Cá Quả (Cá Lóc - Ophicephalus maculatus Lacépède)

Cá Quả hay Cá Lóc là loại cá quen thuộc, được dùng làm thực phẩm hàng ngày. Tuy nhiên, mọi người còn ít biết đến tên gọi của loại cá này trong y học cổ truyền là Lệ Ngư cũng như công dụng của loại cá này trong y học. Trong bài viết này, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy (trungtamthuoc.com) xin gửi đến bạn đọc những thông tin chi tiết về Cá Quả.

1 Cá Quả và Cá Lóc: Cá Lóc và Cá Quả khác nhau như thế nào? Cá Chuối có phải Cá Quả không?

Cá lóc là tên thường được gọi tại miền Nam Việt Nam, cá lóc miền Bắc gọi là cá quả hay cá chuối, cá chuối hoa. Như vậy, cá chuối là cá quả, các tên gọi như cá lóc, cá chuối, cá quả đều để chỉ một loại cá.

Danh pháp khoa học là Ophicephalus maculatus Lacépède, thuộc họ cá quả - Ophicephalidae.

Tuy nhiên hiện nay, nhiều người cũng gọi chung tên cá lóc cho cá lóc Trung Quốc. Thực tế, đây là một loài khác có nguồn gốc từ Trung Quốc, tên khoa học là Channa argus.

2 Mô tả Cá Quả

Cá quả thân tròn, dài khoảng 30 - 50 cm, đầu dẹt, miệng cá to, hơi xiên, hàm dưới nhô ra, bụng tròn, phần gần đuôi dẹt bên. Trên thân cá có nhiều đốm và chấm đen, lưng màu đen, bụng trắng nhạt. Nhìn chung, toàn thân cá quả màu đen hoặc xám hơi vàng. Vây lưng và vây hậu môn kéo dài đến tận đuôi, vây đuôi tròn xòe rộng. Các vây không có gai cứng. 

Hình ảnh cá chuối:

Cá có cơ quan hô hấp phụ nên có thể sống khá lâu trong điều kiện nước thiếu oxy. 

Cả quả nặng tầm 1 kg, con lớn có thể đến 5 - 7 kg. 

2.1 Phân bố, sinh thái 

Cá quả sống trong môi trường nước ngọt, sống chủ yếu ở vùng nước nông, gần bờ, nơi có nhiều cây cỏ thủy sinh, nhất là ao, hồ, ruộng, đầm. Vùng đồng bằng, trung du và miền núi đều có cá quả. 

Cá quả khá dữ, nhất là khi nuôi con, nên không được nuôi cá quả chung với các loài cá khác. Thức ăn thông thường của cá quả là cá con, ếch, nhái, còn trùng sống ở nước.

Cá đẻ trứng vào tổ làm bằng loài cỏ nước, mỗi năm 4 - 5 lần. Khi trứng nở, cá đực nuôi con đến khi chúng biết tự săn mồi. 

3 Bộ phận sử dụng

Cá được dùng để nấu các món ăn thơm ngon, bổ dưỡng như canh cá, cá nướng...

Cá quả được dùng trong y học cổ truyền với tên thuốc là lệ ngư. Thịt cá được dùng chủ yếu, ngoài ra còn dùng mật cá.

4 Thành phần dinh dưỡng của cá lóc: 100g cá lóc bao nhiêu protein, calo?

Thịt cá lóc có 18,2% protid, 2,7% lipid, các muối Ca 90 mg%, Phospho 240 mg%, Sắt 2,2 mg% và cung cấp cho cơ thể 100 calo trong 100g thịt. 

5 Tác dụng của cá quả

5.1 Tính vị, công năng 

Cá quả có vị ngọt, tính bình, không độc, có tác dụng trừ phong, hạ hỏa, tiêu thũng, chống viêm.

5.2 Các bài thuốc có chứa cá quả

Theo kinh nghiệm dân gian, khi trẻ em bị ra mồ hồi trộm, lấy cá quả (100 g) rửa sạch nhớt bằng nước sôi, lọc lấy thịt, thái nhỏ, rán cho vàng thơm, nấu với 300 ml nước được 200 ml, thêm muối. Cho trẻ ăn cả cái lẫn nước trong một ngày. Dùng 3 ngày.

Thịt cá quả (1 con) nấu nhừ với lá Bìm Bìm non, lá dâu non hoặc quả Bí Đao (50 g). Ăn trong ngày đến khi đái được và nhẹ mật, chữa cam thũng (phù thũng ở trẻ nhỏ) 

Để chữa lở ngứa kinh niên, lâu ngày không khỏi, lấy cá quả (1 con), làm sạch, mổ bụng, bỏ hết ruột, nhồi đầy lá Ké Đầu Ngựa vào. Buộc chặt. Sau đó, lấy lá ké bọc xung quanh mình cá, đốt lửa cho đến khi lớp lá ké cháy hết thì gỡ bỏ lá. Ăn hết thịt cá trong một ngày. Dùng 2 - 3 ngày. 

Mật của cá quả (không đắng như mật của các cá khác) tẩm bông sạch, bôi nhiều lần trong ngày, chữa viêm họng thể nguy cấp. 

Theo tài liệu nước ngoài, ở Trung Quốc, cá quả (1 con) làm sạch nhớt, đánh vảy, mổ bụng, bỏ hết ruột, sấy khô giòn, tán bột, rây mịn. Ngày uống 3 lần, mỗi lần 10 g chữa sốt cao, mồ hôi trộm, viêm gan, vàng da.

Người ta còn chế biến cá quả thành những món ăn vị thuốc phổ biến như sau: 

Chữa nhọt trong tai: Cá quả (250 g), cá mực (200g), đậu phụ (50 g), tràm muối (4 quả). Tất cả ninh nhừ. Ăn cả cái lẫn nước trong một ngày. 

Chữa sốt cao, háo khát, bí đái do thận hư: Cá quả (1 con) làm sạch, nấu chín với đậu phụ (250 g). Ăn vào hai bữa cơm. 

6 Phụ nữ mang thai và mẹ sau sinh có ăn được cá quả không?

Cá quả rất bổ dưỡng, không chỉ cung cấp nhiều dinh dưỡng cho mẹ và bé, còn giúp mẹ sinh nở thuận lợi. 

Sau khi sinh ăn cá quả sẽ giúp mẹ hồi phục cơ thể nhanh chóng, góp phần thúc đẩy mẹ có nhiều sữa khi nấu cá với đậu xanh thành cháo, nấu cá hay kho cùng nghệ....

7 Giá cá quả tại Hà Nội: Giá cá quả hôm nay

Theo tìm hiểu, giá cá quả tại Hà Nội dao động khoảng 85.000 đồng - 150.000 đồng/kg tùy theo trọng lượng cụ thể của con cá. Kích thước cá càng lớn, giá cá càng cao.

8 Tài liệu tham khảo

1. Cây Thuốc Và Động Vật Làm Thuốc ở Việt Nam Tập 1 (Xuất bản năm 2006). Cá Quả trang 1089 - 1090, Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam Tập 1. Truy cập ngày 04 tháng 08 năm 2023.