Gáo vàng (Bàng nâu - Neonauclea sessilifolia)
0 sản phẩm
Dược sĩ Thùy Dung Dược sĩ lâm sàng
Ước tính: 1 phút đọc, Ngày đăng:
Cập nhật:
Nếu phát hiện nội dung không chính xác, vui lòng phản hồi thông tin cho chúng tôi tại đây
| Phân loại khoa học | |
|---|---|
| Giới(regnum) | Plantae (Thực vật) Angiospermae (Thực vật có hoa) Eudicots (Thực vật hai lá mầm thật sự) Asterids (Nhánh hoa Cúc) |
| Bộ(ordo) | Gentianales (Long đởm) |
| Họ(familia) | Rubiaceae (Cà phê) |
| Chi(genus) | Neonauclea |
| Danh pháp hai phần (Tên khoa học) | |
Neonauclea sessilifolia (Hook.f.) Merr. | |
| Danh pháp đồng nghĩa | |
Adina sessilifolia Hook.f. | |
1 Giới thiệu
Tên khoa học: Neonauclea sessilifolia (Hook.f.) Merr.
Tên đồng nghĩa: Adina sessilifolia Hook.f.
Tên gọi khác: Gáo không cuống, Mít ma, Bàng nâu.
Họ thực vật: Rubiaceae (Cà phê).
1.1 Đặc điểm thực vật
Gáo vàng là loài cây thân gỗ lớn, bề mặt thân nhẵn. Lá cây có dạng thuôn dài, đôi khi có hình dạng như lá bàng hoặc mắt chim, với phần gốc và chóp lá tròn, có lúc phần gốc hơi giống hình tim. Kích thước lá khá đa dạng, dài từ 9 đến 25cm, rộng khoảng 6-18cm. Mặt trên của lá có màu xanh ôliu hoặc ánh bạc, lá dày, trơn bóng; mặt dưới sáng hơn và hơi mờ, cuống lá rất ngắn.
Hoa mọc thành cụm hình cầu hoặc hơi bầu dục, đường kính mỗi cụm khoảng 2.5-4cm. Mỗi cuống chung có thể mang 1-3 cụm hoa, dài từ 1.5 đến 3cm. Quả thuộc dạng nang, có hình chóp ngược, dài 8-10mm, rộng 2-3mm ở phần chóp, bên ngoài phủ lông mịn. Hạt nhỏ, dẹt, thuôn dài, ở hai đầu có cánh mỏng giúp phát tán trong tự nhiên.
1.2 Thu hái và chế biến
Gồm vỏ thân, gỗ và rễ cây, được sử dụng trong y học cổ truyền với tên khoa học dược liệu: Cortex, Lignum et Radix Neonaucleae. Các bộ phận này có thể thu hái quanh năm.
1.3 Đặc điểm phân bố
Loài cây này thường phân bố rải rác trong các khu rừng thường xanh, nơi có điều kiện khí hậu nhiệt đới ẩm.
Thời kỳ ra hoa vào các tháng 11 và 12, quả chín vào khoảng tháng 1 đến tháng 3 năm sau.
Phân bố địa lý: Tại Việt Nam, cây phân bố rộng rãi ở nhiều tỉnh như: Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Thừa Thiên - Huế, Kon Tum, Gia Lai, Đắk Nông, Lâm Đồng, Bình Dương, Tây Ninh, Đồng Nai và An Giang. Ngoài ra, cây còn có mặt tại một số quốc gia khác như Ấn Độ, Lào và Campuchia.
=>> Xem thêm: Cây Gáo (Sarcocephalus cordatus Miq.) - Thảo dược hỗ trợ giảm đau, hạ sốt
2 Thành phần hóa học
Từ rễ khô của cây Gáo vàng (Rubiaceae), hai Saponin triterpenoid mới, axit 3-O-beta-D-glucopyranosyl-(1-->2)-beta-D-quinovopyranosyl quinovic (1) và axit 3-O-alpha-L-rhamnopyranosyl-(1-->4)-beta-D-quinovopyranosyl pyrocincholic este 28-O-beta-D-glucopyranosyl-(1-->6)-beta-D-glucopyranosyl (2), đã được phân lập. Cấu trúc của các saponin mới được xác định bằng phương pháp quang phổ và hóa học.
Bảy hợp chất đã được phân lập từ cây Gáo vàng gồm axit 3,4-dihydroxybenzoic, scopoletin, anthraquinnones chrysophanol, 4H-1-benzopyran-4-one, 5,7-dihydroxy-2-methyl, beta-sitosterol và stigmasterol glucoside. Các hợp chất này lần đầu tiên được phân lập từ chi này và cây này.
3 Công dụng theo Y học cổ truyền
3.1 Tính vị, tác dụng
Gỗ: Có công dụng bổ dưỡng, giúp lọc máu và có tác dụng nhuận tràng nhẹ.
Vỏ thân: Có tác dụng bổ, làm se niêm mạc, cầm máu, hỗ trợ điều trị các bệnh viêm loét.
Rễ: Dùng trong các trường hợp xuất huyết để cầm máu hiệu quả.
3.2 Công dụng
Tại Việt Nam:
- Gỗ cây thường được nấu nước uống cho phụ nữ sau sinh, dùng liên tục 3 ngày để giúp thanh lọc máu.
- Vỏ thân được dùng điều trị viêm nướu, tiêu chảy, ho kèm máu, đau dạ dày và viêm nhiễm tử cung.
Tại Ấn Độ: Vỏ cây được sử dụng trong điều trị đau bụng và các cơn sốt.
Ở Campuchia: Người dân dùng vỏ nấu nước uống để chữa cảm cúm và viêm phế quản.
Rễ cây cũng được dùng riêng biệt để cầm máu trong các trường hợp chảy máu trong hoặc ngoài da.
4 Bài thuốc kinh nghiệm tại An Giang từ cây Gáo vàng
Chữa nôn ra máu, đi ngoài ra máu:
- Rễ cây Gáo vàng
- Rễ Phục linh
- Vỏ cây Chanh giấy
- Rễ cây Nhàu rừng
Thêm một vị gọi là “Tôi” (tên địa phương, cần làm rõ nếu dùng thực tế)
Tất cả được nghiền thành bột mịn, vo thành viên nhỏ, bao bằng “Chu thần” (lớp phủ thuốc).
Cách dùng: Khi có triệu chứng, uống mỗi lần 5 viên, có thể dùng nhiều lần trong ngày.
5 Tài liệu tham khảo
- Tác giả Võ Văn Chi. Từ điển cây thuốc Việt Nam tập 1. Gáo vàng, trang 1002-1003. Truy cập ngày 19 tháng 5 năm 2025.
- Tác giả Atsuko Itoh và cộng sự (Ngày đăng tháng 11 năm 2003). Two triterpenoid saponins from Neonauclea sessilifolia, PubMed. Truy cập ngày 19 tháng 5 năm 2025.
- Tác giả Wenyi Kang và cộng sự (Ngày đăng tháng 12 năm 2002). [Study on the constituents from Neonauclea sessilifolia], PubMed. Truy cập ngày 19 tháng 5 năm 2025.
