Ngút nhớt (Cordia myxa L.)

1 Giới thiệu

Tên khoa học: Cordia myxa L.

Họ thực vật: Cordiaceae (Ngút).

1.1 Đặc điểm thực vật

Hình ảnh cây Ngút nhớt:

Ngút nhớt là một loài cây gỗ nhỏ đến trung bình, chiều cao khi trưởng thành dao động khoảng từ 8 đến 10 mét. Các cành non thường mang màu trắng nhạt đặc trưng, nhìn trơn láng và dễ nhận biết.

Lá cây có hình Xoan hoặc xoan ngược, viền lá lượn sóng nhẹ. Mặt trên lá nhẵn hoặc hơi ráp ở mặt dưới, kích thước thay đổi trong khoảng từ 3,5 đến 10 cm, chất lá mỏng.

Hoa có màu trắng, thường mọc nghiêng về một bên của cành, số lượng không nhiều. Cụm hoa xếp thành xim đôi, mọc ở đầu các nhánh ngắn, nơi thường có lá kèm theo.

Quả có dạng hình trứng, hơi thuôn dài, đầu quả nhọn ít hay nhiều tuỳ cá thể. Vỏ quả trơn nhẵn, có màu vàng khi chín, đường kính khoảng 12 mm. Đài hoa lúc quả chín còn dính lại, hơi phát triển cùng quả. Bên trong quả chứa 2 đến 3 hạt cứng.

1.2 Thu hái và chế biến

Các bộ phận có thể thu hái và sử dụng gồm:

• Vỏ thân cây (Cortex).
• Lá (Folium).
• Quả (Fructus).

Tuỳ vào mục đích điều trị mà từng bộ phận được chế biến và ứng dụng khác nhau trong y học cổ truyền.

1.3 Đặc điểm phân bố

Cây ưa sáng, thường phát triển tốt ở những nơi có độ ẩm cao như vùng đất thấp, gần nguồn nước hoặc trong các khu vực có mưa nhiều. Mùa cây ra hoa và kết trái rơi vào khoảng từ tháng 6 đến tháng 8 hằng năm.

Tại Việt Nam, cây được tìm thấy tại Tiền Giang, đặc biệt là khu vực Mỹ Tho. Ngoài phạm vi nội địa, loài cây này còn phân bố rộng rãi ở nhiều quốc gia thuộc vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới như: Ấn Độ, Myanmar, Trung Quốc, Thái Lan và đến tận Nouvelle-Calédonie (New Caledonia - lãnh thổ hải ngoại của Pháp ở Thái Bình Dương).

2 Thành phần hóa học

Ngút nhớt chứa lượng lớn chất nhầy (nhựa dính) - đây là thành phần đặc trưng của cây và cũng là lý do cây có tên như vậy. Bên cạnh đó, cây còn chứa các hợp chất sterol, có giá trị dược lý cao, liên quan đến khả năng tăng cường sức đề kháng và tác dụng sinh lý.

Nghiên cứu hóa học của Cordia myxa L. (họ Boraginaceae) đã giúp phân lập được mười hợp chất tự nhiên, bao gồm:

• 1-naphthaleneacetic-5-carboxy-1,2,3,4,4a,7,8,8a-octahydro-1,2,4a-trimethyl-[1S-(1α,2β,4a,8aα)]-acid (hợp chất 1)
• Hexacosanoate-1-glyceryl (2)
• 3β-urs-12,20(30)-diene-27,28-dioic acid (3)
• 3β-D-glucopyranosylurs-12,20(30)-diene-27,28-dioic acid (4)
• Stigmasterol (5)
• Stigmasterol-3-O-β-D-glucopyranoside (6)
• Oleanolic acid (7)
• 3-O-acetyl-oleanolic acid (8)
• Betulin (9)
• Spinasterol-3β-O-D-glucopyranoside (10)

Các hợp chất này được xác định và đặc trưng bằng các phương pháp phân tích hiện đại như phổ hồng ngoại, phổ cộng hưởng từ hạt nhân 1D và 2D (NMR), phổ khối (ESI-MS) và so sánh với dữ liệu đã công bố trong tài liệu khoa học.

Theo các nhà nghiên cứu, năm trong số mười hợp chất kể trên (cụ thể là các hợp chất số 1, 3, 4, 8 và 10) được phân lập lần đầu tiên từ chi Cordia, cho thấy đây là những phát hiện mới có ý nghĩa trong việc mở rộng hiểu biết về thành phần hóa học của chi thực vật này.

Đánh giá hoạt tính kháng khuẩn được thực hiện bằng phương pháp khuếch tán trên đĩa thạch Muller-Hinton. Các vi sinh vật được sử dụng trong thử nghiệm bao gồm: Salmonella typhi, Staphylococcus aureus, Vibrio cholerae, Pseudomonas aeruginosa và Escherichia coli (chủng ATCC 25922).

