Cây Ca Cao

Ca cao là loại cây quan trọng trong ngành công nghiệp thực phẩm, không chỉ có vậy, chế phẩm từ ca cao như bơ ca cao cũng có nhiều ứng dụng trong ngành dược phẩm. Trong bài viết sau đây, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy (trungtamthuoc.com) xin gửi đến bạn đọc những thông tin về cây ca cao.

1 Giới thiệu về cây ca cao

Ca cao ( tên khoa học là Theobroma cacao L. - tên gọi được sử dụng từ năm 1753 do Linneu đề xuất), được biết đến trên toàn thế giới là nguyên liệu thô của sô cô la, thuộc lớp Magnoliopsida, bộ Malvales, họ Malvaceae, chi Theobroma và loài Cacao, là loại quả chính của chi được trồng trọt, do giá trị và tầm quan trọng của hạt giống trong ngành công nghiệp thực phẩm

1.1 Cây ca cao có nguồn gốc từ châu lục nào? Cây ca cao được trồng nhiều nhất ở đâu?

Cây ca cao có nguồn gốc từ các vùng rừng nhiệt đới của châu Mỹ, hiện nay ca cao vẫn được tìm thấy mọc hoang dã từ Peru đến Mexico.

Ca cao là cây trồng quan trọng đối với các quốc gia như Ghana, Bờ Biển Ngà, Nigeria, Indonesia và Malaysia.

1.2 Cây ca cao có trồng được ở miền Bắc Việt Nam không?

Tại Việt Nam, ca cao được trồng nhiều ở Tây Nguyên, đồng bằng sông Cửu Long, Đông Nam Bộ... Còn ở miền Bắc, điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng không phù hợp với cây ca cao

1.3 Mô tả thực vật

Cây ca cao có thể đạt chiều cao 5-8m, có thể cao tới 20m nếu sinh trưởng trong điều kiện cạnh tranh ánh sáng với các loài khác, đường kính tán đạt 4-6m

Cây thân gỗ, mọc thẳng, khi 2 năm chiều cao đạt khoảng 1-1,5m, sau đó các tán đầu tiên xuất hiện gồm 3-5 nhánh chính, và phát triển các nhánh bên cũng như các nhánh phụ khác. Năm đầu tiên, vỏ thân nhẵn nhưng về sau thân phát triển xù xì, gồ ghề

Lá cây thuôn dài, nhọn và có gân nổi rõ ở giữa. Khi còn non, chúng có màu từ xanh lục (đậm hay hồng nhạt) đến tím, tùy thuộc vào lượng anthocyanin có trong đó. Khi già, lá mất sắc tố, chuyển sang màu xanh nhạt, cuối cùng là xanh đậm và cứng.

Hoa ca cao mọc thành cụm hoa trên thân hoặc cành gỗ, từ chồi phát triển ở nách lá già. Những bông hoa lưỡng tính và có cấu tạo gồm: năm lá đài, năm cánh hoa, năm nhị hoa, và một nhụy hoa có bầu nhụy có năm noãn. 

Quả ca cao có vỏ ngoài nhiều thịt bao gồm ba phần riêng biệt: vỏ ngoài, nhiều thịt và dày, dịch chiết biểu bì bên ngoài của nó có thể có sắc tố. Thịt quả mỏng và cứng, nhưng không quá cứng, và vỏ quả trong, nhiều thịt, không dày lắm. Thông thường quả khi còn non có màu xanh, khi chín có màu vàng. Một số khác có màu tím (đỏ rượu vang) trong giai đoạn phát triển và màu cam trong giai đoạn chín. Khoảng thời gian từ khi thụ phấn đến khi quả chín biến động từ 140 đến 205 ngày, trung bình là 167 ngày. Chỉ số quả (số quả cần có để thu được 1  kg ca cao thương phẩm) thường từ 15 đến 31 quả. 

Hạt có hình thay đổi từ elip đến hình trứng, dài 2-3 cm. Nhìn chung, quả chứa khoảng 20 đến 60 hạt xếp thành 5 hàng (tương ứng với 5 thùy của noãn). Nó được bao phủ bởi lớp thịt nhầy màu trắng có vị chua ngọt. Phôi có hai lá mầm với màu sắc từ trắng đến tím. Hạt ca cao rất nhạy cảm với sự thay đổi nhiệt độ và chết trong thời gian ngắn khi bị thiếu nước. 

1.4 Sinh thái

Ở Vùng Amazon, cây ca cao có hai đợt ra hoa: đợt phụ xảy ra vào đầu thời kỳ ít mưa và đợt chính xảy ra vào cuối mùa khô, đầu mùa mưa. Hàng năm, một cây ca cao trưởng thành có thể cho hơn 100.000 bông hoa nhưng chỉ khoảng 0,1% thành quả. Những bông hoa không thụ phấn rụng trong vòng 48 giờ. Mặt khác, những bông hoa được thụ phấn vẫn cố định trên cuống và chúng phát triển thành quả.

