Điền Thanh Bụi (Sesbania sesban (L.) Merr.)

Điền thanh bụi thuộc dạng cây nhỏ, chiều cao mỗi cây khoảng từ 2 đến 3 mét, thân cây mọc đứng, gỗ mềm, cành có dạng hình trụ, mảnh, có màu đỏ tía. Những cành khi còn non có nhiều nhựa. Bài viết dưới đây, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy (trungtamthuoc.com) sẽ cung cấp cho bạn đọc những thông tin chi tiết.

1 Giới thiệu

Tên khoa học: Sesbania sesban (L.) Merr.

Tên gọi khác: Điềng điễng.

Họ thực vật: Fabaceae (Đậu).

1.1 Đặc điểm thực vật

Điền thanh bụi thuộc dạng cây nhỏ, chiều cao mỗi cây khoảng từ 2 đến 3 mét, thân cây mọc đứng, gỗ mềm, cành có dạng hình trụ, mảnh, có màu đỏ tía.

Những cành khi còn non có nhiều nhựa mủ trắng, bên trong ruột rỗng.

Lá cây thuộc dạng lá kép mọc lông chim chẵn gồm 25 đến 30 đôi lá chét có dạng hình thuôn hẹp, mặt dưới có phủ nhiều lông màu trắng.

Cụm hoa có dạng hình chùm mọc ở nách lá và ở ngọn, cuống hoa có thể chất mềm, mỗi cụm hoa có 6-10 hoa màu vàng có đốm đen. Đài hình chuông, có 5 răng. Hai cánh bên và cánh thìa đều có màu vàng, cánh cờ có móng.

Quả mọc thắt lại ở giữa các hạt, nhìn như chuỗi tràng, đầu nhọn dài, vỏ quả khi còn tươi có bề mặt sần sùi.

Hạt có số lượng nhiều, hình trụ dẹt, có màu nâu.

1.2 Thu hái và chế biến

Bộ phận dùng: Hạt, lá.

1.3 Đặc điểm phân bố

Chi Sesbania có khoảng 50 loài cây thân gỗ phát triển nhanh và bao gồm các loại cây bụi hàng năm và cây thân gỗ lâu năm phân bố rộng rãi ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới.

Điền thanh bụi được tìm thấy ở các nước nhiệt đới Châu Á và Châu Phi. Tại nước ta, cây phân bố ở nhiều tỉnh thành trên cả nước như Bắc Giang, Vĩnh Phúc, Hà Nội, Hải Phòng, Hưng Yên, Thái Bình, Ninh Bình, Hà Nam. Ngoài ra, cây còn được trồng ở Ninh Thuận, Cần Thơ.

2 Tác dụng của cây Điền thanh bụi

2.1 Chống oxy hóa

Các tác giả đã đánh giá hoạt tính chống oxy hóa và kháng khuẩn trong ống nghiệm của chiết xuất Ethanol từ lá của cây Điền thanh bụi. Quá trình sàng lọc hóa thực vật đã xác định được sự có mặt của các hợp chất bao gồm saponin, tannin, hợp chất phenolic và Flavonoid. Hoạt tính chống oxy hóa của chiết xuất ethanol đã được chứng minh bằng thử nghiệm dọn gốc tự do DPPH (diphenyl-2-picryl hydrazyl), cho thấy hoạt tính dọn gốc tự do đáng chú ý tùy thuộc vào liều lượng 100µg/ml. Khả năng khử tăng theo nồng độ mẫu tăng.

2.2 Kháng khuẩn

Hoạt động kháng khuẩn của Điền thanh bụi thể hiện đối với vi khuẩn Gram dương (Staphylococcus aureus (1mg) và Staphylococcus saprophyticus (12,5mg)), chiết xuất không có sự ức chế ở vi khuẩn Gram âm (Escherichia coli Klebsiella pneumoniae Klebsiella oxytoca, Proteus vulgaris, Streptococcus pyogenes, Pseudomonas aeruginosa và Enterococcus faecalis).