Kết quả cho thấy, các hợp chất số 8 (3-O-acetyl-oleanolic acid) và số 9 (Betulin) ở nồng độ 20,0 mg/mL có khả năng ức chế hiệu quả sự phát triển của E. coli, V. cholerae và P. aeruginosa.

3 Tác dụng của cây Ngút nhớt

Nghiên cứu nhằm đánh giá tác dụng của chiết xuất từ cây Cordia myxa lên tế bào ung thư ruột kết, cụ thể là dòng tế bào SW480, đồng thời khảo sát biểu hiện gen caspase-3 và mức độ protein COX-2.

Đối tượng và phương pháp: Trong nghiên cứu này, các nhà khoa học đã sử dụng chiết xuất cồn từ Cordia myxa với nhiều liều lượng khác nhau để xử lý tế bào SW480. Hoạt động tăng sinh của tế bào được đánh giá bằng xét nghiệm MTT. Bên cạnh đó, biểu hiện gen caspase-3 được đo bằng kỹ thuật PCR định lượng thời gian thực (qRT-PCR), và mức protein COX-2 được xác định thông qua phương pháp ELISA.

Kết quả: Kết quả cho thấy chiết xuất cồn từ Cordia myxa có khả năng ức chế sự tăng sinh của tế bào ung thư theo cách phụ thuộc vào liều lượng - liều càng cao thì hiệu quả ức chế càng rõ rệt. Đồng thời, chiết xuất này làm tăng biểu hiện gen caspase-3, một gen liên quan đến quá trình chết tế bào theo chương trình (apoptosis), và làm giảm nồng độ protein COX-2, vốn có liên quan đến viêm và sự phát triển ung thư.

Kết luận: Chiết xuất từ Cordia myxa cho thấy tiềm năng trong việc hỗ trợ điều trị ung thư ruột kết nhờ vào các đặc tính chống oxy hóa, chống viêm và chống ung thư. Loại thảo dược này có thể là một lựa chọn hứa hẹn cho các nghiên cứu sâu hơn và phát triển thuốc điều trị ung thư trong tương lai.

=>> Xem thêm: Cây Thiên Đầu Thống (Trái Keo - Cordia dichotoma G. Forst) có tác dụng gì?

4 Công dụng theo Y học cổ truyền

4.1 Tính vị, tác dụng

Vỏ cây có tính chất làm săn chắc da, giúp kích thích bài tiết mồ hôi và nâng cao trương lực cơ thể.

Quả có tác dụng hỗ trợ tiêu hoá, giúp lợi tiểu, nhuận tràng, đồng thời hỗ trợ điều trị ho và ký sinh trùng đường ruột như giun.

Chất nhầy tự nhiên từ cây có tác dụng làm dịu, thường được sử dụng để chế các sản phẩm dạng keo dán.

4.2 Công dụng

Quả của cây Ngút nhớt ăn được không? Quả khi chín có thể ăn được. Vị quả dịu, chứa nhiều chất nhầy giúp dễ tiêu hoá, đồng thời tăng trương lực cho cơ thể mệt mỏi.

Vỏ cây được đánh giá là có tác dụng bổ dưỡng, thường dùng trong các bài thuốc giúp phục hồi sức khỏe.

Hạt sau khi phơi khô, nghiền thành bột có thể dùng đắp ngoài để điều trị các bệnh nấm da.

Tại Nouvelle-Calédonie, loài cây này còn được ứng dụng rộng rãi:

• Vỏ cây nấu nước uống giúp điều trị các chứng bệnh như cảm cúm, rối loạn tiêu hóa hoặc tiêu chảy.
• Lá cây được dùng giã nát để bôi ngoài da điều trị eczema (chàm da), các vết đau đầu hoặc mụn nhọt sưng đau.
• Quả ngoài công dụng tiêu hóa còn giúp hỗ trợ các bệnh về đường tiết niệu, đường mật và phổi.

Ngoài các công dụng trong y học, chất nhầy dính từ cây còn có thể được thu gom và chế biến thành keo dán trong dân dụng.

5 Tài liệu tham khảo

1. Tác giả Võ Văn Chi. Từ điển cây thuốc Việt Nam tập 2. Ngút nhớt, trang 331. Truy cập ngày 21 tháng 6 năm 2025.
2. Tác giả Matthieu Matcheme và cộng sự (Ngày đăng tháng 2 năm 2025). Chemical constituents from Cordia myxa L. (Boraginaceae) and their antibacterial activity, PubMed. Truy cập ngày 21 tháng 6 năm 2025.
3. Tác giả Lubna Sami Ali và cộng sự (Ngày đăng năm 2024). Phytochemical analysis of ethanolic leaf extract of Cordia myxa and its anti-Inflammatory and cytotoxic activities, PubMed. Truy cập ngày 21 tháng 6 năm 2025.