Móng bò Champion (Quạch đen - Bauhinia championii)
0 sản phẩm
Dược sĩ Thùy Dung Dược sĩ lâm sàng
Ước tính: 1 phút đọc, Ngày đăng:
Nếu phát hiện nội dung không chính xác, vui lòng phản hồi thông tin cho chúng tôi tại đây
| Phân loại khoa học | |
|---|---|
| Giới(regnum) | Plantae (Thực vật) Angiospermae (Thực vật có hoa) Eudicots (Thực vật hai lá mầm thật sự) Rosids (nhánh hoa Hồng) |
| Bộ(ordo) | Fabales (Đậu) |
| Họ(familia) | Fabaceae (Đậu) |
| Chi(genus) | Bauhinia |
| Danh pháp hai phần (Tên khoa học) | |
Bauhinia championii (Benth.) Benth. | |
1 Giới thiệu
Tên khoa học: Bauhinia championii (Benth.) Benth.
Tên gọi khác: Quạch đen.
Họ thực vật: Fabaceae (Đậu).
1.1 Đặc điểm thực vật
Loài này là một dây leo thân gỗ, có thể phát triển với chiều dài vài mét. Thân mang nhiều móc xoắn ốc giúp cây bám chắc vào giá thể để leo cao. Thân và các bộ phận non đều có lông tơ mịn.
Lá mọc so le, phiến lá có thể nguyên, chẻ đôi hoặc chỉ lõm ở đỉnh, dài đến 10 cm và rộng khoảng 8 cm. Lá có dạng hình tim ở gốc, đỉnh thuôn nhọn. Bề mặt trên của lá gần như không có lông, trong khi mặt dưới có thể xuất hiện lớp lông mềm thưa. Gân lá tỏa ra từ gốc với số lượng từ 5 đến 9 gân phụ.
Cụm hoa mọc ở nách lá hoặc đầu cành, có thể là chùm dài khoảng 25 cm, rộng khoảng 4 cm. Ở một số cá thể, cụm hoa phát triển thành chuỳ. Trục hoa phủ lông màu xám nhạt. Hoa nhỏ, nụ hoa có dạng bầu dục, đầu nhọn, dài khoảng 3–4 mm. Đài hoa chia thành 4 hoặc 5 thuỳ, mặt ngoài cũng phủ lông xám. Cánh hoa màu trắng, hình giáo, dài 3–4 mm, có phần móng ngắn. Nhị gồm 3 nhị hữu hiệu, ngoài ra còn có 2–3 nhị thoái hóa. Bầu nhụy có hai ngăn, phủ lông màu xám-nâu, có cuống ngắn chỉ khoảng 1 mm.
Quả thuộc loại đậu, hình bầu dục kéo dài, có kích thước từ 6–9 cm chiều dài và 1.5–2.5 cm chiều rộng. Hạt trong quả có dạng dẹt, hình trứng Xoan, rộng khoảng 7–10 mm.
1.2 Thu hái và chế biến
Bộ phận sử dụng làm thuốc gồm thân dây và rễ cây, được định danh dược liệu là Caulis et Radix Bauhiniae Championii.
1.3 Đặc điểm phân bố
Cây thường sinh sống tại những nơi có điều kiện tự nhiên khô thoáng như bụi cây ven đường, rìa rừng, hoặc các vùng núi đá vôi. Thích nghi tốt với độ cao trung bình, không yêu cầu quá khắt khe về đất đai. Thời gian ra hoa thường bắt đầu từ tháng 5 đến tháng 7, và cây đậu quả từ tháng 7 đến hết tháng 12.
Phân bố: Tại Việt Nam, Móng bò Champion được ghi nhận tại các tỉnh như Sơn La, Lạng Sơn, Quảng Ninh. Ngoài ra, loài này còn xuất hiện ở Trung Quốc, chủ yếu tại các tỉnh phía Nam có khí hậu và thổ nhưỡng tương tự.