2.3 Tác dụng diệt giun sán

Nhiều nghiên cứu đã chứng minh được tác dụng diệt giun sán của Điền thanh bụi đồng thời chiết xuất cũng có khả năng cải thiện chức năng gan.

2.4 Tác dụng kháng nấm

Các nhà khoa học đã thử nghiệm các tác dụng sàng lọc sinh học của chiết xuất methanol của thân cây Điền thanh bụi trên năm loài nấm truyền nhiễm (Aspergillus fumigatus, Colletotrichum gloeosporioides, Curvularia lunata, Fusarium oxysporum và Verticillium glaucum) bằng cách sử dụng xét nghiệm khuếch tán đĩa. Nấm Curvularia lunata và Fusarium oxysporum bị ức chế hoàn toàn bởi chiết xuất methanol thân cây Điền thanh bụi ở liều 100 µg/ml và 500 µg/ml. Đối với Aspergillus fumigatus, Curvularia lunata và Verticillium glaucus, mức độ ức chế cao hơn đã đạt được ở liều 500 µg/ml.

2.5 Chống viêm

Saponin thô (chứa triterpenoid và steroid) được chiết xuất từ ​​lá cây Điền thanh bụi cho thấy tác dụng chống viêm trên chuột cống và chuột nhắt được gây ra trong thực nghiệm.

2.6 Chống đái tháo đường

Các nhà khoa học đã đánh giá chiết xuất lá dưới dạng nước của cây Điền thanh bụi về tiềm năng chống đái tháo đường của nó ở chuột bình thường và chuột bị đái tháo đường do streptozotocin (STZ). Sử dụng liều lượng 250 và 500 mg/kg trọng lượng cơ thể mỗi ngày trong 30 ngày đã được dùng cho chuột bình thường và chuột bị đái tháo đường do streptozotocin gây ra. Chiết xuất lá dưới dạng nước dùng (250 và 500 mg/kg/ngày) cho chuột bị đái tháo đường do streptozotocin gây ra (so với thuốc chống đái tháo đường Glibenclamide (0,25 mg/kg trọng lượng cơ thể) cho thấy sự gia tăng đáng kể về trọng lượng cơ thể, glycogen gan, Insulin huyết thanh và mức cholesterol lipoprotein tỷ trọng cao và giảm Glucose máu, hemoglobin glycosyl hóa, cholesterol toàn phần và triglyceride huyết thanh. Cuối cùng, nghiên cứu kết luận rằng chiết xuất lá dưới dạng nước của cây Điền thanh bụi có tác dụng có lợi trong việc làm giảm lượng glucose trong máu cao và hồ sơ lipid của chuột bị đái tháo đường do streptozotocin gây ra nhưng không có tác dụng đối với chuột bình thường.

3 Công dụng theo Y học cổ truyền

3.1 Tính vị, tác dụng

Vỏ cây có tác dụng làm săn da.

3.2 Công dụng

Lá và hoa có thể ăn được.

Nhân dân Ấn Độ thường dùng hạt trong trường hợp ỉa chảy, kinh nguyệt kéo dài, dùng làm bột trộn với bột gạo để đắp trong trường hợp ngứa ngáy ngoài da.

Dịch lá được dùng làm thuốc trục giun, một số nơi còn được dùng để trị mụn nhọt và áp xe.

4 Tài liệu tham khảo

1. Tác giả Võ Văn Chi. Từ điển cây thuốc Việt Nam tập 1. Điền thanh bụi, trang 931. Truy cập ngày 22 tháng 2 năm 2025.
2. Tác giả Ousman Brahim Mahamat và cộng sự (Ngày đăng tháng 1 năm 2024). A Review on Medicinal and Ethnomedicinal Uses, Biological Features, and Phytochemical Constituents of Sesbania sesban L. Merr., A Nitrogen-Fixing Plant Native to the Republic of Chad, PubMed. Truy cập ngày 22 tháng 2 năm 2025.