Cà Chua (Lycopersicum esculentum)

Cà chua được biết đến khá phổ biến với công dụng chữa nhuận tràng, chữa sốt, lao phổi hay chữa mụn nhọt, sưng tấy. Trong bài viết này, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy (trungtamthuoc.com) xin gửi đến bạn đọc những thông tin chi tiết về Cà chua.

1 Giới thiệu về cây Cà chua

Tên khoa học của loài Cà chua là Lycopersicum esculentum Mill., tuy nhiên cũng có thể gọi là Solanum lycopersicum L. hoặc Tomato hay love-apple trong tiếng Anh; còn trong tiếng Pháp thường được gọi là tomate hoặc pomme d'amour. Loài này thuộc họ Cà (Solanaceae).

1.1 Đặc điểm của cây Cà chua

Cây thảo sống hàng năm. Thân của nó có hình tròn, nhẵn hoặc có lông, phân cành nhiều và buông thòng. Lá của cây có hai mặt, mép khía răng không đều, mọc so le, có cuống dài và xẻ lông chim thành nhiều thùy không cố định.

Cụm hoa của cây mọc ở kẽ lá thành xim thưa hoa, cuống phủ lông cứng. Hoa có màu vàng dài, gồm 5-6 răng nhỏ hẹp và tràng hình mác nhọn có 5-6 cánh, ống rất ngắn, mặt ngoài phủ lông. Nhị của hoa cũng có 5-6, bao phấn thuôn dần về phía đầu và dính thành ống bao quanh nhụy. Quả của cây là quả mọng, có thể có màu đỏ hoặc vàng khi chín, hình tròn hoặc dẹt, có cạnh hoặc múi, và có 3-6 nhãn. Hạt của quả có hình thận, dẹt, và có nhớt.

Thời điểm mùa hoa quả của cây là từ tháng 11 đến tháng 2.

1.2 Thu hái và chế biến

Bộ phận dùng: Quả và lá. 

1.3 Đặc điểm phân bố

Cà chua là một loài cây được tách ra từ chi Lycopersicum vào năm 1754, có nguồn gốc ở Nam Mỹ nhưng được trồng đầu tiên ở Mexico. Sau đó, cây được đưa khắp thế giới và có nhiều loại giống khác nhau thích nghi với từng vùng trồng. Ở Việt Nam, giống cà chua "bi" vẫn được trồng tại vùng núi cao, trong khi đó, các tỉnh đồng bằng và trung du có nhiều loại giống cà chua mới. Cây cà chua sống một năm, thích ẩm và sáng, nhiệt độ thích hợp cho sinh trưởng từ 21-30 độ C, và nếu thời tiết quá nóng hoặc quá lạnh, cây sẽ bị ảnh hưởng đến phát triển và năng suất. Sự chăm sóc và canh tác đóng vai trò quan trọng trong việc giúp cây cà chua sinh trưởng và phát triển tốt.

2 Cách trồng Cà chua

Để trồng cà chua cần đất tơi, xốp, giàu lân và Kali, pH từ 5,5 - 6,5, không chịu được nhiều ẩm và muối. Thời gian trồng chủ yếu từ tháng 7 đến tháng 10, vụ chính trồng vào giữa tháng 9 và thu hoạch vào tháng 1. Khoảng cách trồng cây con là 40 - 50 x 70 cm. Cây cần được bón phân 4 lần, với lượng bón tăng dần về sau. Cần tưới nước đầy đủ và chú ý phòng trừ sâu bệnh.

3 Các loại cà chua

Có nhiều loại cà chua như cà chua arka F1, beef, bạch tuộc, bi, cherry, trứng sữa vàng, trái tim, tím, đen, socola,...

4 Thành phần hóa học

Trong trái cà chua, có 4% glucid, 0,3% protid và 0,3% lipid, cùng với đó là các acid hữu cơ như acid citric, acid malic và acid oxalic. Ngoài ra, trái cà chua còn chứa nhiều nguyên tố vi lượng và nhiều loại vitamin như A, B, B, B, C, PP và K. Trái cà chua chín cũng có chứa narcotin. 

5 Uống nước ép cà chua có tác dụng gì?

5.1 Tác dụng dược lý 

Từ lá cà chua, ta có thể chiết được cao bằng cồn ethylic và aceton, có tác dụng giảm đau, an thần và gây tê. Nghiên cứu trên động vật thí nghiệm cho thấy cà chua cũng có tác dụng chống đái tháo đường.

5.1.1 Giàu dinh dưỡng

Cà chua với hàm lượng nước khoảng 95%, có giá trị dinh dưỡng cao. Trong 100g cà chua sống, chứa 18 calo, 0,9g chất đạm, 3,9g tinh bột, 2,6g đường, 1,2g chất xơ và 0,2g chất béo. Cà chua là nguồn tốt của Vitamin C, kali, Vitamin K1 và folate, cùng với nhiều hợp chất thực vật khác như lycopene, beta caroten, naringenin và axit clorogen. Hàm lượng vitamin và hợp chất thực vật có thể khác nhau giữa các giống và thời gian lấy mẫu.

