễ tươi của cây Dong riềng đun sôi và uống. Điều trị trong một tuần để đạt hiệu quả tốt nhất.

4.2 Chữa vết thương đau do đòn ngã

Giã nát rễ tươi và đắp lên vết thương để giúp hỗ trợ hồi phục.

4.3 Điều trị viêm gan

Sử dụng 20g rễ cây Dong riềng đỏ phối hợp với 15g hoa Dong riềng sắc để lấy nước uống thay cho nước trong ngày.

4.4 Chữa đau răng

Sử dụng củ Dong riềng và gạo nếp hầm với thịt gà để ăn.

4.5 Chữa chướng bụng ở trẻ em

Sử dụng lá và hoa Dong riềng cùng với Kim tiền thảo, lượng bằng nhau, giã nát và rang nóng trước khi đắp lên bụng.

4.6 Dừng chảy máu vết thương do kim khí

Sử dụng 20g hoa Dong riềng sắc để uống.

5 Tài liệu tham khảo

1. Từ điển Cây thuốc Việt Nam Tập 1 (Xuất bản năm 2021). Dong riềng đỏ trang 90 - 91, Từ điển Cây thuốc Việt Nam Tập 1. Truy cập ngày 14 tháng 2 năm 2023.