Chè bông (Chè lóng, Chè đỏ ngọn - Amphineurion marginatum (Roxb.) D.J.Middleton)

Cây chè bông là một loại cây bụi leo, chiều dài đạt từ 4 – 5 m, bên trong chứa nhựa mủ trắng. Chè bông có các tác dụng nổi bật như hỗ trợ tiêu hóa, lợi tiểu, điều hòa kinh nguyệt, giải nhiệt và lợi sữa. Bài viết dưới đây, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy (trungtamthuoc.com) sẽ cung cấp cho bạn đọc những thông tin chi tiết.

Tên khoa học: Amphineurion marginatum (Roxb.) D.J.Middleton

Tên đồng nghĩa: Aganosma marginata (Roxb.) G.Don

Tên khác: Chè bông, Chè lóng, chè Đỏ Ngọn, chè rừng

Họ: Apocynaceae (Trúc Đào)

1 Đặc điểm thực vật 

Cây chè bông là một loại cây bụi leo, chiều dài đạt từ 4 – 5 m, bên trong chứa nhựa mủ trắng. Thân và cành có màu nâu, với các đốm trắng nhỏ nổi bật.

Lá cây mọc đối, hình dạng lá có thể là trứng hoặc bầu dục, kích thước dài từ 4,5 – 12 cm và rộng khoảng 2 – 4 cm. Phần gốc lá có dạng tù, đầu lá nhọn dần, mặt trên lá xanh đậm bóng, trong khi mặt dưới có màu nhạt hơn và phủ một lớp lông mềm mịn. Gân lá nổi rõ ở mặt dưới, chạy sát mép lá và kết nối với nhau. Lá non thường có màu hồng đỏ đặc trưng.

Hoa mọc thành cụm tại các kẽ lá gần ngọn, tạo thành xim. Lá bắc rụng sớm, lá bắc con có hình chỉ. Hoa có màu trắng, đài hoa với ống ngắn và 5 răng, tràng hoa hình ống mở rộng ở miệng, gồm 5 cánh mép nhăn. Hoa có 5 nhị ngắn, bầu hoa gồm 2 lá noãn.

Quả của cây gồm hai đại tách rời nhau, hình trụ tròn, vỏ ngoài màu nâu, có đốm trắng. Chiều dài quả từ 30 – 40 cm, trông khá giống quả của mức hoa trắng. Hạt cây được bao phủ bởi một chùm lông trắng mịn, giúp phát tán dễ dàng nhờ gió.

Mùa hoa và quả của chè bông thường kéo dài từ tháng 5 – 7.

2 Phân bố và sinh thái

2.1 Phân bố

Cây chè bông phân bố phổ biến tại các tỉnh từ Hà Tĩnh trở vào, đôi khi cũng gặp ở miền Bắc. Trên thế giới, loài cây này xuất hiện từ Nam Trung Quốc, Việt Nam, Lào, Campuchia, Thái Lan, Malaysia, Philippines, Indonesia đến Ấn Độ và Myanmar.

2.2 Sinh thái

Chè bông có khả năng rụng lá vào mùa đông tại miền Bắc hoặc mùa khô ở miền Nam. Loài cây này thường mọc ở ven rừng, các khu rừng thứ sinh, bờ nương rẫy, hoặc xen lẫn cùng các cây bụi và dây leo khác ở ven rừng núi đá vôi, như tại Ninh Bình.

Cây ra hoa và quả đều đặn hàng năm. Hạt giống có túm lông giúp chúng phát tán nhờ gió. Ngoài ra, chè bông có khả năng tái sinh mạnh mẽ bằng chồi non sau khi bị chặt phá.

3 Bộ phận dùng

Toàn bộ cây chè bông đều có thể sử dụng, thu hái quanh năm. Sau khi thu hái, các bộ phận có thể dùng tươi hoặc phơi khô để bảo quản.

4 Công dụng trong dân gian của Chè bông

4.1 Tính vị và công năng

Chè bông có vị ngọt, tính mát, không gây độc, với các tác dụng nổi bật như hỗ trợ tiêu hóa, lợi tiểu, điều hòa kinh nguyệt, giải nhiệt và lợi sữa.

4.2 Công dụng

Lá, hoa và quả của chè bông được dùng để pha chế thành một loại chè có công dụng hỗ trợ tiêu hóa và lợi tiểu.

Tại Thái Lan, toàn bộ cây chè bông được sử dụng để chữa sốt.

Ở Malaysia, nước sắc từ rễ cây được dùng để chữa rối loạn tiết niệu, kinh nguyệt, hạ sốt và làm thuốc bổ.

Ở Campuchia, thân và rễ cây chè bông được hầm lấy nước uống giúp lợi sữa, trong khi lá non còn được sử dụng làm rau ăn trong bữa cơm hàng ngày.

5 Tài liệu tham khảo

Tác giả Đỗ Huy Bích. Cây Thuốc Và Động Vật Làm Thuốc ở Việt Nam tập 1. Chè bông, trang 422-423. Truy cập ngày 21 tháng 02 năm 2025.