5.1.2 Bảo vệ tim mạch

Nghiên cứu trên những người đàn ông trung niên cho thấy nồng độ lycopene và Beta-carotene thấp trong máu có liên quan đến nguy cơ tăng cao về bệnh tim và đột quỵ. Các nghiên cứu lâm sàng cho thấy bổ sung lycopene có thể giúp giảm cholesterol LDL, chống viêm và stress oxy hóa, bảo vệ lớp bên trong của mạch máu và làm giảm nguy cơ đông máu.

Lycopene là một loại caroten có nhiều nhất trong cà chua chín và có tác dụng rất tốt cho sức khỏe. Nó được tìm thấy nhiều nhất trong da cà chua đỏ. Các sản phẩm chế biến từ cà chua, như nước sốt cà chua, nước ép cà chua, bột cà chua và nước sốt cà chua là nguồn cung cấp lycopene phong phú nhất. Tuy nhiên, cà chua tươi có ít đường hơn và nên ăn nguyên quả bất cứ khi nào có thể.

5.1.3 Ngừa ung thư

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng cà chua và các sản phẩm từ cà chua giúp giảm tỷ lệ mắc ung thư tuyến tiền liệt, phổi và dạ dày. Lycopene trong cà chua được cho là nguyên nhân giúp giảm tỷ lệ này, nhưng cần thêm nghiên cứu để xác nhận. Ngoài ra, nồng độ caroten có thể bảo vệ chống ung thư vú, nhưng cũng cần nghiên cứu thêm.

5.1.4 Bảo vệ làn da

Cà chua có lợi cho sức khỏe da vì chứa nhiều lycopene và các hợp chất thực vật khác có thể bảo vệ da khỏi cháy nắng. Một nghiên cứu cho thấy ăn 40g bột cà chua kết hợp với dầu ô liu mỗi ngày trong 10 tuần có thể giảm 40% vết cháy nắng.

5.2 Vị thuốc Cà chua - Công dụng theo y học cổ truyền

5.2.1 Tính vị, tác dụng

Theo kiến thức y học cổ truyền, quả cà chua có tính bình, vị chua, hơi ngọt và có tác dụng hỗ trợ cho quá trình tiêu hóa, giải độc, lương huyết, tăng tân dịch, chống khát nước, giúp thông tiểu tiện và thanh nhiệt.

5.2.2 Công dụng của cây Cà chua

Cà chua là loại quả được sử dụng rộng rãi trong ẩm thực dưới nhiều hình thức khác nhau. Quả cà chua tươi hay chín có thể được dùng để nấu nước sốt, tương, canh hay ăn tươi. Ngoài ra, còn có một số người sử dụng quả cà chua để chữa bệnh, như nhuận tràng, chữa sốt, lao phổi hay chữa mụn nhọt. Lá cà chua cũng được sử dụng để chữa mụn nhọt và sưng tấy bằng cách giã nát, thêm ít muối và đắp lên da. Ngoài ra, Tomatin, một chất kháng khuẩn và chống nấm, được chiết xuất từ lá cà chua phơi khô và được sử dụng để chống lại một số sâu hại cây trồng. Ở một số quốc gia như Algeria, Tây Ban Nha hay Italia, cà chua còn được sử dụng như một liệu pháp truyền thống để chữa trị các bệnh lý khác nhau.

6 Cách ăn cà chua đúng cách

Ăn cà chua mỗi ngày nên chỉ ăn 1-2 quả cỡ vừa hoặc 7 quả cà chua bi để không lo tăng cân.

Không ăn cà chua xanh, vì chất alkaloid trong cà chua xanh dễ gây ngộ độc thực phẩm, có triệu chứng buồn nôn, nôn mửa, sức khỏe suy giảm.

Không ăn cà chua lúc đói, vì cà chua chứa nhiều Pectin, Nhựa Phenolic và các thành phần khác tương tự như quả hồng vàng, có thể gây chứng viêm loét dạ dày.

Không ăn hạt cà chua, vì có thể dẫn đến viêm ruột thừa.

Cần rửa cà chua thật sạch trước khi ăn, đặc biệt là khi ăn sống, có thể ngâm cà chua với nước muối để loại bỏ bụi bẩn và thuốc trừ sâu trên bề mặt cà chua.

7 Tác hại của cà chua

Dù hiếm gặp, nhưng những người mắc dị ứng với phấn hoa cỏ có thể gặp phải dị ứng với cà chua. Đây là hiện tượng được gọi là hội chứng dị ứng miệng hoặc hội chứng dị ứng thực phẩm phấn hoa. Trong trường hợp này, hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công các protein trong trái cây và thực vật, giống như phản ứng với phấn hoa, gây ra các triệu chứng như ngứa miệng, cổ họng, sưng miệng hoặc cổ họng. Những người bị dị ứng latex cũng có thể bị dị ứng với cà chua.

8 Tài liệu tham khảo

1. Cây Thuốc Và Động Vật Làm Thuốc ở Việt Nam. Cà chua trang 282 tập 1. Truy cập ngày 31 tháng 3 năm 2023.
2. Tác giả Adda Bjarnadottir (Đăng ngày 03 tháng 02 năm 2023). Tomatoes 101: Nutrition Facts and Health Benefits, Healthline. Truy cập ngày 31 tháng 03 năm 2023.