Lõi thọ (Gmelina arborea)
0 sản phẩm
Dược sĩ Thùy Dung Dược sĩ lâm sàng
Ước tính: 1 phút đọc, Ngày đăng:
Cập nhật:
Nếu phát hiện nội dung không chính xác, vui lòng phản hồi thông tin cho chúng tôi tại đây
| Phân loại khoa học | |
|---|---|
| Giới(regnum) | Plantae (Thực vật) Angiospermae (Thực vật có hoa) Eudicots (Thực vật hai lá mầm thật sự) Asterids (nhánh hoa Cúc) |
| Bộ(ordo) | Lamiales (Bạc hà) |
| Họ(familia) | Verbenaceae (Cỏ roi ngựa) |
| Danh pháp hai phần (Tên khoa học) | |
Gmelina arborea Roxb. | |
1 Giới thiệu
Tên khoa học: Gmelina arborea Roxb.
Họ thực vật: Verbenaceae (Cỏ roi ngựa).
1.1 Đặc điểm thực vật
Lõi thọ là một loài cây gỗ cỡ trung bình, thân thẳng, không có gai. Lá của cây có hình bầu dục hoặc gần giống hình tim, phần gốc lá thuôn nhọn, đầu lá nhọn, đôi khi kéo dài thành mũi. Kích thước lá phổ biến là dài từ 12-15 cm và rộng khoảng 10-12 cm. Lá nguyên mép, mỏng như màng hoặc hơi dai, mặt trên nhẵn bóng, mặt dưới thường có một lớp lông tơ màu vàng nhạt, hình sao. Cuống lá dài từ 8-10 cm, có rãnh dọc.
Hoa mọc thành cụm xim ngắn, có thể dài tới 30 cm. Quả có dạng quả hạch, hình trứng, lớp vỏ ngoài mọng, sáng bóng, dài khoảng 1,5-2 cm. Mỗi quả thường chứa từ 1 đến 2 hạt.
1.2 Thu hái và chế biến
Lá và rễ cây là hai bộ phận thường được sử dụng trong y học dân gian.
(Tên dược liệu: Folium et Radix Gmelinae Arboreae).
1.3 Đặc điểm phân bố
Cây thường xuất hiện rải rác ở những khu rừng thứ sinh hoặc dọc theo bìa rừng, ở độ cao từ 100 đến 1000 mét so với mực nước biển. Ra hoa vào khoảng tháng 4-5 hằng năm.
Tại Việt Nam, lõi thọ được ghi nhận có mặt ở các tỉnh như:
- Sơn La.
- Tuyên Quang.
- Quảng Trị.
- Thừa Thiên - Huế.
- Kon Tum.
- Đắk Nông.
Ngoài Việt Nam, cây còn phân bố rộng rãi ở nhiều quốc gia châu Á như Ấn Độ, Nepal, Sri Lanka, Myanmar, Trung Quốc, Thái Lan, Lào, Malaysia và Indonesia.
=>> Xem thêm: Cây Cỏ roi ngựa (Verbena officinalis L.) - Giúp thanh nhiệt giải độc
2 Thành phần hóa học
Trong cây chứa một số hoạt chất có giá trị dược lý, đặc biệt là các ketolignan như:
- Arboron
- 7-oxo-dihydrogelimol
Hentriacontanol và lignan như arboreol, isoarboreol, methyl arboreol, arborone, gmelanone, gummadiol và 7-oxodihydrogmelinol đã được phân lập từ gỗ lõi của cây. Một số glycoside coumarin và glycoside iridoid đã được tìm thấy trong rễ và lá. Ba glycoside iridoid 6-O-(3“- O -benzoyl)-α-L-rhamnopyranosylcatalpol, 6- O -(3“- O -trans-cinnamoyl)-α-L-rhamnopyranosylcatalpol và 6- O -(3“- O -cis-cinnamoyl)-α-L-rhamnopyranosylcatalpol được phân lập từ các bộ phận trên mặt đất của cây Lõi thọ.
3 Tác dụng của cây Lõi thọ
3.1 Chống viêm và giảm đau
Một nghiên cứu được thực hiện nhằm đánh giá tác dụng chống viêm và giảm đau của chiết xuất nước (AE) và chiết xuất methanol (ME) của cây Lõi thọ.
AE và ME của vỏ thân G. arborea được chế biến bằng phương pháp ngâm lạnh và phương pháp chiết Soxhlet. Hoạt tính chống viêm được xác định ở chuột bạch Wistar trong mô hình viêm gan bàn chân cấp tính do carrageenan gây ra. Hoạt tính chống đau được đánh giá bằng cách sử dụng thử nghiệm trên đĩa nóng và thử nghiệm quằn quại ở chuột bạch Thụy Sĩ. Sự khác biệt đáng kể giữa các nhóm thử nghiệm được đánh giá bằng cách phân tích phương sai.
