Dế mèn (Dế đất - Eumodicogryllus chinensis Weber)

Dế mèn là loài côn trùng kích thước lớn, thân hình tròn hơi dẹt, chiều dài dao động từ 15 đến 25 mm, có màu đen bóng. Phần đầu của dế to, rộng, với đôi mắt lớn và hai râu đầu dài hình sợi, có chiều dài vượt quá cơ thể. Bài viết dưới đây, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy (trungtamthuoc.com) sẽ cung cấp cho bạn đọc những thông tin chi tiết.

1 Giới thiệu

Tên Tiếng Việt: Dế mèn, Dế đất

Tên khoa học: Eumodicogryllus chinensis Weber

Tên đồng nghĩa: Gryllulus chinensis Weber, Gryllus chinensis Weber

Họ: Gryllidae (Dế mèn)

1.1 Mô tả đặc điểm con dế mèn

Dế mèn là loài côn trùng kích thước lớn, thân hình tròn hơi dẹt, chiều dài dao động từ 15 đến 25 mm, có màu đen bóng. Phần đầu của dế to, rộng, với đôi mắt lớn và hai râu đầu dài hình sợi, có chiều dài vượt quá cơ thể. Ngực dế mèn hình chữ nhật, gắn liền với đầu một cách mạch lạc. Lưng dế phẳng, bao phủ bởi hai cánh ngoài cứng, bên trong là hai cánh mỏng. Bụng có các ngấn, còn đuôi thì phân thành hai nhánh dài.

Dế mèn có ba đôi chân, mỗi chân đều có đốt và gai sắc nhọn, trong đó đôi chân sau to khỏe hơn các chân khác. Đặc biệt, con đực thường tạo ra âm thanh bằng cách cọ xát cánh.

1.2 Dế mèn sống ở đâu?

Dế mèn xuất hiện phổ biến ở Việt Nam và Trung Quốc, thường sinh sống tại những khu vực đất khô hoặc ẩm. Chúng có thói quen đào hang dưới lòng đất hoặc trú ẩn trong các hốc cây mục. Dế mèn chủ yếu hoạt động vào ban đêm và trở nên sôi động hơn vào mùa mưa.

Con dế mèn ăn gì? Thức ăn chính của dế mèn là rễ cây và các chồi non của những loài cỏ nhỏ. Chúng đẻ trứng thành từng chùm, và khi nở, dế con có hình dạng tương tự như dế trưởng thành. Để bắt dế mèn, người ta thường tìm kiếm những lỗ hang trong các đám cỏ, sau đó đổ nước vào để dế bò ra ngoài.

1.3 Bộ phận sử dụng

Toàn bộ con dế mèn đều có thể được sử dụng và trong y học cổ truyền được gọi là "tất xuất". Sau khi bắt dế, người ta nhúng chúng vào nước sôi để làm chết, rồi loại bỏ cánh, râu và đuôi, sau đó đem phơi hoặc sấy khô.

2 Công dụng của con dế mèn 

2.1 Tính vị và công năng

Dế mèn có vị mặn, cay, tính bình, được cho là tác động đến ba kinh: bàng quang, đại tràng và tiểu tràng. Loài côn trùng này có công dụng chính là lợi tiểu.

2.2 Công dụng 

Dế mèn đã được sử dụng làm thuốc từ lâu đời. Theo tài liệu của Tuệ Tĩnh trong Nam dược thần hiệu, người ta dùng 5 con dế mèn sấy khô, tán nhỏ, rây bột mịn và uống cùng nước sắc hạt Bìm Bìm lúc đói để điều trị chứng cổ trướng kèm khó thở.

2.2.1 Theo kinh nghiệm dân gian

Nướng giòn 2-3 con dế mèn, tán thành bột, chia làm 2-3 lần uống với rượu để chữa bí tiểu. Kết hợp với việc giã nát một con dế mèn sống cùng củ hành và muối, sau đó đắp vào rốn và băng lại. Thực hiện vài ngày cho đến khi có thể đi tiểu bình thường.

2.2.2 Theo tài liệu nước ngoài

Chữa chứng nhiễm độc nước tiểu: Lấy 7 con dế mèn, bỏ đầu và chân, rang chín, tán nhỏ, uống với rượu chia làm hai lần. Ngoài ra, có thể sắc uống.

Hỗ trợ điều trị sỏi thận: Sao vàng 10 con dế mèn, tán thành bột mịn. Sắc 30 g Kim tiền thảo lấy nước uống, kết hợp uống bột dế mèn, chia làm hai lần trong ngày.

3 Ứng dụng trong ẩm thực

Tại Đài Loan và Tanzania, dế mèn được xem là món ăn độc đáo, được chế biến rán giòn như một loại cao lương mỹ vị. Ở Zimbabwe và Botswana, dế mèn còn được coi là món ăn sang trọng, chỉ dành để tiếp đãi khách quý.

4 Tài liệu tham khảo

Tác giả Đỗ Huy Bích. Cây Thuốc Và Động Vật Làm Thuốc ở Việt Nam tập 1. Dế mèn, trang 1108-1109. Truy cập ngày 09 tháng 01 năm 2025.