2 Tác dụng của cây Móng bò Champion
Thiếu máu cục bộ/tái tưới máu não (I/R) là một tình trạng nguy hiểm có thể gây tổn thương não nghiêm trọng, thậm chí dẫn đến tử vong. Hiện nay, vẫn chưa có phương pháp điều trị hiệu quả cho vấn đề này. Chiết xuất từ cây Bauhinia championii (viết tắt là BCE) đã được biết đến với đặc tính chống oxy hóa và chống thiếu oxy, và nghiên cứu này nhằm tìm hiểu xem BCE có thể giúp bảo vệ tế bào thần kinh khỏi tổn thương do I/R hay không.
Các nhà nghiên cứu đã dùng mô hình mô phỏng thiếu oxy-glucose rồi tái tưới máu (OGD/R) để gây tổn thương trên tế bào thần kinh HT22 trong phòng thí nghiệm. Đồng thời, họ cũng tạo mô hình tổn thương não I/R trên chuột sống để kiểm tra hiệu quả của BCE.
Sau khi được điều trị bằng BCE, tế bào HT22 trong ống nghiệm sống lâu hơn đáng kể. Trên chuột, BCE giúp giảm vùng não bị tổn thương (diện tích nhồi máu) và giảm sự chết của tế bào thần kinh do I/R gây ra. Ngoài ra, người ta phát hiện BCE có thể giảm căng thẳng lưới nội chất (ER stress) – một nguyên nhân chính dẫn đến chết tế bào thần kinh – cả trong ống nghiệm và trên động vật sống.
Kết quả cho thấy BCE có khả năng bảo vệ tế bào thần kinh bằng cách giảm chết tế bào do căng thẳng lưới nội chất sau tổn thương I/R não. Điều này cho thấy BCE có tiềm năng trở thành một phương pháp điều trị hiệu quả cho tổn thương não do thiếu máu/tái tưới máu.
=>> Xem thêm: Cây Hoa Ban (Ban Tây Bắc, Móng Bò - Bauhinia Variegata L.) - chữa tiêu chảy
3 Công dụng theo Y học cổ truyền
3.1 Tính vị, tác dụng
Thân cây: Có vị đắng, cay, tính bình.
Rễ cây: Vị ngọt xen lẫn đắng nhẹ, có tính ấm.
Theo y học cổ truyền, các bộ phận này có tác dụng khử phong, tiêu đàm, giảm đau, tăng cường lưu thông khí huyết và làm mạnh gân cốt.
3.2 Công dụng
Ở Trung Quốc và một số vùng biên giới Việt Nam, Móng bò Champion được sử dụng làm thuốc với nhiều công dụng điều trị:
- Trị đau nhức do phong thấp và các bệnh khớp: Kết hợp Móng bò Champion với Từ trường (Cynanchum paniculatum), mỗi vị 15g, sắc uống.
- Hỗ trợ phục hồi sau chấn thương do té ngã: Sử dụng 30g rễ và dây, đun sắc với nước, có thể pha thêm rượu để tăng hiệu quả.
- Điều trị liệt nhẹ nửa người (liệt nửa thân thể): Dùng rễ cây 30g, nấu chung với thịt lợn và một lượng rượu vừa đủ. Ăn cả phần nước và cái.
- Đau dạ dày mãn tính: Dùng thân cây thái nhỏ, đun kỹ với nước để uống hằng ngày.
- Điều trị bệnh trĩ (cả nội và ngoại): Có nơi còn dùng thân và rễ cây ngâm rượu uống để hỗ trợ điều trị chứng trĩ lâu năm.
Cần lưu ý: phần thân cây nên được cắt nhỏ và nấu kỹ để đảm bảo phát huy tác dụng dược lý. Liều dùng an toàn dao động trong khoảng 15–30g mỗi ngày. Không nên vượt quá liều lượng này vì có thể gây ra phản ứng phụ như buồn nôn hoặc khó chịu Đường tiêu hóa.
4 Tài liệu tham khảo
- Tác giả Võ Văn Chi. Từ điển cây thuốc Việt Nam tập 1. Móng bò Champion, trang 113. Truy cập ngày 6 tháng 6 năm 2025.
- Tác giả Mei Huang và cộng sự (Ngày đăng tháng 6 năm 2022). Extracts of Bauhinia Championii Alleviate Acute Neuronal Injury After Ischemic Reperfusion by Improving Endoplasmic Reticulum Stress-Mediated Neuronal Apoptosis, PubMed. Truy cập ngày 6 tháng 6 năm 2025.