Cây ca cao thường bắt đầu ra quả sau 3 năm và năng suất đạt tối đa sau 8-9 năm. Cây đồng loạt ra hoa, kết quả và quả chín

2 Thành phần hóa học

Hạt ca cao cùng các sản phẩm của nó (rượu ca cao, bột ca cao nguyên chất và sô cô la đen) rất giàu axit phenolic (10%–12%, trọng lượng khô). Là một trong những nguồn flavanol phong phú nhất (khoảng 60% tổng số phenolic trong hạt coca thô)—một phân lớp của flavonoid—ca cao được coi là một trong những chất đóng góp đáng kể nhất vào tổng lượng Flavonoid trong chế độ ăn uống của con người.  Flavonol ca cao chủ yếu là các monome flavanol (epicatechin và catechin) và procyanidin oligomers (dimer đến decamer), đã được báo cáo là chất chống oxy hóa đáng kể.

Hàm lượng flavonoid trên mỗi trọng lượng ca cao đã được báo cáo là cao hơn rượu vang đỏ, Trà Xanh và trà đen. Hơn nữa, tổng lượng flavonoid trong sôcôla đen cao hơn so với sôcôla sữa.

Ngoài ra, ca cao đã được phát hiện có chứa một số polyphenol khác như luteolin, apigenin, naringenin, quercetin, isoquercitrin, v.v. và methylxanthines, chủ yếu là theobromine (3,7-dimethyl xanthine) và caffeine với số lượng nhỏ.

Thành phần lipid của ca cao được gọi là “bơ ca cao”. Bơ ca cao chứa nhiều axit stearic (C18:0) (được báo cáo chiếm tới một phần ba tổng hàm lượng lipid),  axit palmitic (C16:0) và axit oleic (C18:1). Bơ ca cao cũng bao gồm sterol thực vật và chất xơ với số lượng nhỏ. 

Mặt khác, hạt ca cao chứa nhiều loại khoáng chất như Kali, Canxi, magiê và đồng, có tác dụng giảm nguy cơ tim mạch

3 Tác dụng dược lý

Ca cao và/hoặc các sản phẩm từ ca cao đã được nghiên cứu về nhiều tác dụng đối với sức khỏe như ảnh hưởng đến sức khỏe tim mạch, khả năng chống lại stress oxy hóa, chống viêm, béo phì...

Bơ ca cao chứa hàm lượng cao lipid có tác dụng dưỡng ẩm, giảm viêm, chống oxy hóa,...

Trong một nghiên cứu rất gần đây và toàn diện về mối quan hệ giữa việc tiêu thụ sô cô la hàng ngày, tình trạng kháng Insulin và men gan trong huyết thanh ở 1153 cá nhân, ở độ tuổi 18–69, đã được điều tra. Theo kết quả nghiên cứu, tiêu thụ sô cô la hàng ngày có lợi cho độ nhạy insulin và các dấu hiệu sinh học ở gan của những người tham gia.

Trong một nghiên cứu khác, tác dụng của flavonoid trong sô cô la đã được đề cập bằng cách so sánh các kết quả thu được sau khi tiêu thụ cả mẫu sô cô la trắng và đen. Theo kết quả của họ, sô cô la đen có hiệu quả trong việc cải thiện đáng kể khả năng chống lại stress oxy hóa của DNA.

4 Công dụng

Chống oxy hóa, tăng cường sức khỏe tim mạch, giảm mệt mỏi, cải thiện tâm trạng, phòng chống ung thư, chống tổn thương đường ruột, cải thiện tiêu hóa...

Bơ ca cao được úng dụng nhiều trong mỹ phẩm giúp cải thiện làn da, dưỡng ẩm da, giúp da săn chắc, giảm nếp nhăn, chăm sóc làm đẹp tóc, móng...

Ngoài ra, nhiều tài liệu khác nhau đã được tìm thấy để giải thích việc sử dụng ca cao trong điều trị một số bệnh về gan (như ốm yếu và nóng trong người) và ung thư (như ung thư dạ dày). Theo một số nguồn khác, người ta quan niệm ca cao còn là một cây thuốc để điều trị một số rối loạn như đau thắt ngực và đau tim có từ những năm 1600 và 1700.

4.1 Uống ca cao mỗi ngày có tốt không?

Do chứa nhiều thành phần có lợi, giúp giảm mệt mỏi, chống oxy hóa, ngăn ngừa lão hóa và phòng tránh được một số bệnh như ung thư, tim mạch, vì vậy, bạn có thể uống ca cao hàng ngày với lượng phù hợp để giúp cơ thể khỏe mạnh.

5 Tài liệu tham khảo

• Tác giả: Chuyên gia của Sciencedirect. Tổng hợp các nghiên cứu về cây ca cao: Theobroma Cacao, Sciencedirect. Truy cập ngày 12 tháng 06 năm 2023
• Tác giả: Elodie Jean-Marie và cộng sự (Ngày đăng: năm 2022). Theobroma cacao and Theobroma grandiflorum: Botany, Composition and Pharmacological Activities of Pods and Seeds, MDPI. Truy cập ngày 12 tháng 06 năm 2023