AE và ME ở liều 500 mg/kg cho thấy sự ức chế tối đa trong tình trạng viêm do carrageenan gây ra lên đến 30,15 và 31,21%. Trong thử nghiệm trên bếp điện, AE và ME cho thấy phản ứng tối đa lần lượt là 8,8 ± 0,97 ( P < 0,01) và 8,2 ± 1,24 ( P < 0,01) ở liều 500 mg/kg khi so sánh với nhóm đối chứng. AE cho thấy sự ức chế tối đa phản ứng quằn quại (84,3%) so với ME (77,9%) trong thử nghiệm quằn quại ở liều 500 mg/kg.
Nghiên cứu cho thấy Lõi thọ có tác dụng giảm đau đáng kể khi nghiên cứu trên thực nghiệm.
3.2 Tăng cường trí nhớ
Não bộ là cơ quan trung tâm điều khiển hệ thần kinh ở tất cả các loài động vật có xương sống. Trong não, các con đường dẫn truyền thần kinh cholinergic đóng vai trò quan trọng trong việc học tập và ghi nhớ. Mất trí nhớ là một rối loạn tâm thần phổ biến, đặc trưng bởi sự suy giảm chức năng nhận thức, đặc biệt là khả năng ghi nhớ.
Theo các báo cáo trước đây, chiết xuất từ cây Lõi thọ (Gmelina arborea) có nhiều tác dụng có lợi cho sức khỏe như: chống viêm loét, kháng tiêu chảy, chống oxy hóa, hỗ trợ điều trị tiểu đường và làm lành vết thương.
Nghiên cứu này được thực hiện nhằm đánh giá ảnh hưởng của chiết xuất cây G. arborea đối với khả năng học và ghi nhớ ở chuột Wistar bạch tạng - một dòng chuột thường dùng trong nghiên cứu y học.
Tổng cộng có 36 con chuột khỏe mạnh được lựa chọn, chia thành 6 nhóm khác nhau. Các bài kiểm tra tiêu chuẩn được sử dụng để đánh giá trí nhớ và khả năng học tập bao gồm:
- Mê cung nâng cao (Elevated Plus Maze - EPM).
- Mê cung nước Morris (Morris Water Maze - MWM).
- Thử nghiệm tránh thụ động bước xuống (Step Down Avoidance - SDA).
Kết quả cho thấy, chiết xuất từ Gmelina arborea ở liều cao (1000 mg/kg) cho thấy hiệu quả rõ rệt và có ý nghĩa thống kê trong việc cải thiện khả năng học tập và ghi nhớ ở các bài kiểm tra EPM, MWM và SDA. Tác dụng được ghi nhận ở cả chuột bình thường và chuột bị gây mất trí nhớ so với nhóm đối chứng.
Đây là nghiên cứu đầu tiên chứng minh rằng G. arborea có thể cải thiện chức năng học tập và trí nhớ ở cả chuột bình thường và chuột bị suy giảm nhận thức. Những kết quả này cho thấy tiềm năng ứng dụng của cây G. arborea trong hỗ trợ điều trị các rối loạn liên quan đến trí nhớ. Tuy nhiên, cần thêm nhiều nghiên cứu chuyên sâu và thử nghiệm lâm sàng trên người để xác nhận và làm rõ cơ chế tác dụng.
4 Công dụng theo Y học cổ truyền
4.1 Tính vị, tác dụng
Dịch chiết từ lá có tính nhớt, chứa chất nhầy giúp làm dịu tổn thương.
Vỏ cây cũng có chứa các thành phần tương tự.
Rễ cây có vị đắng, có khả năng bồi bổ cơ thể và hỗ trợ tiêu hóa.
4.2 Công dụng
Tại Ấn Độ, dịch chiết từ lá được dùng để điều trị bệnh lậu, làm thuốc ho, và bôi ngoài da để ngăn ngừa lở loét hoại tử.
Toàn cây còn được dùng làm thuốc dân gian trị rắn cắn và bò cạp đốt.
Rễ cây thường được sử dụng để chữa chứng tiêu hóa kém, sốt và phù nề.
Tại Malaysia, cây lõi thọ được kết hợp với các thảo dược khác để tạo thành bài thuốc chữa sốt rét thể gián cách và thương hàn.
5 Tài liệu tham khảo
- Tác giả Võ Văn Chi. Từ điển cây thuốc Việt Nam tập 1. Lõi thọ, trang 1323. Truy cập ngày 26 tháng 5 năm 2025.
- Tác giả Yogesh A Kulkarni và cộng sự (Ngày đăng tháng 9 năm 2013). Effect of Gmelina arborea Roxb in experimentally induced inflammation and nociception, PubMed. Truy cập ngày 26 tháng 5 năm 2025.
- Tác giả Ravi Sori và cộng sự (Ngày đăng 5 tháng 6 năm 2019). Effect of Gmelina arborea on learning and memory in amnesia-induced and non-amnesia groups of albino Wistar rats, PubMed. Truy cập ngày 26 tháng 5 năm 2025.
